Nhà thờ Hạnh Thông Tây: Viên ngọc kiến trúc Byzantine giữa lòng Sài Gòn

1 Tổng quan về Nhà thờ Hạnh Thông Tây

Địa chỉ: 53/7 Quang Trung, phường 11, quận Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh

Giờ lễ tại Nhà thờ Hạnh Thông Tây:

- Chúa Nhật: 05:00, 07:30, 09:30, 16:00, 17:30, 19:00

- Thứ Hai đến Thứ Bảy: 04:45, 17:30

Nhà thờ Hạnh Thông Tây là một trong những nhà thờ Công giáo cổ kính và nổi tiếng tại Sài Gòn. Ngôi Thánh đường được mệnh danh là nhà thờ cổ "độc nhất vô nhị" nhờ phong cách kiến trúc đặc biệt.

Thật vậy, khác với nhiều nhà thờ cổ khác ở Việt Nam thường mang phong cách Gothic hoặc Roman, Nhà thờ Hạnh Thông Tây lại được xây dựng theo phong cách Byzantine. Chính sự khác biệt này đã khiến công trình trở thành một điểm đến độc đáo, thu hút không chỉ giáo dân mà cả du khách muốn chiêm ngưỡng một công trình kiến trúc hiếm có ngay giữa lòng Sài Gòn sôi động.

2 Lịch sử hình thành và phát triển của Nhà thờ Hạnh Thông Tây

Lịch sử của Nhà thờ Hạnh Thông Tây là một hành trình dài gắn liền với sự phát triển của họ đạo cùng tên, bắt đầu từ những ngày đầu đầy gian khó. Họ đạo Hạnh Thông Tây được giám mục Puginier thành lập vào năm 1861. Ban đầu, giáo dân nơi đây thưa thớt và phần lớn là người nghèo, vì vậy họ đạo chưa có một nơi tụ họp khang trang. Một số người khá giả trong làng đã hiến tặng ngôi đình của họ để dựng nên nhà nguyện đầu tiên, tạo điều kiện cho giáo dân có nơi cầu nguyện.

Tuy nhiên, đến cuối thế kỷ 19, số lượng giáo dân giảm dần do không có linh mục ở cùng. Mãi đến năm 1898, cha Phêrô Nguyễn Phước Chính được bổ nhiệm làm Cha sở đầu tiên và đã xin phép xây nhà thờ mới cùng nhà xứ và trường học, đặt nền móng cho sự phát triển sau này.

Công trình nhà thờ hiện tại được khởi công xây dựng vào năm 1921 và hoàn thành vào năm 1924, dưới thời linh mục Matthêu Hồ Tấn Đức. Toàn bộ chi phí xây cất đều được vợ chồng ông Denis Lê Phát An, cậu ruột của Nam Phương Hoàng hậu, và bà Anna Trần Thị Thơ tự nguyện đóng góp.

Nhà thờ được xây dựng với bổn mạng là Thánh Giuse. Trong quá trình trùng tu, nhà thờ đã trải qua một số thay đổi đáng chú ý. Tháp chuông ban đầu cao 30m, nhưng vào năm 1952 (hoặc 1953) đã phải giảm xuống còn khoảng 20m vì lý do an ninh hàng không. Gần đây hơn, vào năm 2010, giáo xứ khánh thành Nhà sinh hoạt Phụng vụ - Giáo lý (còn gọi là Nhà thờ phụ). Đến ngày 24 tháng 9 năm 2020, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng cùng giáo dân đã làm lễ Khánh thành Nhà sinh hoạt giáo lý và mục vụ, đồng thời kỷ niệm 160 năm thành lập giáo xứ.

3 Kiến trúc Byzantine độc đáo của Nhà thờ Hạnh Thông Tây

Nhà thờ Hạnh Thông Tây nổi bật với phong cách kiến trúc Byzantine hiếm có tại Việt Nam, khác lạ so với đại đa số các nhà thờ cổ ở Việt Nam thường mang phong cách Gothic hoặc Roman. Nguyên mẫu của nhà thờ chính là Vương cung Thánh đường Thánh Vitale ở thành phố Ravenna, Italia, một trong những kiệt tác kiến trúc của thời đại Byzantine.

3.1 Kiến trúc ngoại thất và chi tiết độc đáo của Nhà thờ Hạnh Thông Tây

Tổng thể nhà thờ có chiều dài 40m, rộng 14m và cao 16m, với vòm cao 20m. Nếu nhìn từ trên cao, nhà thờ trông giống hình một cây Thánh giá do có hai chái nhô ra. Tháp chuông phía dưới được ghép bằng đá tảng vững chãi, phía trên cao vút với tháp nhọn và đặt ba quả chuông được hãng Paccard của Pháp đúc vào năm 1925.

