Về làng Thổ Hà khám phá vẻ đẹp làng quê truyền thống miền Bắc

1 Giới thiệu về làng Thổ Hà

Làng Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, không chỉ là nơi sinh hoạt, lao động và sản xuất, mà còn là nơi lưu giữ những phong tục tập quán tốt đẹp, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Mảnh đất này từng nổi tiếng cả nước với nghề gốm cổ truyền, là biểu tượng của sự tài hoa, khéo léo. Làng Thổ Hà còn mang trong mình hình ảnh của một vùng quê yên bình, nơi gắn kết tình thân dòng tộc, xóm giềng bằng những ký ức thân thuộc và bình dị.

Khi đặt chân đến Thổ Hà, du khách sẽ được chiêm ngưỡng khung cảnh nhộn nhịp, tấp nập với cảnh "trên bến dưới thuyền" dọc dòng sông Cầu thơ mộng. Những cây đa cổ thụ sừng sững vươn mình giữa đất trời như nhân chứng của thời gian, mang theo dấu ấn lịch sử và văn hóa của ngôi làng. Làng còn nổi bật với các công trình kiến trúc cổ kính và độc đáo như đình làng, chùa, từ chỉ, cổng làng, miếu làng, điếm làng, giếng cổ. Đặc biệt, những con ngõ nhỏ được lát bằng gạch nung, gốm, tiểu sành phủ rêu phong càng làm tăng thêm vẻ cổ kính và đặc trưng của làng quê Bắc Bộ.

Đến làng Thổ Hà, bạn cũng không thể bỏ qua cơ hội tham quan các gia đình vẫn duy trì nghề truyền thống như làm mì gạo, nấu rượu, làm bánh đa nem – những nghề không chỉ mang lại thu nhập mà còn góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương. Tất cả những điều này tạo nên một vẻ đẹp vừa mộc mạc, vừa độc đáo, đưa Thổ Hà trở thành điểm đến đặc trưng, thu hút rất nhiều người ghé đến khi có dịp du lịch Bắc Giang.

2 Khám phá văn hóa truyền thống tại làng Thổ Hà

2.1 Chùa Thổ Hà

Chùa Thổ Hà có tên chữ là Đoan Minh Tự, là một trong những di tích lịch sử và văn hóa đặc sắc tại làng Thổ Hà. Đây là nơi thờ Phật, mang đậm dấu ấn kiến trúc và văn hóa Phật giáo. Dựa vào đôi rồng đá đặt ở cổng chùa, người ta xác định rằng vào năm Canh Thìn (1580), dưới triều đại nhà Mạc, chùa đã có đôi rồng đá này. Đến năm Canh Thân (1610), chùa được tu sửa lại, cho thấy lịch sử xây dựng có thể còn lâu đời hơn những niên đại ghi chép.

Chùa được xây dựng theo lối kiến trúc "Nội Công - Ngoại Quốc", một kiểu bố cục phổ biến ở các công trình lớn thời kỳ phong kiến với quy mô đồ sộ bao gồm Tam quan, gác chuông và tiền đường. Đáng tiếc, trong thời kỳ kháng chiến, gác chuông của chùa đã bị hỏa hoạn thiêu rụi hoàn toàn. Quả chuông lớn của chùa cũng được lấy để đúc vũ khí phục vụ cuộc kháng chiến cứu nước, ghi dấu một thời kỳ đầy gian lao nhưng cũng rất đỗi tự hào của dân tộc.

2.2 Đình Thổ Hà

Tại làng Thổ Hà, nơi thờ Thái Thượng Lão Quân (còn gọi là Lão Đam, Lão Tử) đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa của người dân địa phương. Theo truyền thuyết, Thái Thượng Lão Quân là vị thần đã giúp An Dương Vương dẹp giặc Xích Quỷ, xây thành Cổ Loa và sau đó hóa thân tại Thổ Hà. Không chỉ là người có công lớn trong việc bảo vệ đất nước, ông còn mở trường dạy học trong làng, góp phần truyền bá tri thức cho thế hệ sau. Với những đóng góp to lớn này, ông được vua phong là Thượng đẳng thần và Thành hoàng Thái thượng, đồng thời cho phép dân làng Thổ Hà lập miếu thờ để tưởng nhớ.

