Địa chỉ: 18 Lê Văn Việt, phường Tăng Nhơn Phú A, Thành phố Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh

Giờ mở cửa: tất cả các ngày trong tuần, từ 7:30 đến 17:00. Đóng cửa vào Thứ bảy và Chủ nhật

Bót Dây Thép là một trong những Di tích Lịch sử Quốc gia gắn liền với phong trào đấu tranh cách mạng của quân và dân Sài Gòn – Gia Định thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Tên gọi “Bót Dây Thép” xuất phát từ chức năng ban đầu của nơi này. Đây từng là một trạm viễn thông do Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20 để truyền tín hiệu liên lạc bằng dây thép.

Theo thời gian, nơi đây bị biến thành đồn bốt và nhà giam quân sự. Bót chuyên dùng để bắt giữ, tra khảo những chiến sĩ cách mạng, cán bộ kháng chiến hoạt động bí mật trong vùng. Giữa lòng thành phố năng động và hiện đại, Bót Dây Thép vẫn đứng đó, âm thầm kể lại những câu chuyện bi tráng, khắc ghi tinh thần yêu nước và lòng quả cảm của bao thế hệ đi trước.

Ngày nay, Bót Dây Thép không chỉ là địa chỉ đỏ trong công tác giáo dục truyền thống lịch sử, mà còn là điểm du lịch được những ai yêu thích khám phá văn hóa – lịch sử tìm về. Với không gian trầm mặc, hiện vật còn giữ nguyên vẹn và những dấu tích khốc liệt chưa phai mờ, nơi đây chắc chắn sẽ để lại trong bạn nhiều cảm xúc khó tả.

Bót Dây Thép: Địa ngục trần gian của thực dân Pháp 2

Bót Dây Thép là một trong những địa chỉ đỏ trong lịch sử kháng chiến thực dân của quân và dân Sài Gòn - Gia Định. Nguồn: Historic Việt Nam

Ít ai ngờ rằng, giữa tuyến phố Lê Văn Việt nhộn nhịp ngày nay lại từng tồn tại một “ngục tù thu nhỏ” gắn liền với ký ức đau thương nhưng cũng đầy kiêu hãnh của dân tộc. Bót Dây Thép ban đầu được Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20 như một trạm thu phát tín hiệu để phục vụ hệ thống thông tin liên lạc quân sự. Với hàng chục cột dây thép chằng chịt nối liền các đồn bốt, cái tên “Bót Dây THép” cũng từ đó mà ra đời.

Tuy nhiên, sau năm 1945, nơi này không còn chỉ là một trung tâm liên lạc. Thực dân Pháp đã biến Bót Dây Thép thành một đồn bốt quân sự kiên cố và là nhà giam bí mật chuyên biệt, dùng để bắt giữ, tra tấn những người yêu nước, cán bộ hoạt động cách mạng ở khu vực Thủ Đức và vùng lân cận. Các chiến sĩ bị giam trong những căn hầm chật hẹp, ẩm thấp, không ánh sáng. Họ thường xuyên phải chịu các hình thức tra tấn dã man như đánh đập, bỏ đói, dội nước lạnh…

Không chỉ là nơi giam giữ, Bót Dây Thép còn là công cụ đàn áp tinh thần cách mạng của nhân dân ta. Nhưng thay vì khuất phục, những con người bị giam cầm nơi đây vẫn kiên trung, giữ trọn khí tiết, kiên quyết không khai báo đồng đội. Điều này giúp giữ vững mạng lưới cách mạng cho đến cùng.

Năm 1993, Bót Dây Thép chính thức được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia. Cho đến hôm nay, di tích vẫn còn giữ lại nguyên vẹn nhiều hạng mục kiến trúc và dấu vết lịch sử: từ những dãy nhà giam, hầm biệt lập đến bức tường gạch thâm trầm loang dấu thời gian.

