Giỗ tổ Hùng Vương 2024, nét đẹp văn hóa bao đời của đất Việt

1Giới thiệu về lễ Giỗ tổ Hùng Vương

1.1 Ý nghĩa của ngày lễ Giỗ tổ Hùng Vương

Giỗ tổ Hùng Vương còn được biết với những cái tên khác, như là Lễ hội Đền Hùng hoặc ngày Quốc Giỗ, là dịp gắn liền với văn hóa ‘uống nước nhớ nguồn’ tốt đẹp bao đời của con dân đất Việt.

Đây là dịp để bao thế hệ người con đất Việt bày tỏ lòng biết ơn đến công lao khai thiên, lập địa, dựng và giữ nước của 18 vị vua Hùng. Đây chính là những bậc tiền nhân có công khai hoang mở cõi, dựng nên và gìn giữ một nước Văn Lang tự hào là dòng giống cha Rồng, mẹ Tiên.

Đặc biệt, bên cạnh việc bày tỏ lòng biết ơn, Giỗ tổ Hùng Vương còn là dịp để mọi người cùng nhau nhìn lại những năm tháng lịch sử vàng son của dân tộc, thêm phần cảm phục và biết ơn sự hy sinh của các thế hệ cha ông ngày trước.

Vì vậy, Giỗ tổ Hùng Vương được xem là dịp để bày tỏ lòng biết ơn, củng cố tinh thần yêu nước và tự hào dân tộc, cũng như giúp mọi người hiểu hơn về nguồn cội tổ tiên năm xưa.

1.2 Lịch sử của ngày Giỗ tổ Hùng Vương

Bao đời nay, nước Nam tự hào là vùng đất ‘Con Rồng Cháu Tiên’, với truyền thuyết vua Lạc Long Quân và vợ Âu Cơ. Tương truyền, thời ấy, mẹ u Cơ sinh ra một bọc trăm trứng, nở ra một trăm người con, cũng là tổ tiên của người Việt.

Sau này, năm mươi người con theo mẹ lên núi, năm mươi người theo cha về biển. Người con trưởng ở lại đất Phong Châu, đượ tôn là vua nước Văn Lang, hiệu là Hùng Vương. Thời ấy, quan lại được chia thành mười lăm bộ, đặt tướng văn, võ là lạc hầu, lạc tướng; con trai vua là Quan Lang, con gái là Mỵ Nương.

18 đời vua Hùng đã xây dựng nên một nước Văn Lang anh hùng, là tiền nhân của nước Việt Nam bất khuất, không khuất phục trước bất kỳ nước ngoại bang xâm lăng nào.

Vì vậy, để tưởng nhớ công ơn lập quốc của các vị vua Hùng, thời vua Lê Thánh Tông và vua Lê Kính Tông đã sao chép đóng dấu kiềm tại đền Hùng, chọn ngày 11 và 12 tháng Ba âm lịch làm ngày Giỗ tổ Hùng Vương.

Dưới thời vua Khải Định triều Nguyễn, ngày Giỗ tổ Hùng Vương đã được đổi thành mùng 10 tháng Ba âm lịch. Trong công văn ngày 25 tháng 7 Bộ Lễ gởi đến quan hàng tỉnh Phú Thọ, đề nghị cử hành ‘quốc tế’ vào ngày mùng 10 tháng Ba m lịch. Nghĩa là, trong ngày này, các quan Phú Thọ phải mặc phẩm phục, sau đó lên đền Hùng cúng tế đại diện cho triều đình nhà Nguyễn.

Từ năm 2007, để tiếp nối nghĩa cử biết ơn tiền nhân cao đẹp của người xưa, vào ngày mùng 10 tháng Ba âm lịch hằng năm, lễ Giỗ tổ Hùng Vương sẽ được cử hành tại vùng đất địa linh nhân kiệt Việt Trì, Phú Thọ, đồng thời công nhận là Quốc lễ.

Và đến ngày 6/12/2012, lễ Giỗ tổ Hùng Vương được UNESCO công nhận là ‘Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ’, trở thành Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, đồng thời là biểu tượng của truyền thống uống nước nhớ nguồn tốt đẹp của người dân đất Việt.

