Chùa Dâu cổ nhất Việt Nam, niềm tự hào của xứ Kinh Bắc

1 Cổ tự gần 2.000 năm tuổi tại Bắc Ninh

Địa chỉ: xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh

Chùa Dâu được xây dựng năm 187 và hoàn thành năm 226 ở vùng Dâu, thành Luy Lâu, theo Cục Di sản Văn hóa ghi nhận. Địa điểm tâm linh này được xem là trung tâm Phật giáo đầu tiên của Việt Nam, cái nôi của tín ngưỡng thờ Tứ Pháp – tức 4 vị nữ thần tương ứng với hiện tượng mây, gió, sấm, chớp; hình thành từ sự kết hợp giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian của người Việt.

Xưa nay chùa vẫn được biết đến như danh lam bậc nhất xứ kinh Bắc, cũng là di tích quốc gia đặc biệt được xếp hạng 4 của nước ta. Pháp Vân đứng đầu trong Tứ Pháp, nên chùa Dâu còn được gọi là chùa Cả trong hệ thống chùa thờ Tứ Pháp. Chùa Dâu thờ Thần Mây (Pháp Vân), chùa Thành Đạo thờ Thần Mưa (Pháp Vũ), chùa Phi Tướng thờ Thần Sấm (Pháp Lôi), và chùa Phương Quan thờ các lực lượng thiên nhiên của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước đồng thời cũng là sự biểu hiện của tục thờ Mẫu. Ngoài ra chùa Dâu còn thờ “Đức Thạnh Quang” – biểu tượng của thần Shiva trong Ấn Độ giáo.

2Hướng dẫn di chuyển đến chùa Dâu

Chùa Dâu chỉ cách thủ đô Hà Nội khoảng 30km, việc di chuyển không hề quá khó khăn. MIA.vn mách bạn có thể di chuyển xuôi theo quốc lộ 5, tới Phú Thị thì rẽ theo quốc lộ 182 khoảng 12km là sẽ tới nơi. 

3Lịch sử hình thành và phát triển chùa Dâu

Dựa trên sách sử và bia đá, có thể nói chùa Dâu là ngôi chùa Phật giáo cổ nhất tại Việt Nam và là nơi giao lưu giữa Phật giáo từ Ấn Độ sang và từ Trung Quốc xuống. Chùa được xây dựng từ thế kỉ thứ 2 dưới thời Sĩ Nhiếp làm thái thú. Chùa Dâu còn có tên gọi là chùa Pháp Vân và nằm trong vùng đất Cổ Châu nên cũng gọi là chùa Cổ Châu. 

Đầu công nguyên, các tăng sĩ Ấn Độ đã đến nơi đây để truyền bá đạo Phật và thiết lập trung tâm Phật giáo Luy Lâu. Tại đây, một chùa tháp đã được xây dựng gần thành quách, đền đài, cung điện và trung tâm thị trấn sầm uất của Luy Lâu. Trong đó chùa Dâu là trung tâm của các chùa thờ Phật và thờ Tứ Pháp, trung tâm của thiền phái Tì-ni-đa-lưu-chi, thiền phái đầu tiên của Phật giáo Việt Nam.

4Những nét đặc sắc của chùa Dâu

4.1 Kiến trúc chùa Dâu 

Chùa Dâu theo kiểu kiến trúc "Nội công, ngoại quốc" với ba tòa nhà liên tiếp: tiền đường, thiêu hương và thượng điện, tạo thành hình dáng chữ công, và được bao quanh bởi bốn bức tường hình chữ quốc tráng lệ. Khi bước vào, khách du lịch Bắc Ninh sẽ thấy Tiền đường, thiêu hương và thượng điện xây dựng tăng dần theo từng bậc cao. 

Hiện nay chùa Dâu bao gồm các hạng mục: tiền thất, tháp Hòa Phong, tiền đường, nhà tả vu – hữu vu, tam bảo, hậu đường, hành lang và các công trình phụ trợ. Tiền đường rộng có 7 gian rộng nhất, 2 chái, mang phong cách thời nhà Nguyễn, với niên đại được ghi lại như sau: “Hoàng triều Khải Định tam niên cửu nguyệt sơ cửu nhật trùng tu phật mộc nhận khởi công" và niên đại trên thượng lương: "Hoàng triều Khải Định tam niên thập nhất nguyệt thập ngũ nhật trùng tu tự vũ thụ trụ thượng lương đại cát" chứng minh tòa nhà được xây lại chỉ trong hơn ba tháng, từ ngày 9-9 đến 15-11 năm Khải Định 3 (tức là từ ngày 13/10/1918 đến 17/12/1918). Ngoài hai pho tượng hộ pháp, Tiền đường còn trưng bày bát bộ kim cương sống động. 

