1Nguồn gốc của lễ hội hoa chuối Sapa ở những buôn làng người Xa Phó
Vốn dĩ chẳng ai biêt lễ hội hoa chuối xuất hiện trong đời sống văn hóa, tâm linh của người Xa Phó từ bao giờ, chỉ biết rằng, vào ngày Chín tháng Chín âm lịch hằng năm, người dân tại các buôn làng sẽ cùng nhau tổ chức lễ hội hoa chuối trong phạm vi một gia đình, một nhóm gia đình hoặc một thôn bản nào đó. Đặc biệt là khi tham gia hội, các gia đình được mời đến thường mang theo rượu, gạo, ba con chim nướng, mắm cá ủ chua, muối ớt, v.v. dùng làm lễ vật góp cho gia đình chủ hội để chế biến thành đồ cúng lễ.
Lễ hội hoa chuối - vẻ đẹp trong thế giới văn hóa tâm linh của người Xa Phó nơi bản làng tại dãy Hoàng Liên Sơn
2Ý nghĩa đặc biệt phía sau lễ hội hoa chuối của người Xa Phó
Hội hoa chuối vốn là một nét đẹp đậm đà bản sắc văn hóa tâm linh của người dân Xa Phó. Vào ngày này, người dân tại buôn làng sẽ cùng nhau quây quần và cầu nguyện cho một năm mùa màng tươi tốt, gia súc, gia cầm phát triển và nhà nhà ấm no, luôn được tận hưởng bầu không khí hạnh phúc, sung túc.
3Các hoạt động đặc biệt trong lễ hội hoa chuối Sapa
Vào ngày Chín tháng Chín âm lịch hàng năm, người dân tộc Xa Phó sinh sống tại các bản làng ở chốn núi rừng Tây Bắc hùng vĩ sẽ bắt đầu cùng nhau tổ chức hội hoa chuối trong phạm vi một gia đình, nhóm gia đình hoặc một thôn bản nào đó. Thường thì lễ vật dùng để tổ chức lễ hội bao gồm rượu, gạo, ba con chím nướng, mắm cá ủ chua, muối ớt, v.v. và thường do các gia đình được gia đình chủ hội mời đến mang theo góp với chủ hội để chế biến thành các món đồ cúng lễ. Và có một điều đặc biệt trong lễ hội hoa chuối của người Xa Phó là phần hội sẽ được diễn ra trước phần nghi lễ, khác hẳn với thứ tự truyền thống của những lễ hội khác tại địa phương.
Sau khi nhận và chế biến các lễ vật của người tham gia, chủ hội sẽ bày các món ăn trên lên một chiếc mâm đan bằng mây, đặt thành từng dãy theo thứ tự trên khu đất nơi tổ chức lễ hội. Các gia đình tham dự buổi lễ sẽ bắt đầu thắp hương tại mâm lễ của mình và dâng lên thần linh những lời cầu khấn cũng như ‘mời’ những người đã khuất chứng kiến tấm lòng thành của gia chủ.
Xôi là một trong những lễ vật được dùng làm mâm cúng dâng thần linh trong hội hoa chuối
Vào lúc nhang tàn, chủ hội sẽ tiến đến vái lạy, sau đó xin phép được hóa vàng mã và ra hiệu cho các gia đình khác tham gia hội bắt đầu hạ lễ. Thường thì các món ăn được cúng tế trong hội hoa chuối sẽ được chia thành hai mâm với một mâm đành riêng cho đàn ông trong gia đình và những vị khách mời nam khác. Còn mâm cỗ còn lại sẽ dành cho phụ nữ và những người trẻ tuổi trong bữa lễ dùng bữa. Suốt bữa ăn, họ sẽ cùng nhau cầu nguyện, hy vọng một cuộc sống bình an, sung túc, ấm no và hạnh phúc cũng như cùng nhau trò chuyện, vui đùa và tận hưởng bầu không khí sôi động, náo nhiệt của ngày hội.
Sau khi phần hội với các bữa ăn và những lời cầu nguyện thành tâm được hoàn thành, giờ là lúc bắt đầu phần nghi thức lễ, phần quan trọng nhất của hội hoa chuối. Trong phần lễ, người Xa Phó sẽ tiến hành nghi lễ trồng cây chuối đặc biệt.
Cây chuối được dùng trong phần lễ phải là cây chuối to tốt và đang bước vào giai đoạn trổ hoa với hy vọng các vụ mùa tiếp theo của người dân sẽ luôn gặp cảnh bội thu, chín vụ. Trên thân cây chuối được trồng, người dân sẽ cắm thêm vô số các loại hoa rừng xung quanh thân như thể hiện cho sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng tại các buôn làng. Tiếp theo đó, từng đôi nam thanh nữ tú sẽ thực hiện các nghi thức lễ cầu mùa độc đáo.
Các cô thôn nữ Xa Phó trong điệu múa tái hiện khung cảnh nếp sống bình dị cùng những hoạt động tăng gia sản xuất thường ngày
Trong phần này, họ sẽ cùng nhau thực hiện những động tác mô phỏng, tái hiện khung cảnh lao động cũng như hình ảnh nếp sống sinh hoạt đời thường, các hoạt động tăng gia sản xuất, cầu mùa trong những điệu múa với ước mong cuộc sống luôn gặp nhiều điều bình an, sung túc và may mắn. Khi điệu múa kết thúc, mọi người sẽ tiếp tục dâng mâm cơm cúng mới với những đặc sản tại địa phương như thịt chuột sấy khô, thịt chim rừng, khoai sọ làm lễ vật. Ngoài ra, dịp lễ này cũng là dịp để họ dâng lên những vị thần trong đời sống văn hóa tâm linh của cả tộc người tấm lòng thành kính, sự tôn trọng tuyệt đối với những mong muốn bình dị nhất: cuộc sống suôn sẻ, thuận lợi.
Ngoài ra, một điểm đặc biệt khác của hội hoa chuối đó chính là vào ngày này, người đồng bào dân tộc Xa Phó kiêng không cho ai mang bất cứ thứ gì ra khỏi nhà. Đồng thời những gia đình ở làng khác chưa tổ chức hội cũng sẽ không được mời đến tham dự cùng chủ hội.
Lễ hội hoa chuối Sapa vốn là một nét đẹp trong đời sống văn hóa tâm linh của người tộc Xa Phó sinh sống tại các buôn làng nơi núi rừng Hoàng Liên Sơn hùng vĩ. Nếu có dịp đến với Sapa vào ngày tổ chức lễ hội, đừng bỏ lỡ cơ hội được một lần cảm nhận bầu không khí lễ hội náo nhiệt nơi đây và cùng người dân địa phương dâng lời nguyện cầu cho một cuộc sống an lành và mùa màng bội thu bạn nhé.
