Nếu bạn du lịch Ninh Thuận đừng bỏ qua chuyến đi khám phá tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt để tìm thấy những dấu tích còn sót lại. Tuyền đường tàu răng cưa chứa đựng một phần lịch sử với nhiều giá trị về văn hóa, tinh thần.
1Tổng quan về đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt
Đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt được gọi là con đường tàu huyền thoại bởi đây là một trong hai tuyến đường sắt răng cưa leo núi độc nhất trên thế giới. Một tuyến chính là đường tàu răng cưa đã từng tồn tại ở Việt Nam, một tuyến còn lại ở Thụy Sĩ và vân còn tồn tại đến ngày nay.
Tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang đi Đà Lạt được đánh giá có quy mô lớn hơn về chiều dài, độ dốc khi leo núi đều vượt trội hơn so với đường tàu tại Thụy Sĩ. Nếu như đường tàu leo núi Phan Rang - Đà Lạt có chiều dài lên tới 84km với 43km là đường răng cưa thì tuyến đường sắt tại Thụy Sĩ chỉ có chiều dài khoảng 25km.
Hình ảnh đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt còn sót lại
Tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt được xây dựng để đưa hàng hóa, hành khách từ Ninh Thuận đi Đà Lạt ngày trước. Ngày đó, sau khi tham quan Ninh Thuận, khám phá bia ký tự cổ Chăm Pa, tắm biển nhiều người lựa chọn lên Đà Lạt để tiếp tục chuyến nghỉ dưỡng, đặc biệt là người nước ngoài.
Tuy nhiên trải qua nhiều năm chiến tranh, đường tàu bị hư hỏng cũng như ảnh hưởng nhiều đến việc hoạt động dẫn đến phải dừng hoạt động. Đến sau năm 1975, ngành Đường sắt Việt Nam quyết định dỡ bỏ đường tàu. Hiện nay, đường tàu chỉ còn hoạt động khoảng 7km để đưa bạn đi từ Đà Lạt đến Trại Mát.
Xem thêm: Mách bạn kinh nghiệm du lịch Phan Rang Tháp Chàm
2 Lịch sử của đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt
Sau khi bác sĩ Alexandre Yersin cùng đoàn thám hiểm đã tìm ra cao nguyên Langbiang và Đà Lạt (ngày nay) đã nhận thấy vùng đất có rất nhiều điểm tương đồng về khí hậu ôn hòa của châu Âu. Chính vì vậy, bác sĩ Yersin đã viết thư giới thiệu vùng đất này cho Toàn quyền Pháp Paul Dumer khi biết người này đang tìm một nơi để xây dựng khu nghỉ dưỡng.
Sau khi hoàn thành chuyến thị sát vào tháng 3 - 1899, Toàn Quyền Paul Dumer đã ký một sắc lệnh cho xây dựng tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt vào năm 1901. Tuyến đường sắt này có nhiệm vụ vận chuyển nguyên vật liệu lên Đà Lạt để xây dựng khu nghỉ dưỡng cho người Tây.
Sau nhiều lần trì hoãn thì đến năm 1908, tuyến đường sắt chính thức được khởi công xây dựng. Trong quá thi công, nguyên nhân bởi địa hình đồi nối ở vùng Nam Trung Bộ rất trơn nên các kỹ sư người Pháp quyết định làm thêm một đường răng cưa đặt giữa hai đường tàu để tàu dễ dàng di chuyền khi lên dốc. Đây cũng là lý do khiến cho việc xây dựng trở nên rất khó khăn.
Thiết kế đường ray răng cưa ở giữa hai ray tàu để tránh trơn trượt
Quá trình thi công đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt được đóng góp bởi hàng chục ngàn công nhân xây dựng trong cả nước. Thêm vào đó, những người công nhân phải lao động cực khổ, sử dụng những dụng cụ thô sơ để đào núi, khoét hầm. Đồng thời, địa hình núi non hiểm trở với những thác nước, ghềnh đá đã gây nên rất nhiều khó khăn cho người thi công.
Việc xây dựng tuyến đường sắt này đã lấy đi không biết bao nhiêu tính mạng của những người công nhân. Theo những tài liệu ghi chép: trung bình khoảng 10 công nhân sẽ có 5 người mất vì bệnh tật hoặc tai nạn.
Đến năm 1932, tuyến đường tàu Tháp Chàm Đà Lạt được hoàn thành với chiều dài 84km đi từ Phan Rang - Tháp Chàm lên Đà Lạt với mức chi phí khoảng hơn 2000 triệu Franc. Đường tàu đi qua 9 nhà ga với 5 đường hầm xuyên núi cùng với 2 cầu lớn. Đặc biệt, đường tàu còn đi qua hai cung đường đèo hiểm trở là đèo Ngoạn Mục (đèo Sông Pha) và đèo Dran. Chính vì vậy, tuyến đường tàu Phan Rang Đà Lạt đã trở thành tuyến đường sắt răng cưa có chiều dài lớn nhất cũng như độc đáo tại Việt Nam và trên thế giới.
3Khám phá dấu đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt
Mặc dù tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt đã bị dỡ bỏ nhưng vẫn có những dấu tích còn sót lại là minh chứng cho sự tồn tại của nó. Bạn có thể thuê xe máy ở Phan Rang để lần theo các di tích tìm hiểu về tuyến đường sắt đã từng là niềm tự hào của người dân trong khu vực.
