Khám phá Cửu Đỉnh Huế: Tiềm năng di sản tư liệu của thế giới

1Giới thiệu về Cửu Đỉnh Huế?

Cửu Đỉnh Huế là một trong những bảo vật quốc gia quý giá nhất của Việt Nam, đồng thời cũng là một kiệt tác nghệ thuật độc đáo. Bộ chín chiếc đỉnh đồng này được đúc dưới thời vua Minh Mạng của triều Nguyễn, đặt tại sân Thế Miếu trong Hoàng thành Huế.

Cửu Đỉnh (9 đỉnh) được đặt tại sân Thế Miếu trong Hoàng Thành. Công trình đồ sộ này được khởi công vào cuối năm 1835 và hoàn thành hơn một năm sau đó. Hình dung một ngày đầu xuân năm 1837, không khí lễ hội ngập tràn kinh thành Huế. Vua Minh Mạng cùng các quan đại thần long trọng tổ chức lễ khánh thành Cửu Đỉnh. Chín chiếc đỉnh đồng, mỗi chiếc mang một hình dáng và hoa văn độc đáo, được đặt uy nghi trước sân Thế Tổ Miếu.

2Các ý nghĩa của Cửu Đỉnh

Cửu Đỉnh Huế có ý nghĩa như thế nào mà được nhiều khách du lịch muốn ghé đến và nhìn ngắm chúng ngoài đời thực cũng như được ghi danh vào danh mục di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương? Sau đây sẽ là những tổng hợp và chia sẻ của Cẩm nang du lịch MIA.vn giới thiệu đến bạn.

2.1 Biểu tượng quyền lực

Cửu Đỉnh không chỉ thể hiện sự uy nghiêm và quyền lực của nhà vua mà còn biểu trưng cho sự trường tồn và bền vững của triều đại nhà Nguyễn. Được đúc bằng đồng vào năm 1835 dưới thời vua Minh Mạng, Cửu Đỉnh đại diện cho sức mạnh và quyền lực tối cao của vị vua đứng đầu, với mỗi chiếc đỉnh tượng trưng cho một triều vua, khẳng định sự vĩnh cửu của hoàng gia.

2.2 Tác phẩm nghệ thuật

Cửu Đỉnh là một tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu của văn hóa cung đình nhà Nguyễn, nổi bật với những chi tiết điêu khắc tinh tế. Những hoa văn trên Cửu Đỉnh không chỉ là sự sáng tạo của nghệ nhân mà còn phản ánh trình độ thẩm mỹ và tay nghề kỹ thuật cao của người Việt xưa. Sự kết hợp hài hòa giữa hình thức và nội dung đã làm nên giá trị nghệ thuật đặc sắc cho di sản này, biến Cửu Đỉnh thành một tuyệt tác văn hóa của dân tộc.

2.3 Bách khoa toàn thư

Mỗi chiếc đỉnh trên Cửu Đỉnh được khắc họa với các hình ảnh đại diện cho thiên nhiên, văn hóa và đời sống của Việt Nam, từ các loài cây, loài thú cho đến các hiện tượng thiên nhiên như mặt trời, mặt trăng và sông núi. Sự đa dạng này làm nên một "bách khoa toàn thư" sống động về đất nước Việt Nam dưới thời Nguyễn, giúp các thế hệ sau có cái nhìn sâu sắc và toàn diện về thiên nhiên và văn hóa của đất nước trong quá khứ.

2.4 Linh vật phong thủy

Cửu Đỉnh còn mang ý nghĩa phong thủy đặc biệt, được coi là biểu tượng của sự thịnh vượng và may mắn. Với hình dạng mạnh mẽ và uy nghi, Cửu Đỉnh đại diện cho năng lượng dồi dào, giúp gia tăng sinh khí và bảo vệ gia chủ khỏi những điều không may. Trong văn hóa Á Đông, các vật phẩm phong thủy như Cửu Đỉnh thường được đặt ở những vị trí quan trọng để mang lại tài lộc và hưng thịnh.

3Những điều thú vị gắn liền với Cửu Đỉnh Huế

Cửu Đỉnh không chỉ là những vật dụng cung đình, mà còn là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, kết tinh tài năng của các nghệ nhân Việt. Qua những đường nét tinh xảo và những hình ảnh sống động, chúng ta như được bước vào một thế giới nghệ thuật tuyệt vời.