Phía trên cửa trước nhà thờ có tượng Thánh Denis, là thánh quan thầy của ông Denis Lê Phát An, thể hiện lòng biết ơn đối với người đã góp công xây dựng. Mái nhà thờ lợp ngói và được chạm trổ nhiều hoa văn tinh xảo ở đỉnh, làm tăng thêm vẻ đẹp cổ kính cho công trình.

3.2 Nội thất lộng lẫy và tinh xảo

Bước vào bên trong, du khách sẽ choáng ngợp trước không gian lộng lẫy và uy nghiêm của Thánh đường với diện tích hơn 500m2. Trần nhà thờ có hình vòm cung và được phết nhũ vàng, tạo cảm giác sang trọng, ấm cúng. Trên nóc vòm là những bức tranh khảm đá Mosaic theo phong cách Byzantine, mô tả cảnh Chúa Jesus đang hấp hối trên thập giá và nhiều vị Thánh khác.

Các hàng cột được thiết kế theo kiểu vòm cung đối xứng, mang lại cảm giác cân đối, hài hòa. Phong cách Byzantine đặc trưng bởi lối kiến trúc mái hình vòm và sử dụng nhiều ô cửa kính để lấy ánh sáng tự nhiên. Xen lẫn giữa các ô cửa sổ kính màu là những bức phù điêu được thếp vàng kể lại từng chặng đường khổ nạn của Chúa Jesus. Trần nhà Thánh đường được thiết kế bằng những vòng tròn độc đáo có khảm đá quý từ Italy, tạo hiệu ứng lung linh huyền ảo khi có đèn chiếu vào.

3.3 Mộ tượng vợ chồng ông Lê Phát An

Một điểm nhấn đặc biệt của nhà thờ là hai mộ tượng của vợ chồng ông Lê Phát An và bà Anna Trần Thị Thơ nằm đối xứng hai bên hông nhà thờ, gần cung Thánh. Hai ngôi mộ này được điêu khắc bằng đá cẩm thạch và hoa cương theo phong cách Phục Hưng, do hai nhà kiến trúc và điêu khắc Pháp nổi tiếng là Paul Ducuing và A. Contenay thực hiện.

Mộ ông Lê Phát An có tượng bà Anna mặc áo dài quỳ gối dâng bó hoa, còn mộ bà Anna có tượng ông Denis mặc áo dài quỳ phục dâng bó hoa. Hai pho tượng này mang đậm tính "Nam Bộ" và được điêu khắc vô cùng sống động và chi tiết, thể hiện tình yêu và sự tôn kính sâu sắc giữa hai vợ chồng.

4 Hệ thống Thánh tích và hiện vật quý giá tại Nhà thờ Hạnh Thông Tây

Không chỉ là một kiệt tác kiến trúc, Nhà thờ Hạnh Thông Tây còn lưu giữ nhiều dấu tích và hiện vật quý giá, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Nhà thờ hiện đang lưu giữ và trưng bày một số Thánh tích quan trọng, bao gồm Mảnh dăm gỗ Thánh Giá thật, mảnh vụn đá từ mộ Chúa, Thánh Nhan Chúa - Khăn Thánh Veronica, và mảnh xương các Thánh Tử Đạo. Các Thánh Tích này được trưng bày tại hai bàn thờ nhỏ có tượng Đức Mẹ Maria và Thánh Giuse kế bên Cung Thánh, trở thành điểm hành hương linh thiêng cho nhiều tín hữu.

Trong khuôn viên nhà thờ, du khách cũng có thể chiêm ngưỡng nhiều công trình đáng chú ý khác như 15 chặng đàng Thánh giá, bức tượng điêu khắc các Thánh tử đạo Việt Nam, và các tượng Đức Mẹ Maria và Thánh Giuse. Ngoài ra, Nhà thờ phụ của nhà thờ Hạnh Thông Tây cũng là một công trình đáng chú ý, được xây dựng để phục vụ việc giảng dạy giáo lý và các mục đích công vụ khác.

Nhà thờ Hạnh Thông Tây không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn là một di sản kiến trúc độc đáo, mang đậm giá trị lịch sử và văn hóa. Với phong cách Byzantine hiếm có, nội thất lộng lẫy và những hiện vật quý giá, đây là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai yêu thích khám phá kiến trúc và lịch sử tâm linh tại TP. Hồ Chí Minh. Chần chờ gì nữa, xách balo lên và đi ngay thôi nào bạn ơi!