Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ - Cột mốc quan trọng của người vùng cao

1Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ được tổ chức khi nào?

Thật ra Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ không được tổ chức vào một ngày cụ thể nào cả. Khác hẳn với những lễ hội khác của đồng bào dân tộc nơi vùng cao Yên Bái, chẳng hạn như Lễ hội Lồng tồng của người Tày ở Kiến Thành hay Lễ hội Xên Mường của đồng bào Thái – Mường Lò, Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ được tổ chức dành riêng cho một người mà thôi. Đây là nghi lễ đóng vai trò quan trọng trong nếp sống sinh hoạt xã hội, gia đình của người Dao nên sẽ được tổ chức khi người đàn ông trong gia đình đến tuổi trưởng thành.

Xem thêm: Lễ hội đình làng Dọc - Ngày hội đậm đà màu sắc của người Tày cổ

2Ý nghĩa của Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ, hay còn gọi là Lễ Lập tịnh, đóng vai trò quan trọng và có ý nghĩa to lớn đối với mỗi người đàn ông sống tại những bản làng nơi vùng cao Tây Bắc. Đây là ngày họ được công nhận trưởng thành cả về mặt vật chất lẫn tinh thần nên rất được quan tâm và coi trọng. Theo quan niệm của người Dao Đỏ, đây là ngày lễ để người đàn ông của gia đình, dòng tộc nhận được sự công nhận của các vị thần linh và cả âm binh, đồng thời có thể bắt đầu theo nghiệp thầy cúng khi xong lễ.

Không chỉ là dịp công nhận sự trưởng thành của người đàn ông trong dòng tộc, Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ còn thể hiện đạo lý làm người, hướng mọi người đến cái thiện và luôn ghi nhớ công ơn to lớn của tổ tiên và phải biết nhớ về cội nguồn, gốc rễ của mỗi người. 

Chính vì lẽ này nên Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ đã trở thành một tục lệ phổ biến và bắt buộc đối với tất cả người đàn ông của dòng tộc. Họ rất coi trọng ngày lễ này và đặc biệt, ngay từ khi mới sinh ra thì những người đàn ông của gia đình, dòng tộc đã đều có mong muốn được tổ chức ngày lễ cấp sắc, được cấp sắc và cấp sắc bậc cao. 

3Ngược dòng thời gian, tìm hiểu về quá trình ra đời của lễ cấp sắc

Nếu có dịp đến với vùng cao Yên Bái và ghé đến nơi bản làng của đồng bào dân tộc Dao, bạn sẽ có cơ hội nghe những vị già làng kể lại truyền thuyết xoay quanh nghi lễ này. Tương truyền rằng trước kia, khi người Dao vẫn đang sinh sống yên bình nơi các triền núi thì bỗng dưng ma quỷ đua nhau xuất hiện và quấy rối. Chúng không chỉ ăn thịt các loại vật nuôi, gia súc, phá hoại mùa màng mà còn giết hại bà con nữa. Điều này đã khiến cho đời sống của người Dao rơi vào cảnh khốn cùng và nguy ngập. 

Không thể để yên cho lũ quỷ lộng hành chốn dương gian, Ngọc Hoàng đã sai quân lính nhà trời xuống trừ họa cho người Dao. Đáng tiếc thay, quân trời cứ tiêu diệt lũ quỷ ròng rã suốt ba tháng nhưng vẫn không thể đuổi hết chúng được. Thấy vậy, ngọc Hoàng bèn sai các vị thần truyền phép thuật cho những người đàn ông trong buôn làng, cấp cho họ một đạo sắc để cùng quân binh nhà trời xuống trần gian diệt trừ ma quỷ. 

Nhờ có sự đoàn kết giữa quân binh nhà trời và người trần mà lũ quỷ đã bị tiêu diệt sạch sẽ. Từ đó, để phòng lũ quỷ có ngày quay lại quấy phá, Ngọc Hoàng đã ban lệnh cấp sắc cho những người đàn ông làm chủ gia đình để họ có thể bảo vệ người thân và cả dòng tộc của mình. Chính từ lúc ấy, Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ đã ra đời và được bao thế hệ đồng bào dân tộc gìn giữ, lưu truyền cho đến tận ngày nay.

4Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ được tổ chức như thế nào?

Là nghi lễ bắt buộc của cộng đồng, thế nên Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ sẽ được tổ chức theo phạm vi mở, có thể là cá nhân, nhiều cá nhân trong cùng một gia đình, dòng tộc. Hoặc họ cũng sẽ tổ chức lễ cùng lúc cho tập thể nhiều gia đình, dòng tộc và bản làng khác nhau nữa. Chính vì thế nên Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ cũng được phân chia thành nhiều cấp bậc khác nhau.