Đình Thổ Hà mang kiến trúc đặc sắc và cổ kính, phản ánh nghệ thuật xây dựng và chạm khắc tinh xảo của thời kỳ phong kiến. Theo MIA.vn tìm hiểu, ngày 13/01/1964, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã ban hành Quyết định số 29-VH/QĐ, xếp hạng đình Thổ Hà là di tích cấp Quốc gia. Đình hiện vẫn bảo tồn nhiều hiện vật quý giá, tiêu biểu là bức Cửa Võng đình Thổ Hà, một Bảo vật quốc gia với nghệ thuật chạm khắc độc đáo, biểu tượng cho

2.3 Từ chỉ Thổ Hà

Từ chỉ Thổ Hà được xây dựng từ thế kỷ XVII, là một công trình mang đậm dấu ấn văn hóa và tinh thần hiếu học của làng Thổ Hà. Nơi đây thờ Khổng Tử và 72 vị tiên hiền, những người đã có công lớn trong việc truyền bá tri thức và đạo đức. Được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng là di tích cấp Quốc gia theo Quyết định số 295/VH-QĐ ngày 12/2/1994, Từ chỉ Thổ Hà trở thành biểu tượng của tinh thần hiếu học và sự tôn vinh tri thức của người dân nơi đây.

Hằng năm, vào các dịp đặc biệt như ngày 7 tháng Giêng, ngày Tuần, Rằm, Mùng Một, và mùa thi cử, Từ chỉ Thổ Hà thu hút đông đảo du khách và các sĩ tử đến dâng lễ, cầu nguyện cho sự thành công trên con đường học vấn. Không gian tại đây lưu giữ nhiều hiện vật quý giá như đồ thờ, hoành phi, câu đối và đặc biệt là 8 bia đá cổ. Các bia đá này ghi chép chi tiết tên tuổi của những người con ưu tú trong làng đã đỗ đạt trên con đường khoa cử, là nguồn cảm hứng và niềm tự hào cho thế hệ sau.

2.4 Trung tâm gốm sứ vang bóng một thời

Thổ Hà nằm bên tả ngạn sông Cầu, ba mặt liền sông, tựa như một ốc đảo nhỏ giữa không gian mênh mông của sông nước. Chính đặc điểm địa lý độc đáo này đã định hình nghề truyền thống của người dân nơi đây. Khác với nhiều ngôi làng Bắc Bộ gắn bó với nông nghiệp, cư dân làng Thổ Hà chọn phát triển nghề thủ công, nổi bật là nghề gốm.

Thổ Hà từ lâu đã được biết đến như một trong ba trung tâm sản xuất gốm cổ xưa nhất của người Việt (cùng với Phù Lãng và Bát Tràng). Làng được xem là cái nôi đầu tiên của nghề gốm Việt Nam, phát triển rực rỡ từ thế kỷ XIV. Gốm Thổ Hà nổi tiếng với chất lượng cao, mẫu mã đa dạng, thể hiện bàn tay khéo léo và óc sáng tạo của người thợ. Sản phẩm từ đây từng bước vươn xa, góp phần xây dựng danh tiếng của làng nghề trên khắp cả nước.

Ngày nay, dù nghề gốm không còn thịnh vượng như xưa nhưng Thổ Hà vẫn giữ được giá trị văn hóa và lịch sử to lớn, là minh chứng sống động cho sự tài hoa và sáng tạo của người dân Việt qua các thời kỳ.

2.5 Lễ hội Thổ Hà

Đến làng Thổ Hà vào dịp đầu xuân, bạn sẽ được hòa mình vào không gian văn hóa truyền thống sống động, đặc sắc với Lễ hội Thổ Hà, một Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia được công nhận vào ngày 27/12/2012. Lễ hội được tổ chức hàng năm vào các ngày 20, 21, và 22 tháng Giêng, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách từ khắp nơi.

Lễ hội Thổ Hà không chỉ mang đậm dấu ấn tâm linh mà còn là dịp để tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống. Đến đây, bạn sẽ được trải nghiệm Canh hát Quan họ thâu đêm suốt sáng, thưởng thức những giai điệu đằm thắm, mượt mà từ các nghệ nhân Quan họ. Một trong những điểm nhấn của lễ hội là các màn hát đối Quan họ trên sông Cầu, nơi những chiếc thuyền nhỏ trở thành sân khấu nổi độc đáo giữa dòng nước êm đềm.

Ngoài ra, lễ hội còn tái hiện những nét văn hóa nghệ thuật dân gian đặc sắc như diễn Tuồng cổ và tổ chức các trò chơi dân gian truyền thống đầy sôi động: chơi đu, chọi gà, đánh cờ bỏi, vật, thi bơi bắt vịt... Tất cả tạo nên một không khí lễ hội náo nhiệt, vui tươi, gợi lại hình ảnh làng quê Bắc Bộ xưa đầy sức sống.

Đến với làng Thổ Hà, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp văn hóa mà còn cảm nhận sâu sắc sự hiếu khách, nồng hậu của người dân nơi đây. Hi vọng với những thông tin mà cẩm nang du lịch MIA.vn cung cấp, bạn sẽ có hành trình với thật nhiều niềm vui và những trải nghiệm đáng nhớ nhé.