Bót Dây Thép: Địa ngục trần gian của thực dân Pháp 3

Nơi đây từng là ngục tù giam giữ những chiến sĩ yêu nước của dân tộc ta. Nguồn: Historic Việt Nam

Nằm ngay mặt tiền đường lớn, gần các trường học như Trường Cao đẳng Công thương và Trường Tiểu học Tăng Nhơn Phú A, di tích Bót Dây Thép rất dễ tìm và có biển chỉ dẫn rõ ràng. Từ trung tâm Quận 1 hoặc Quận 3, bạn có thể chọn một trong các cách sau:

- Xe máy/ô tô: Xuất phát từ trung tâm Sài Gòn → đi theo Xa lộ Hà Nội → rẽ vào đường Lê Văn Việt → chạy thẳng khoảng 3km là tới.

- Xe bus: Bạn có thể đón tuyến bus số 29, 55 hoặc 99. Sau đó, bạn xuống tại trạm gần ngã tư Lê Văn Việt – Man Thiện. Từ đây, bạn đi bộ khoảng 200m là đến.

Bót Dây Thép được thực dân Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ 20. Ban đầu, đây là công trình đóng vai trò như một trạm phát tín hiệu liên lạc quân sự. Sau này, quân Pháp đã trưng dụng nơi đây để làm thành đồn bốt, nơi giam giữ tù nhân chính trị.

Tổng thể công trình nằm trong một khuôn viên hình chữ nhật khép kín, có hàng rào bảo vệ bao quanh, cổng vào được xây bằng gạch với mái tam giác, mang dáng dấp của những đồn lính kiểu Pháp thời kỳ đầu.

Bên trong khuôn viên là ba ngôi nhà biệt lập, bố trí song song hoặc vuông góc với nhau, tạo thành một cụm công trình có kết nối chức năng rõ ràng. Tường nhà dày, sử dụng gạch nung đỏ, mái ngói âm dương – đặc trưng của công trình xây dựng Đông Dương, vừa chắc chắn vừa phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới. Nền nhà được lát gạch tàu, tạo cảm giác mộc mạc nhưng kiên cố.

Mỗi ngôi nhà có chức năng khác nhau: nhà quản lý, nơi làm việc của lính canh và khu vực tiếp nhận hoặc xử lý thông tin. Dấu vết của ăng-ten thu phát tín hiệu vẫn còn được lưu lại, cho thấy rõ vai trò thông tin liên lạc ban đầu của công trình.

Điểm nhấn ám ảnh nhất trong toàn bộ di tích chính là hai hầm giam ngầm nằm tách biệt sau khu nhà chính. Hầm được xây bằng gạch đặc, trần thấp, diện tích mỗi hầm khoảng 10m², không có cửa sổ, hoàn toàn kín gió và thiếu sáng.

Khi bước xuống, cảm giác ẩm thấp, nặng mùi và ngột ngạt khiến nhiều người không khỏi rùng mình. Đây từng là nơi giam giữ hàng chục chiến sĩ cách mạng. Đây là nơi họ bị thực dân Pháp tra tấn bằng đủ mọi hình thức man rợ như: đánh đập, bỏ đói, chích điện, tra khảo trong nhiều ngày.

Các bức tường bên trong hầm giam vẫn còn vết loang do ẩm mốc, dấu móng tay cào cấu trên vách tường có thể thấy mờ mờ trong ánh sáng yếu. Đây chính là minh chứng cho những giờ phút cận kề cái chết của các tù nhân cách mạng.

Các buồng giam không có giường, không có nhà vệ sinh, chỉ là nền đất lạnh ngắt và những đoạn xích treo sát tường. Vì vậy, người bị giam buộc phải sống trong tư thế bó gối, không thể đứng thẳng. Những chi tiết đó được phục dựng lại đầy đủ nhằm giữ nguyên tính chân thực và giá trị lịch sử.