1.3 Giỗ tổ Hùng Vương 2024 rơi vào ngày nào trong năm?

Năm nay, dịp lễ Giỗ tổ Hùng Vương 2024 sẽ rơi vào ngày 18/4. Tuy nhiên, năm nay, Lễ hội Đền Hùng sẽ kết hợp tổ chức cùng Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ, thế nên, thời gian sẽ kéo dài từ ngày 09/4 đến hết ngày 18/4, tức bắt đầu từ mùng 1 tháng Ba cho đến ngày mùng 10.

Dự kiến, trong dịp lễ Giỗ tổ Hùng Vương 2024, người dân Phú Thọ sẽ tổ chức phần lễ và hội với hàng loạt nghi thức cùng hoạt động đặc sắc, nhằm quảng bá văn hóa, du lịch địa phương.

Trong phần lễ của dịp Giỗ tổ Hùng Vương 2024 sẽ bao gồm các nghi thức: Lễ giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân, Dâng hương tưởng niệm Tổ Mẫu u Cơ vào ngày 14/4/204 (ngày mùng 06 tháng Ba).

Vào ngày 18/4, tức ngày mùng 10 tháng Ba sẽ diễn ra lễ Giỗ tổ Hùng Vương và dâng hoa tại Phù điêu ‘Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn quân Tiên phong’, Lễ Dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng tại các huyện, thị, thành diễn ra từ ngày 09 đến 18/4.

Tại phần hội dịp Giỗ tổ Hùng Vương 2024 sẽ diễn ra hàng loạt hoạt động nhằm đưa hình ảnh Phú Thọ với những giá trị lịch sử đến gần hơn với mọi người.

Trong những ngày hội, địa phương sẽ tổ chức hàng loạt hoạt động in đậm dấu ấn văn hóa bản địa, như Hội trại văn hóa và tổ chức trưng bày, quảng bá sản phẩm; Liên hoan văn nghệ quần chúng, dân cá Phú Thọ; trưng bày hiện vật, di sản, tư liệu thế giới, sách báo, tư liệu ảnh; Hội thi gói, nấu bánh chưng, giã bánh dày; trình diễn hát Xoan làng cổ; Hội thi Bơi chải, v.v.

Năm nay, dịp lễ Giỗ tổ Hùng Vương rơi vào ngày làm việc trong tuần, thế nên, người lao động sẽ được nghỉ 1 ngày, tức ngày thứ Năm, 18/4/2024.

2Các hoạt động, nghi lễ diễn ra trong ngày Giỗ tổ Hùng Vương

2.1 Phần lễ trong ngày Giỗ tổ Hùng Vương

Phần lễ chính trong ngày Giỗ tổ Hùng vương sẽ diễn ra ngày tại đền Hùng, bao gồm:

Lễ rước kiệu vua

Đây là một trong hai lễ chính trong dịp Giỗ tổ Hùng Vương. Phần lễ rước kiệu vua được tổ chức trong bầu không khí trang nghiêm, linh thiêng, với tiếng nhạc phường bát âm réo rắt. Vị chủ tế sẽ đọc lời cầu nguyện trước ngai thờ vua Hùng, mỗi khi kết thúc một lần đọc sẽ có hồi trống và chiêng hiệu kèm theo.

Sau đó, đoàn tế sẽ tiến lên tiền đường, thực hiện nghi thức bái lạy và bắt đầu lễ rước kiệu vua. Đoàn rước kiệu sẽ sử dụng kiệu sơn son thếp vàng, cờ hoa, ô lọng lộng lẫy. Người dân tham gia đoàn rước sẽ mặc trang phục truyền thống, xuất phát từ khu vực chân núi, đi qua các đền và cuối cùng dừng chân tại đền Thượng.

Lễ dâng hương

Sau khi đoàn kiệu vua đến đền Thượng, mọi người sẽ cùng nhau thắp hương. Theo quan niệm của người Việt, thì từng nắm đất, gốc cây tại đây đều linh thiêng. Thế nên, bên cạnh việc thắp hương tại chính điện, thì người dân sẽ thắp và cắm hương tại các gốc cây, hốc đá.

