Tháp Vĩnh Hưng là một di tích tọa lạc tại ấp Trung Hưng 1B, xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu. Với vị trí nằm trên một doi đất có diện tích khoảng 100m, cửa tháp quay về hướng tây nam, công tháp là một trong số các kiến trúc hiếm hoi thuộc nền văn hóa Óc Eo còn sót lại tại vùng đất Nam bộ.

Các danh hiệu mà di tích tháp cổ Vĩnh Hưng đã nhận được:

- Danh hiệu “Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia” do Bộ văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng vào năm 1992.

- Danh hiệu “Di tích Quốc gia đặc biệt” do Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định vào ngày 18 tháng 7 năm 2024.

Công trình tháp Vĩnh Hưng mang đậm nét đẹp lịch sử - văn hóa này nằm trong khu Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia, cách trung tâm thành phố Bạc Liêu khoảng 20km. Để đến đây tham quan bằng xe máy hoặc ô tô tự túc, bạn di chuyển theo hướng quốc lộ 1A khoảng 5km, tới cầu Sập thì rẽ vào lối chợ Vĩnh Hưng. Khu di tích tọa lạc tại khu vực này với cổng ngoài sơn màu vàng, có ngói đỏ khang trang dễ thấy.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 2

Tháp cổ Vĩnh Hưng nằm trong khu Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia mang tên công trình. Ảnh: Thamhiemmekong

Tháp cổ Vĩnh Hưng đã trải qua nhiều cuộc khảo sát. Năm 1911, học giả người Pháp Lunet de Lajonquiere đã phát hiện ra công trình kiến trúc này và đặt tên là tháp Trà Long. Đến năm 1917, nhà khảo cổ học người Pháp Henri Parmentier tiếp tục có những nghiên cứu về tòa tháp này và công bố kết quả trong tập san của viện Viễn Đông Bác cổ (số XVII, tập 6) với tên gọi mới là tháp Lục Hiền.

Vào tháng 5 năm 1990, đội ngũ thuộc viện Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh (nay viện Phát triển bền vững vùng Nam bộ) phối hợp bảo tàng tỉnh Minh Hải đã đến tháp Vĩnh Hưng khảo sát. Ở đây thu được một số hiện vật như bàn nghiền, tượng đồng, tượng đá sa thạch…

Trong các năm 2002 và 2011, để phục vụ công tác trùng tu, trung tâm Nghiên cứu khảo cổ phối hợp với bảo tàng tỉnh Bạc Liêu tiến hành khai quật xung quanh. Từ đây khám phá được kết cấu móng tháp làm từ khối gạch nhỏ có kết cấu trộn với một loại keo thực vật vô cùng chắc chắn. Còn 4 góc thì được kê 4 tảng đá ong.

Cũng trong quá trình khai quật này, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều hiện vật có giá trị như:

- Tượng Nữ thần được tạc theo phong cách truyền thống của văn hóa Óc Eo Phù Nam

- Bàn tay phải của tượng thần

- Một số Linga - Yoni

- Đồ gốm dùng trong sinh hoạt

- Bộ sưu tập tượng độc đáo được đánh giá là “bảo vật quốc gia”, trong đó có một số tượng độc bản có giá trị văn hóa cao.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 3

Tại khu di tích, đội ngũ nhà nghiên cứu đã tìm ra nhiều hiện vật có giá trị, cũng như giải mã kết cấu vững bền của tháp cổ Vĩnh Hưng. Ảnh: Thamhiemmekong

Năm 2011, khu di tích tháp Vĩnh Hưng được trùng tu và tôn tạo gồm nhà trưng bày, nhà bia, nhà bảo vệ, hàng rào và một số hạng mục khác nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của tòa tháp. Dưới đây, hãy cùng Blog Du lịch MIA Go tìm hiểu thêm về công trình kiến trúc cổ này.

Với chân tháp có bình đồ gần vuông (9,44m x 9,36m) và chiều cao gần 9m, tải trọng của cả ngôi tháp là rất lớn. Tuy nhiên tháp được xây dựng gọn trên một doi đất có diện tích khoảng 100m mà không bị sụt lún qua thời gian. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, để có thể tồn tại bền vững trên vùng đất yếu này, người Khơ Me cổ đã xây dựng dàn móng dàn trải cả một không gian rộng để chống sụt lở.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 4

Tháp được xây dựng với dàn móng trải rộng để tránh tải trọng gây sụt lún đất qua thời gian. Ảnh: Baodantoc

Vật liệu kiến trúc của tháp chủ yếu là gạch, đá và ngói. Gạch có nhiều loại, nhiều kích cỡ nhưng được dùng phổ biến nhất cho cả công trình là loại gạch hình chữ nhật. Nhìn chung, công trình tháp được xây bằng 2 loại gạch có màu sắc khác nhau. Từ chân tháp đến độ cao 4m là gạch đỏ và từ 4m trở lên dùng gạch trắng.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 5

Vật liệu xây dựng tòa tháp chủ yếu là gạch, đá và ngói. Ảnh: Thamhiemmekong

Tháp Vĩnh Hưng có kết cấu kiến trúc khá đơn giản với cửa tháp quay về hướng tây, bình diện chân tháp được tạo hình chữ nhật với 2 cạnh là 5,6m và 6,9m.

Tính từ nền, chiều cao của tháp đạt 8,2m với toàn bộ 3 mặt hướng về phía đông, nam và bắc đều xây bằng gạch. Lớp tường ở phần chân tháp dày 1,8m, càng lên cao càng mỏng. Vách được dựng nghiêng dần lên phía đỉnh tạo thành kết cấu hình vòm cuốn.

Nhìn từ cửa chính vào, khách tham quan có thấy bộ Linga - Yoni tượng trưng cho âm dương hòa hợp được phục chế lại. Bộ Linga - Yoni nguyên gốc hiện đang được lưu giữ tại bảo tàng tỉnh.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 6

Tính từ nền, tháp Vĩnh Hưng có chiều cao lên đến 8,2m. Ảnh: Happy.vietnam

Nếu một lần nhìn thấy tận mắt ngọn tháp này, bạn sẽ không khỏi thắc mắc điều gì đã giúp công trình có niên đại hàng nghìn năm tuổi tồn tại vững chãi đến tận ngày nay.

Theo nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học cho rằng, người Khơ Me cổ đã dùng một loại keo thực vật để kết dính các viên gạch với nhau. Loại keo giúp tạo nên kết cấu bền vững không cần sử dụng các chất liệu xây dựng hiện đại như xi măng hay vôi vữa.

Tháp cổ Vĩnh Hưng: Di sản kiến trúc Óc Eo vững bền qua thời gian 7

Người Khơ Me cổ đã dùng một loại keo kết dính các viên gạch với nhau một cách bền chặt, tạo nên kết cấu trụ, móng và cả kiến trúc vững chắc cho tòa tháp. Ảnh: Cand

Nếu yêu thích khám phá lịch sử văn hóa Việt Nam, MIA.vn tin rằng bạn sẽ không muốn bỏ lỡ khu di tích tháp cổ Vĩnh Hưng. Vẻ đẹp kiến trúc vững bền qua thời gian cùng những bí ẩn xoay quanh lịch sử, văn hóa hay chi tiết hơn là kết cấu xây dựng của công trình tháp chắc chắn sẽ khiến khách tham quan tò mò và ấn tượng.