3.1 Gắn liền với Thụy hiệu các vua nhà Nguyễn

Cửu đỉnh nhà Nguyễn có cấu trúc lấy Cao đỉnh làm trung tâm, với Nhân đỉnh, Anh đỉnh, Thuần đỉnh, Dụ đỉnh ở phía bên trái và Chương đỉnh, Nghị đỉnh, Tuyên đỉnh, Huyền đỉnh ở phía bên phải. Các đỉnh này tương ứng với án thờ của các vua nhà Nguyễn trong Thế Miếu. Nhân đỉnh đối diện với án thờ vua Nguyễn Thánh Tổ, Chương đỉnh đối diện với án thờ vua Nguyễn Hiến Tổ, và lần lượt các đỉnh khác cũng đối diện với các án thờ tương ứng.

Cửu đỉnh được đặt trước Thế Miếu như biểu tượng cho sự nghiệp và quyền uy của các bậc đế vương nhà Nguyễn. Tên gọi của các đỉnh do vua Minh Mạng đặt theo thụy hiệu của các vua triều Nguyễn, ví dụ như Cao đỉnh là thụy hiệu của vua Gia Long (Thế tổ Cao hoàng đế), Nhân đỉnh là thụy hiệu của chính vua Minh Mạng (Thánh tổ Nhân hoàng đế), Chương đỉnh là thụy hiệu của vua Thiệu Trị (Hiến tổ Chương hoàng đế), và các đỉnh khác cũng có ý nghĩa tương tự.

Tuy nhiên, những vị vua bị phế truất hoặc thoái vị như Dục Đức, Hiệp Hòa, Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân, và Bảo Đại không được đặt thụy hiệu, vì vậy Dụ đỉnh và Huyền đỉnh không mang thụy hiệu của bất kỳ vị vua nào. Cửu đỉnh vì thế không chỉ là vật trang trí mà còn tượng trưng cho sự trường tồn và quyền uy của triều Nguyễn.

3.2 Được ví như cuốn sách ảnh về sinh học Việt Nam

Cửu đỉnh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn được xem là một bộ cẩm nang về đa dạng sinh học Việt Nam, với 162 họa tiết chạm nổi, trong đó có 90 hình ảnh về các loài động thực vật tiêu biểu. Các họa tiết này được khắc họa rất chi tiết, giúp dễ dàng nhận diện các loài.

Thực vật trên Cửu đỉnh được chia thành 6 nhóm: cây lương thực, cây lấy sợi, cây rau và gia vị, cây lấy quả, hoa, gỗ, dược liệu và hương liệu. Động vật bao gồm các loài cá, côn trùng, chim, thú lớn, và cả các loài vật linh thiêng. Chính vì thế, Cửu đỉnh có thể được coi như một bộ sách ảnh về các loài động thực vật đặc trưng của Việt Nam thời xưa, phản ánh sự phong phú của thiên nhiên nước ta.

3.3 Có ý nghĩa quốc tế

Cửu đỉnh được khắc chữ Hán và các hình ảnh nổi, mô tả các địa danh, thụy hiệu vua, động thực vật, và đặc biệt là các biểu tượng về biển đảo, thể hiện rõ ràng chủ quyền quốc gia. Đặc biệt, ba trong số chín đỉnh (Cao đỉnh, Nhân đỉnh, và Chương đỉnh) được khắc hình tượng về biển Đông, biển Nam, và biển Tây, nhằm khẳng định chủ quyền biển đảo của Việt Nam.

Cùng với các tài liệu Hán - Nôm cổ, hình ảnh biển đảo trên Cửu đỉnh là minh chứng lịch sử cho chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa và Trường Sa, đồng thời cho thấy các vua triều Nguyễn luôn coi trọng việc bảo vệ biển đảo. Chữ Hán, ngôn ngữ phổ biến ở Đông Á, giúp Cửu đỉnh mang giá trị không chỉ đối với Việt Nam mà còn với cộng đồng quốc tế. Điều đặc biệt là không có triều đại nào khác, kể cả ở Trung Quốc, Nhật Bản, hay Hàn Quốc, sở hữu tác phẩm tương tự như Cửu đỉnh. Ngay cả trong lịch sử Việt Nam, không triều đại nào trước đó để lại một loại tư liệu tương tự.

3.4 Thể hiện trình độ và kỹ thuật đúc đồng rất tinh xảo

Cửu đỉnh là một "bách khoa thư" hình ảnh về đất nước Việt Nam thống nhất, được thể hiện qua các biểu tượng trên mỗi chiếc đỉnh. Những họa tiết và hoa văn khắc nổi trên thân đỉnh không chỉ là nghệ thuật mà còn cho thấy tay nghề đúc đồng tinh xảo của các nghệ nhân thời nhà Nguyễn. Để tạo ra Cửu đỉnh, những người thợ phải chế tạo các khuôn đúc với tỉ lệ chuẩn xác tuyệt đối, vì đây là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của quá trình đúc.