Trong đó, bậc đầu tiên sẽ được cấp 3 đèn với 36 binh mã; bậc thứ hai được cấp 7 đèn và 72 binh mã; bậc ba được cấp 12 đèn và 120 binh mã. Riêng lễ cấp sắc 3 đèn và 7 đèn sẽ thường được tổ chức thường xuyên hơn trong cộng đồng. Điều này sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào nhu cầu và điều kiện của từng gia đình, dòng tộc. Trong khi đó, nghi lễ cấp sắc 12 đèn được coi là bậc có quy mô lớn hơn nên chỉ được tổ chức vào khoảng thời gian hai mươi, ba mươi năm một lần.

Theo quan niệm của đồng dào dân tộc Dao, người có cấp sắc càng cao thì họ chính là niềm vinh dự lớn của cả gia đình và dòng tộc. Chính vì lẽ này nên những người đan ông Dao Đỏ phải liên tục học hỏi, trau dồi và bồi dưỡng trong suốt cuộc đời, cốt để được cấp sắc cao hơn, mang lại vinh dự cho gia đình, dòng tộc.

5Những công việc chuẩn bị cho Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ

Thông thường, vào khoảng thời gian trước khi diễn ra Lễ cấp sắc của người Đao Đỏ, các cặp vợ chồng phải cùng nhau chuẩn bị các loại lễ vật, đồ dùng từ sớm. Mâm lễ vật được bày trong ngày lễ quan trọng này bao gồm lợn, mía, hương, thóc, gạo, v.v cùng các vật dụng đời sống thường ngày, bao gồm chăn, chiếu, ghế, chậu rửa, v.v. Các lễ vật này phải được lựa chọn kỹ càng, đảm bảo lễ vật dâng lên thần linh có chất lượng tốt nhất, bởi đây là điều liên quan mật thiết đến yếu tố linh thiêng, trang trọng trong suốt buổi lễ.

Ngoài các lễ vật do gia đình đích thân chuẩn bị, nếu muốn quy mô lễ lớn và long trọng hơn, gia chủ có thể đứng ra huy động mọi người đóng góp. Những gia đình tham dự lễ có thể mang thêm nào lương thực, thực phẩm để hỗ trợ phần nào phần đãi tiệc sau lễ giúp gia chủ, bởi lượng người tham dự và khách mời trong ngày diễn ra Lễ cấp sắc cảu người Dao Đỏ tương đối đông.

Ngoài ra, người được cấp sắc phải tuân thủ 10 điều cấm và 10 điều nguyện theo nền văn hóa truyền thống của cộng đồng trước khi tiến hành tổ chức lễ. Ngoài ra, trong vòng một tuần trước ngày diễn ra lễ chính thức, những người được cấp sắc tuyệt đối không to tiếng với bà con, họ hàng xóm làng. Họ cũng không được nói tục, chửi bậy và cả quan hệ vợ chồng nữa. Bấy nhiêu đó đã đủ nói lên tầm quan trọng và ý nghĩa thiêng liêng của ngày lễ cấp sắc đối với đồng bào dân tộc Dao Đỏ.

6Những nghi thức của lễ cấp sắc

6.1 Thời gian và địa điểm diễn ra các nghi thức trong Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ sẽ diễn ra liên tục trong 3 ngày 3 đêm, kéo dài từ ngày 9 đến ngày 12 tháng Mười Một âm lịch. Buổi lễ có sự tham gia làm lễ của 13 thầy, gồm 3 thầy cả và 10 thầy thành viên. Các thầy cả sẽ đến trước để hướng dẫn các nghi thức lễ, phân công nhiệm vụ cho từng người cụ thể và 10 thầy thành viên sẽ đến vào ngày hôm sau.

6.2 Những nghi thức trong lễ cấp sắc

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ được tổ chức liên tục với một loạt những loại lễ nghi quan trọng, bao gồm: Lễ đón thầy, Lễ dâng đèn, Lễ đưa các trò đi gặp Ngọc Hoàng, Lễ lên đàn cấp dấu, Đặt pháp danh (tên âm), Lễ đón hình mã trở về và thu quân, Lễ đi trên đá nóng, Lễ hóa vàng và Lễ cấp bằng.

Ngoài ra, trong những ngày diễn ra Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ, người đồng bào dân tộc còn biểu diễn các bài múa đan xen giữa yếu tố lao động và tôn giáo, thể hiện sự giao hòa của hai cõi âm – dương. Bầu không khí du dương tiếng nhạc với các điệu múa góp phần làm tô đậm sự linh thiêng trong suốt những ngày diễn ra lễ. Đặc biệt hơn, trong ngày này, người Dao sẽ tổ chức các điệu múa truyền thống, bao gồm Múa gậy, Múa lên hương, Múa rùa. Các điệu múa chính là lời trình báo với tổ tiên, Bàn Vương phù hộ cho bản làng sung túc, ấm no, mùa màng bội thu.

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ là minh chứng rõ nét của quan niệm cộng đồng về thế giới tâm linh, đồng thời thể hiện rõ nét cho bản sắc văn hóa độc đáo của người dân tộc. Nếu có dịp về vùng cao Yên Bái đúng ngày diễn ra lễ hội, nhất định phải ghé đến tham gia bạn nhé!