Bót Dây Thép: Địa ngục trần gian của thực dân Pháp 4

Một hầm giam ngầm trong Bót Dây Thép. Nguồn: Historic Việt Nam

Ngoài các hạng mục xây dựng chính, Bót Dây Thép còn có không gian trưng bày với nhiều hiện vật quý:

- Ảnh tư liệu lịch sử: Ghi lại hình ảnh thực tế từ thời kháng chiến, hình ảnh các chiến sĩ bị bắt, những trận đấu súng diễn ra quanh khu vực.

- Mô hình tái hiện: Cảnh tra tấn, cảnh sinh hoạt trong hầm giam, mô phỏng đúng quy mô và hình thức để giúp người xem hình dung chân thực nhất.

- Công cụ tra tấn: Roi da, cùm sắt, dây kẽm gai, dụng cụ châm điện, xích gông… đều là hiện vật gốc được phục dựng hoặc bảo quản từ thời kỳ kháng chiến.

- Sổ ghi chép, hồ sơ tù nhân: Một số bản sao và bản gốc tài liệu về những người từng bị giam giữ tại đây, trong đó có nhiều chiến sĩ nổi bật của phong trào cách mạng địa phương.

Không gian trưng bày được thiết kế đơn giản nhưng trang nghiêm, ánh sáng dịu, tường sơn màu đất, tạo cảm giác tĩnh lặng, hoài cổ và đầy suy tưởng. Bất kỳ ai đến Bót Dây Thép thường dừng lại rất lâu ở khu vực hầm giam và bảng tư liệu để đọc, chiêm nghiệm và cảm nhận rõ hơn sự khốc liệt của lịch sử.

Bót Dây Thép: Địa ngục trần gian của thực dân Pháp 5

Xe bò chở các tù binh sau khi mất trong Bót Dây Thép. Nguồn: Historic Việt Nam

Bót Dây Thép không chỉ là nơi để "xem" mà còn để "cảm" và "thấu hiểu" lịch sử. Tất cả nhờ vào hệ thống mô hình tái hiện cảnh tra tấn và đời sống tù nhân cách mạng. Các mô hình được đặt bên trong và xung quanh khu vực hầm giam, giúp người tham quan hình dung chân thật về quá khứ. Tại đây, bạn sẽ được chiêm ngưỡng:

- Mô hình tù nhân bị cùm chân, trói tay vào tường, khuôn mặt đau đớn, quần áo rách rưới – mô phỏng sát thực cảnh giam giữ khắc nghiệt trong hầm tối.

- Cảnh lính Pháp tra tấn bằng roi, tra khảo bằng chích điện, được dựng lại với kích thước người thật, đi kèm lời thuyết minh mô tả chi tiết từng phương thức tra tấn.

- Không gian sinh hoạt mô phỏng: Tù nhân chia sẻ miếng cơm, truyền tin qua ánh mắt, thể hiện tình đồng đội và tinh thần chiến đấu kiên cường ngay trong cảnh ngục tù tăm tối.

Các mô hình được làm bằng sáp hoặc composite, kết hợp phục trang và đạo cụ gốc hoặc phục dựng, tạo ra hiệu ứng trực quan mạnh mẽ. Ánh sáng trong khu vực trưng bày được thiết kế theo tone ánh sáng yếu – lạnh. Điều này càng làm nổi bật không khí ngột ngạt, căng thẳng, và đầy ám ảnh của một "ngục tù thời Pháp".

Bên cạnh mô hình người, nhiều mô hình hiện vật chiến tranh như radio liên lạc, súng trường, cùm gỗ, thùng đựng nước tra tấn cũng được trưng bày. Mục đích để người xem có thể tiếp cận từ nhiều góc độ: chiến tranh – con người – tinh thần – nỗi đau – và cả sự quật cường của người chiến sĩ.

Giữa một thành phố trẻ và sôi động như TP. Thủ Đức, Bót Dây Thép là một điểm đến đầy ý nghĩa mà bạn nên một lần ghé thăm. Nếu có dịp đến Sài Gòn, bạn hãy thử một lần dừng chân tại Bót Dây Thép để lắng nghe câu chuyện của những người đi trước. Chần chờ gì nữa, xách balo lên và đi thôi!