Theo sách “Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ”, Cửu đỉnh được đúc thủ công theo phương pháp truyền thống. Khuôn đúc phải được làm từ loại đất sét đặc biệt và sau khi hoàn tất, mỗi khuôn đều bị phá bỏ để tránh sao chép, làm cho mỗi chiếc đỉnh trở thành một tác phẩm độc bản. Quá trình đúc Cửu đỉnh kéo dài gần bảy tháng, phải đúc từng chiếc một cách cẩn thận, dưới sự giám sát chặt chẽ của triều đình.

Nghệ thuật đúc đồng của Việt Nam, đặc biệt là qua Cửu đỉnh, đã đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ XIX. Tác phẩm này khiến cả người Châu Âu kinh ngạc và thán phục suốt gần 200 năm qua. Không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, Cửu đỉnh còn có giá trị lớn về văn hóa và lịch sử, phản ánh tư tưởng của thời đại cũng như cái nhìn về đất nước, vũ trụ và thiên nhiên.

Với sự khéo léo, tài hoa và trình độ kỹ thuật cao, các nghệ nhân đã biến Cửu đỉnh thành một tác phẩm độc đáo, không trùng lặp ở bất kỳ đâu. Từ cách tạo dáng đến các chi tiết chạm nổi, mỗi họa tiết trên Cửu đỉnh là một thực thể độc lập và duy nhất, thể hiện tâm tư và ý niệm sâu sắc của người Việt Nam về đất nước và vũ trụ.

4Tại sao Cửu Đỉnh lại có giá trị đặc biệt?

Cửu Đỉnh được đặt trước sân Thế Miếu trong Hoàng thành Huế, từ lâu đã trở thành đối tượng quan trọng của nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Tuy nhiên có 3 yếu tố chính làm giá trị của Cửu Đỉnh Huế có sự đặc biệt và được coi là "bảo vật" quốc gia bởi:

- Kỹ thuật chế tác: để tạo ra những chiếc đỉnh đồng lớn như vậy, người thợ thủ công xưa đã phải sử dụng những kỹ thuật đúc đồng vô cùng tinh xảo.

- Ý nghĩa sâu sắc: mỗi chi tiết trên Cửu Đỉnh đều mang một ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự am hiểu về thiên nhiên, vũ trụ và con người của người Việt Nam.

- Giá trị lịch sử: Cửu Đỉnh là một bằng chứng lịch sử quý giá, giúp chúng ta hiểu hơn về cuộc sống, văn hóa của người Việt Nam thời xưa.

5Một số lưu ý khi ghé thăm Cửu Đỉnh Huế

Để chuyến tham quan Cửu Đỉnh Huế của bạn thêm phần trọn vẹn, MIA.vn sẽ tổng hợp và chia sẻ đến bạn một số lưu ý và tip sau:

- Buổi sáng được coi là thời điểm lý tưởng để tránh nắng gắt và đông đúc. Ánh nắng buổi sáng sẽ giúp bạn chiêm ngưỡng những họa tiết tinh xảo trên Cửu Đỉnh rõ nét hơn.

- Nên mặc trang phục thoải mái, thoáng mát, đặc biệt là giày dép dễ đi vì bạn sẽ phải đi bộ khá nhiều.

- Để bảo vệ những tác phẩm nghệ thuật Cửu Đỉnh này, bạn không nên chạm tay vào.

- Sau khi tham quan Cửu Đỉnh, bạn có thể dành thời gian khám phá các khu vực khác của Hoàng thành Huế như Ngọ Môn, Điện Thái Hòa...

- Tại đây, bạn có thể tìm mua những món quà lưu niệm độc đáo như tranh ảnh, tượng điêu khắc, đồ thủ công mỹ nghệ...

Cửu Đỉnh không chỉ có giá trị về mặt nghệ thuật mà còn có giá trị lịch sử và văn hóa to lớn. Đây là một trong những bảo vật quốc gia quý báu, là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Vì vậy, nếu có dịp du lịch Huế, bạn hãy dành thời gian ghé qua Hoàng Thành Huế, tìm hiểu và lắng nghe những câu chuyện, ý nghĩa về Cửu Đỉnh nhé!