Làng Cẩm Nê: Nơi dệt nên hồn thơ xứ Quảng qua từng sợi chiếu

1 Làng Cẩm Nê, điểm đến văn hóa truyền thống tại Đà Nẵng

1.1 Giới thiệu đôi nét về Làng Cẩm Nê

Trên bản đồ du lịch văn hóa đầy sắc màu của miền Trung, làng Cẩm Nê không chỉ là một địa danh mà còn là bảo tàng sống về nghệ thuật đan chiếu truyền thống. Ngôi làng hiền hòa này nép mình bên dòng sông Yên hiền hòa, cách trung tâm thành phố Đà Nẵng không xa.

Làng Cẩm Nê đã tồn tại từ lâu đời, dệt nên biết bao tinh hoa của nghề làm chiếu bằng sợi lác. Đối với người làng Cẩm Nê, mỗi sợi lác, hoa văn không chỉ sản phẩm thủ công mà còn minh chứng cho sự kiên trì, khéo léo và cái hồn văn hóa của nghề. Chiếu Cẩm Nê ngày nay không chỉ đơn thuần là vật dụng sinh hoạt, mà đã len lỏi trở thành biểu tượng văn hóa quý giá của Quảng Nam - Đà Nẵng.

Hành trình của làng Cẩm Nê trải qua biết bao thăng trầm, biến động của lịch sử, bom đạn chiến tranh. Thế nhưng, tinh hoa nghề chiếu vẫn còn được giữ vẹn nguyên đến ngày nay. Mời bạn cùng MIA.vn đến làng Cẩm Nê và khám phá gốc tích khai sinh của nghề chiếu tại đây nhé!

1.2 Nguồn gốc làng chiếu Cẩm Nê

Lịch sử của làng Cẩm Nê bắt nguồn từ khoảng thế kỷ XV với công cuộc khai hoang mở cõi về phương Nam trong triều đại nhà Lê. Theo nhiều tài liệu cổ và truyền thuyết địa phương, nghề dệt chiếu đã lưu truyền từ những di dân Thanh Hóa, nơi lưu giữ cái nôi dệt chiếu lác phía Bắc.

Cụ tổ nghề chiếu là cụ Huỳnh Lão, người đã mang tinh hoa của kỹ thuật dệt chiếu đến vùng Cẩm Nê màu mỡ. Vùng đất Cẩm Nê xưa có địa thế gần sông với nguồn nguyên liệu lác (cói) dồi dào, thuận lợi để lập làng và truyền nghề. Tên gọi Cẩm Nê còn có thể hiểu là “tơ lụa từ bùn đất”, phần nào thể hiện khát vọng về một phẩm vật bình dân nhưng mang đến vẻ đẹp quý phái, bền bỉ.

Tiến trình lịch sử của chiếu Cẩm Nê có thể được chia thành ba giai đoạn sau

Thời kỳ hưng thịnh (từ thế kỷ XVII - XIX)

Nhờ sự tinh xảo, chi tiết cùng độ bền vượt trội mà chiếu Cẩm Nê được chọn làm vật phẩm tiến cung trong các triều đại phong kiến, đặc biệt là triều Nguyễn. Sợi chiếu được đánh giá là khá mịn, dẻo dai và ít bị ẩm mốc. Các hoa văn như lồng đèn, long phụng lúc bấy giờ được trở thành biểu tượng cho sự sang trọng, quyền quý.

Chiến tranh và biến động thời cuộc

Làng Cẩm Nê đã trải qua nhiều giai đoạn khó khăn bởi chiến tranh và sự thay đổi của thị trường. Tuy nhiên, ngọn lửa nghề của các nghệ nhân nơi đây vẫn được gìn giữ bền bỉ, âm thầm qua năm tháng.

Gìn giữ và bảo tồn

Chiến tranh và biến động thời cuộc qua đi, làng chiếu Cẩm Nê vẫn còn gìn giữ được tinh hoa làm nghề như thuở ban đầu. Các hộ làm chiếu tuy không còn nhiều, hầu như chỉ còn một hộ của bà Thông bền bỉ giữ lửa nghề qua nhiều năm tháng

2 Hướng dẫn di chuyển đến làng Cẩm Nê Đà Nẵng

Làng Cẩm Nê cách trung tâm thành phố Đà Nẵng khoảng 14 đến 15 km tùy địa điểm. Bạn có thể di chuyển đến đây từ Cầu Rồng, đi thẳng hướng Quốc lộ 1A về phía Hội An. Khi đến khu vực Cầu Đỏ, bạn rẽ vào đường Trần Đại Nghĩa nối dài, hướng đi Hòa Vang. Đi thêm một đoạn, bạn rẽ vào biển chỉ dẫn vào xã Hòa Tiến. Làng Cẩm Nê có vị trí ngay trong khu vực này, bạn có thể hỏi thăm người dân địa phương để có thông tin chính xác nhất.

Lưu ý khi tham quan làng chiếu Cẩm Nê:

- Bạn nên tham quan làng chiếu vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để tránh nắng và chiêm ngưỡng cảnh người dân phơi lác.

- Tôn trọng không gian sống của người dân địa phương khi ghé thăm các xưởng dệt tại làng chiếu.

3 Tìm hiểu quy trình làm chiếu cói tại làng Cẩm Nê Đà Nẵng

Để có được tấm chiếu Cẩm Nê chất lượng, người nghệ nhân đã phải trải qua nhiều công đoạn đầy tính tỉ mỉ. Hãy cùng Cẩm nang du lịch MIA.vn xách balo đến với làng chiếu Cẩm Nê và khám phá quy trình làm chiếu cói tại làng nghề này nhé!