Mạc Đĩnh Chi đã dựng một tháp Hòa Phong cao chín tầng ngay giữa sân chùa Dâu. Tháp vuông được xây bằng gạch, có hình dáng chắc khỏe và tượng trưng cho ngọn núi vũ trụ. Bốn góc tháp chính là 4 tượng Thiên vương trấn giữ, trên tháp treo một khánh đồng cổ. Tháp được dựng từ loại gạch cỡ lớn ngày xưa, nung thủ công và hiện tại đã mất đi sáu tầng trên, chỉ còn lại ba tầng. Hiện tại tháp chỉ cao khoảng 17m nhưng là một công trình vững chãi, mỗi cạnh vuông chân tháp dài 7m, tầng dưới có 4 cửa vòm. Trong tháp có 1 quả chuông đồng đúc năm 1793 và 1 chiếc khánh đúc năm 1817. 

Phía sau sân chùa Dâu là hồ nước nhỏ trong xanh cùng không gian rộng rãi, thoáng mát. Ngay bên cạnh là vườn tháp cổ, nơi để tro cốt, nhục thân của những sư trụ trì chùa đã viên tịch. Chùa hiện cũng đã được công nhận là di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia đặc biệt năm 2013. 

4.2 Lễ hội chùa Dâu lâu đời nhất Việt Nam

Lễ hội chùa Dâu Bắc Ninh được xem là lễ hội lâu đời nhất nước ta. Hàng năm chùa mở lễ hội vào ngày 17 tháng Giêng Âm lịch, vào sinh của Phật Mẫu Man Nương. Chánh hội thì lại được mở vào ngày 8 tháng 4 âm lịch, trùng với ngày sinh của Thích Ca Mâu Ni. Vào ngày này, nhân dân trong vùng lại nô nức đến đây hòa cùng bầu không khí sôi động. Lễ hội chùa Dâu diễn ra trong 12 làng, với mục đích cầu mưa thuận gió hòa và người dân được an cư.  Lễ hội lớn nổi tiếng đã đi vào những câu ca dân gian:

“Dù ai đi đâu về đâu

Hễ trông thấy tháp chùa Dâu thì về,

Dù ai buôn bán trăm nghề

Nhớ ngày mồng tám thì về hội Dâu”.

4.3 Những cái nhất của chùa Dâu 

Ngôi chùa cổ nhất Việt Nam: Chùa được xây dựng từ gần 2000 năm trước và vẫn còn lưu lại đến ngày nay nên được mệnh danh là ngôi chùa cổ nhất Việt Nam. Bên cạnh kiến trúc sơ khai thì chùa Dâu còn có thêm những nét tinh hoa kiến trúc Lý Trần đặc biệt. Qua nhiều năm tháng, dù mất đi nhiều thứ nhưng chùa vẫn còn giữ được nét tráng lệ rất riêng, được nhiều Phật tử từ xa yêu mến ghé thăm. 

Chùa có nhiều pho tượng Phật nhất cả nước: Chùa Dâu còn được biết đến như nơi có nhiều pho tượng Phật cổ nhất Việt Nam, mang thiết kế và độ chạm khắc vô cùng tỉ mỉ, tinh xảo. Tại đây bạn sẽ được chiêm ngưỡng quần thể những pho tượng Phật được người xưa để lại như tượng 8 vị kim cương, tượng bà Dâu, tượng Hộ Pháp...  

5 Một số lưu ý khi ghé tham quan chùa Dâu

- Chùa Dâu là nơi linh thiêng, các tín đồ Phật tử nên mặc trang phục kín đáo, không quá màu mè làm mất tính trang nghiêm nơi đây. 

- Thành tâm cầu an và tận hưởng vẻ đẹp của chùa thay vì mải mê chụp ảnh. 

- Không tự ý đụng chạm hoặc lấy đồ vật trong chùa mà không được cho phép. 

- Không dẫm đạp cây cối, hoa cỏ hoặc cây cối trong chùa, vứt rác đúng chỗ quy định. 

- Xin phép ban quản lý chùa nếu bạn có nhu cầu quay phim, chụp hình. 

Chùa Dâu linh thiêng trải qua bao thăng trầm vẫn là điểm đến hàng đầu của các Phật tử trên khắp đất nước. Bạn đọc nhớ tham khảo cẩm nang du lịch của MIA.vn trước khi đi để có được một hành trình chiêm bái thật trọn vẹn, trải nghiệm những nét giá trị đặc sắc nhất nơi đây.