2.2 Phần hội trong ngày Giỗ tổ Hùng Vương

Nếu phần lễ trong ngày Giỗ tổ Hùng Vương diễn ra trong bầu không khí oai nghiêm, linh thiêng và cung kính, thì trong phần hội, mọi người có dịp hòa cùng bầu không khí lễ hội sôi nổi với các hoạt động trải nghiệm đặc sắc, bao gồm:

Tìm hiểu về các đời vua Hùng

Bên cạnh bày tỏ lòng biết ơn dành cho các bậc tiền nhân, thì Giỗ tổ Hùng Vương còn là dịp để mọi người hiểu hơn về các vị vua Hùng lẫn phong tục, tín ngưỡng thờ cúng của người dân địa phương trong quá khứ.

Thường thì tại khu vực diễn ra các hoạt động trong dịp Giỗ tổ Hùng Vương sẽ có các quầy trưng bày hiện vật, tư liệu, sách báo về các vị vua Hùng. Tại đây, mọi người có thể tham quan, đọc và tìm hiểu về những tháng ngày của cha ông trước kia.

Tham gia các trò chơi dân gian đặc sắc

Nhằm quảng bá văn hóa địa phương và nét đẹp dân tộc, trong dịp Giỗ tổ Hùng Vương, tại đây sẽ tổ chức hàng loạt trò chơi dân gian. Nếu đến đây, bạn có thể tham gia các cuộc thi như nấu bánh chưng, giã bánh dày, thi bơi chải, đấu bóng chuyền, v.v.

Thưởng thức các tiết mục biểu diễn văn hóa dân gian

Trong suốt hành trình hành hương về đất Tổ Phú Thọ, bạn sẽ có cơ hội thưởng lãm các màn biểu diễn in đậm văn hóa dân gian.

Nếu có dịp về đất Phú Thọ trong đúng ngày Giỗ tổ Hùng Vương, bạn có thể thử xem múa rối nước, tham gia liên hoan văn nghệ quần chúng và dân ca, đánh trống đồng, đâm đuống, hát xoan tại các đình An Thái, miếu Lãi Lèn, đình Thét, đình Hùng Lô, v.v.

3Những điều cần lưu ý nếu tham gia ngày hội Giỗ tổ Hùng Vương

- Nên đi vào ở cửa bên phái (Giả Quan), đi ra bằng cửa bên trái (Không Quan). Lưu ý rằng không đi qua cửa Trung Quan, vì đây là lối dành riêng cho vua, tứ trụ triều đình, bậc cao tăng, khoa bảng

- Ăn mặc nghiêm túc, lịch sự khi vào Đền Hùng

- Mang giày bệt, giày thể thao để lên Đền Hùng vì đền tọa lạc trên đỉnh núi, phải đi bậc thang tương đối cao

- Nếu đi đúng dịp Giỗ tổ Hùng Vương, bạn cần bảo quản tư trang cẩn thận, vì đây là thời điểm đông người dân tập trung

- Nếu muốn dâng lễ vua Hùng, bạn cần chuẩn bị 18 chiếc bánh dày, 18 chiếc bánh chưng, hoa, hương, nước, trầu cau, rượu và ngũ quả

- Không đùa giỡn, nói chuyện lớn tiếng, nói tục trong đền

- Không nghịch phá đồ lễ

- Không tự ý chụp ảnh, quay phim trong khu vực đền

- Không nên đứng chính diện hoặc quay lưng với bàn thờ khi khấn vái, nên đứng chéo sang một bên

Giỗ tổ Hùng Vương là ngày hội thể hiện truyền thống tốt đẹp ‘uống nước nhớ nguồn’ từ bao đời này của đất Việt. Nếu muốn thăm đền Hùng và thắp hương tưởng nhớ các bậc cha anh vào đúng dịp Quốc giỗ, đừng quên lưu lại bài viết này của MIA.vn vào cuốn sổ tay Cẩm nang du lịch để có thêm kinh nghiệm nhé.