Di tích đầu tiên còn sót lại của tuyến đường tàu răng cưa chính là hai cây cầu Tân Mỹ và cầu Sông pha. Cầu Tân Mỹ được xây dựng song song với Quốc lộ 27 có chiều dài khoảng 300m, 10 nhịp cầu. Cây cầu được làm để phục vụ đoàn tàu vượt sông với kiểu kiến trúc Pháp.
Cầu Tân Mỹ bị bỏ hoang chỉ còn thân cầu được các loại cây leo che phủ
Sau khi đường tàu được dỡ bỏ, cây cầu cũng bị bỏ quên, hai bên cầu phủ rêu phong cùng các loại cây cối mọc tùm lum chắn lối đi. Những trụ cầu còn lại nằm rải rác song song với tuyến đường từ Phan Rang đi Đà Lạt. Đây đều là những di tích thú vị cho bạn lên lịch trình để khám phá khi du lịch nơi đây. Bạn chắc chắn sẽ có trải nghiệm du lịch khám phá khi thăm cầu Tân Mỹ cũng như lần theo dấu vết của tuyến đường tàu Phan Rang Đà Lạt.
Những trụ cầu của đường tàu vẫn còn rải rác tại Ninh Thuận và Lâm Đồng
Một cây cầu khác cũng rất nổi tiếng của tuyến đường tàu răng cưa chính là cầu Sông Pha. Tuy nhiên cầu Sông Pha may mắn hơn khi vẫn được dùng làm cầu dân sinh cho đến ngày nay. Cây cầu Sông Pha được thiết kế chắc chắn với tuổi thọ cao cùng với vị trí thuận lợi cho việc đi lại của người dân.
Khi đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt xuống đèo sẽ cần đi qua hầm chui số 2 với độ dốc cao và hiểm trở. Ngày nay, đường hầm cũng đã bị bỏ hoang và trở thành đường mòn cho người dân địa phương đi lại.
Một đường hầm của tuyến đường tàu sắt sau khi bị tháo dỡ trở thành lối đi lại của người dân
Khi đi qua đèo Sông Pha, bạn sẽ thấy nhà ga Sông Pha (ga Krongpha) cũng đã bị bỏ hoang đến hiện nay. Đây là một trong những nhà ga nổi tiếng của tuyến đường sắt, cũng nơi đây được gắn bánh răng cưa giúp tàu leo đèo hiệu quả. Trải qua nhiều năm bị bỏ hoang, ga Sông Pha chỉ còn lại bộ khung trơ trọi cùng cây cối và mái nhà thì bị dột.
Nhà ga tấp nập một thời bị bỏ hoàng nay chỉ còn tàn tích
Tiếp tục chuyến hành trình khám pha đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt chính là ga Eo Gió. Xưa kia, ga Eo Gió được biết đến rất sầm uất, thu hút được nhiều tiểu thương đến buôn bán. Từ khi bị bỏ hoang, ga Eo Gió cũng đã bị hư hỏng nhiều. Nhà ga giờ đây còn là nơi sinh sống của những người vô gia cư.
Tiếp theo chính là căn hầm xuyên núi của đoàn tàu cũng đã bị lãng quên nhiều năm. Sau khi đi qua đường hầm, bạn sẽ được chiêm ngưỡng thung lũng sâu thăm thẳm với những rừng cây xanh ngát tạo cảm giác thư thái để tiếp tục hành trình khám phá của mình.
Một đoạn dốc của tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt vẫn còn đến ngày nay
Bên cạnh những dấu vết còn sót lại khu vực Ninh Thuận, bạn cũng có thể tìm hiểu những di tích của tuyến đường tàu như ga Trạm Hành, đường sắt leo núi đèo Dran, nhà ga Cầu Đất… Trong đó, ga Trạm Hành từng rất nổi tiếng với kiến trục độc đáo theo lối kiến trúc Pháp. Đặc biệt, nhà ga vẫn còn được giữ lại nhiều chi tiết, xung quanh cũng có hơn 20 biệt thự cổ bị bỏ hoang.
Sau tất cả, tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt chỉ còn lại một nhánh đường sắt Đà Lạt đi Trại Mát. Tuyến đường tàu sẽ đưa bạn đi từ Đà Lạt đến Trại Mát thăm thú và ngược lại.
Ga Đà Lạt được thiết kế theo kiến trúc của nhà rông Tây Nguyên
Từ những năm 2013, tỉnh Ninh Thuận và Lâm Đồng đã có kế hoạch khôi phục tuyến đường sắt Phan Rang Đà Lạt nhằm thúc đẩy kinh tế, giao lưu văn hóa giữa các vùng. Đặc biệt, hai tỉnh kỳ vọng khi tuyến được sắt được khôi phục sẽ mang đến lợi ích lớn về du lịch khi nhu cầu đến Ninh Thuận và Đà Lạt đang ngày càng tay.
Tuy nhiên, việc khôi phục tuyến đường tàu răng cưa này được dự toán mất chi phí lớn nên vẫn còn chưa có triển triển cho đến nay. Với việc tuyến đường tàu được khôi phục, bạn chắc chắn sẽ có những trải nghiệm mới lý thú sau tham quan các địa điểm ở Phan Rang như bãi đá Karang Ninh Thuận, vịnh Vĩnh Hy, biển Ninh Chữ và di chuyển bằng tàu lên Đà Lạt.
Tuyến đường tàu răng cưa Phan Rang Đà Lạt dù chỉ còn những tàn tích nhưng nó sẽ mãi trở thành một phần của lịch sử. Bạn hãy lưu ngay cẩm nang du lịch ở Ninh Thuận để không bỏ lỡ những điều mới mẻ.