3.1 Nghệ thuật chọn lựa và xử lý nguyên liệu

Nguyên liệu chính tạo nên chiếu Cẩm nê chính là cây lác (miền Nam gọi là cây cói). Tuy nhiên, không phải loại lác nào cũng dệt ra được những tấm chiếu chất lượng như chiếu Cẩm Nê. Người dân Cẩm Nê ưu tiên sử dụng cây lác tại những vùng đất lợ, gần sông Yên. Lác ở đây có độ mềm dẻo và dai, ít xơ, đặc biệt có màu trắng ngà, dễ bắt màu nhuộm.

Cây lác tại làng Cẩm nê thường được thu hoạch vào khoảng tháng 4 đến tháng 7 Âm Lịch, khi cây có độ trưởng thành cao nhất. Người ta thường thu hoạch lác vào lúc thời tiết nắng ráo để có thể phơi sấy dễ dàng.

Lác sau khi được thu hoạch về phải trải qua nhiều khâu xử lý mới đủ tiêu chuẩn mang đi nhuộm. Đầu tiên, người nghệ nhân chẻ lác (tách sợi) hoàn toàn bằng tay. Sợi lác sẽ được chẻ dọc thân với loại sợi mảnh dùng cho chiếu hoa, chiếu cao cấp, sợi thô hơn sẽ dành cho chiếu trơn. Người chẻ lác phải đều tay để sản phẩm đạt được độ đồng nhất khi dệt.

Lác sau khi được chẻ sẽ được phơi dưới cái nắng gay gắt của miền Trung. Phơi lác là công đoạn khử trùng tự nhiên, giúp lác có độ dẻo cao, chống ẩm mốc, giữ được màu. Đây cũng là điều khiến chiếu Cẩm Nê có độ bền vượt trội.

3.2 Kỹ thuật nhuộm màu thiên nhiên của chiếu Cẩm Nê

Tinh hoa của kỹ thuật nhuộm màu thiên nhiên đã làm nên những chiếc chiếu Cẩm Nê tuyệt tác. Chiếu Cẩm Nê thường được nhuộm màu bởi những nguyên liệu thiên nhiên, tạo nên gam màu trầm ấm, bền bỉ và tuyệt đối an toàn cho người dùng.

Màu đen trên chiếu được chiết xuất từ lá bàng, lá trầu không hoặc bùn non được ngâm ủ kéo dài. Trong khi đó, màu đỏ son được lấy từ vỏ cây vang hoặc củ nâu, tạo ra màu rực rỡ nhưng vẫn dịu mắt. Ngoài ra, màu vàng, xanh rêu được tạo ra từ các loại lá hoặc vỏ cây rừng khác nhau.

Phương pháp nhuộm lác của người làng Cẩm Nê cũng đòi hỏi sự chuẩn mực, tinh tế cao. Sợi lác có thể được nhuộm nóng trong thuốc nhuộm sôi, giúp màu thấm sâu vào từng sợi. Sợi lác sau khi được nhuộm lại tiếp tục được mang đi phơi nắng nhiều lần, giúp màu “ăn” chặt vào sợi lác mà không bị phai đi.

3.3 Khung cửi tinh xảo

Khung cửi chính là “trái tim” tạo nên hình hài của chiếc chiếu làng Cẩm Nê. Khung cửi chủ yếu là khung gỗ truyền thống với thanh âm “kẽo kẹt” đặc trưng bao đời. Người làng chủ yếu dệt chiếu thủ công, đặc biệt đối với các sản phẩm hoa văn phức tạp, cao cấp.

Hai người thợ (thường là một nam, một nữ) phải phối hợp nhẹ nhàng, một người điều khiển khung cửi, một người luồn sợi lác. Sự phối hợp này tạo nên độ căng, khít và sắc nét của hoa văn khi dệt.

Ngày nay, để đáp ứng nhu cầu lớn của thị trường, làng cũng sử dụng các loại máy dệt bán tự động cho những loại chiếu trơn, hoa văn đơn giản. Tuy nhiên, cái hồn của làng chiếu Cẩm Nê vẫn nằm ở những chiếc chiếu thủ công, được dệt nên từ đôi bàn tay của người nghệ nhân lành nghề.

4 Chiếu Cẩm Nê có gì đặc sắc?

Một chiếc chiếu Cẩm Nê chất lượng thường có bìa chiếu được khâu viền bằng tay hoặc máy khâu chuyên dụng với đường chỉ kép. Bìa chiếu phải được căng chỉnh sao cho phẳng phiu, không bị nhăn, tạo ra khung viền rõ nét cho chiếc chiếu.

Ngoài ra, chất lượng của chiếc chiếu Cẩm Nê còn được đánh giá qua hoa văn của chiếu. Hoa văn chính là linh hồn và yếu tố nhận diện rõ nét nhất của Chiếu Cẩm Nê. Một số họa tiết truyền thống có thể kể đến như chiếu long phụng, chiếu tứ quý, chiếu chữ, chiếu hoa văn hình học. Các hoa văn của chiếu Cẩm Nê có sự đối xứng cao, màu sắc rõ ràng và tương đối hài hòa, trang nhã.

Làng Cẩm Nê không chỉ là một điểm đến của du lịch Đà Nẵng mà còn là di sản văn hóa đang được phát triển mạnh mẽ. Từng công đoạn làm nên chiếc chiếu là sự kết tinh của tinh hoa làng nghề cũng như tâm huyết của người nghệ nhân. Hãy thử xách balo đến đây và trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc của nghề chiếu tại làng Cẩm Nê bạn nhé!