Tháp Phổ Minh, biểu tượng kiến trúc đặc sắc của nhà Trần

1Giới thiệu về tháp Phổ Minh

Tháp Phổ Minh là một di tích lịch sử và kiến trúc đặc biệt nằm trong khuôn viên chùa Phổ Minh, thuộc thôn Tức Mạc, phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định. Được xây dựng vào năm 1305 dưới thời nhà Trần, ngôi tháp này là một minh chứng sống động cho nghệ thuật và kỹ thuật xây dựng tinh xảo của thời đại.

Với chiều cao 14 tầng và thiết kế công phu, tháp Phổ Minh không chỉ là công trình lớn nhất, cổ nhất và được bảo tồn nguyên vẹn nhất ở Việt Nam mà còn gắn liền với sự kiện lịch sử quan trọng như việc lưu giữ xá lị của vua Trần Nhân Tông.

Tháp Phổ Minh nằm gần cung Trùng Quang, nơi các vua Trần từng lui về sau khi nhường ngôi lại cho con cháu. Điều này đã tạo cho nơi đây một không gian tĩnh lặng và thâm nghiêm.

Cùng với tháp Huệ Quang ở Yên Tử và tháp Bỉnh Sơn ở Vĩnh Phúc, tháp Phổ Minh được coi là một trong ba ngọn tháp tiêu biểu từ thời Trần còn tồn tại đến ngày nay nhưng nổi bật hơn cả về quy mô và giá trị nghệ thuật.

2Đôi nét về lịch sử hình thành chùa Phổ Minh

Tháp Phổ Minh là một trong những công trình kiến trúc lịch sử quan trọng gắn liền với triều đại nhà Trần. Sau khi vua Trần Nhân Tông viên tịch tại am Ngọa Vân, Yên Tử con trai ngài là vua Trần Anh Tông đã đem 7 trong 21 hạt xá lỵ của vua đặt trong kiệu đá bát cống, từ đó dựng lên tháp Phổ Minh để thờ phụng.

Tháp Phổ Minh không chỉ là nơi lưu giữ di vật xá lỵ quý giá mà còn là biểu tượng cho sức mạnh văn hóa và tâm linh của nhà Trần, đặc biệt mang dấu ấn của Hào khí Đông A. Thời gian và chiến tranh đã làm thay đổi nhiều công trình xung quanh nhưng tháp vẫn trường tồn như một chứng nhân lịch sử quan trọng của Việt Nam.

Nằm ngay trước cửa Tam Bảo, tháp Phổ Minh còn ghi dấu lịch sử với những dấu mốc bằng đá, từng là chân đỡ của chiếc vạc đồng khổng lồ - một trong "An Nam Tứ Đại Khí" của nước ta, cùng với tháp Báo Thiên, chuông Quy Điền và tượng Phật chùa Quỳnh Lâm. Dù đã trải qua nhiều lần tu bổ và sự hủy hoại của thời gian, công trình vẫn giữ được nguyên vẹn những nét nghệ thuật độc đáo của triều Trần, phản ánh sự thịnh vượng và Hào khí Đông A.

Hình ảnh tháp Phổ Minh còn được in trên tờ tiền mệnh giá 100 đồng và nơi đây đã được xác lập là ngôi tháp chùa bằng gạch cao nhất Việt Nam. Với hơn 700 năm lịch sử, tháp Phổ Minh không chỉ là một biểu tượng kiến trúc mà còn là một di sản văn hóa quan trọng, minh chứng cho tinh thần và văn hóa Phật giáo của nhà Trần.

3Kiến trúc độc đáo của đài tháp hơn 700 tuổi

Tháp Phổ Minh nằm trong khuôn viên chùa Phổ Minh, Nam Định và xây theo trục Bắc - Nam trước khu vực bái đường. Nơi đây được xây dựng theo kiến trúc hình vuông, cao 19,5 mét với 14 tầng trong đó hai tầng đá dưới được chạm khắc tỉ mỉ và ước tính khối lượng lên đến 700 tấn.

Phần đế tháp là một kiệu bát cống bằng đá xanh với mỗi cạnh dài 5,2 mét nâng đỡ các tầng tháp. Các tầng trên được xây bằng gạch đỏ, trên mỗi viên gạch khắc dòng chữ "Hưng – Long thập tam niên" cùng họa tiết rồng nổi đặc trưng của thời Trần. Tuy nhiên, nhiều hoa văn đã bị mất đi sau khi được tô xi măng trong quá trình trùng tu vào thế kỷ XX.

Phần đỉnh của tháp là một khối đất nung già được tạo hình như một đóa sen chưa nở, mang biểu tượng của sự thanh tịnh trong Phật giáo.

Kiến trúc của chùa Phổ Minh cũng có sự kết hợp hài hòa giữa các hạng mục như Tiền đường, Thiêu hương, Hậu điện và Thượng điện, sắp xếp theo bố cục hình chữ "công" truyền thống.

Cổng Tam quan với thiết kế "hai tầng, bốn mái" đón du khách bằng hình ảnh đôi sóc đá thời Trần được chạm khắc tinh xảo trên các bậc thềm đá xanh.

Bên trong chùa, bộ cửa gian giữa Tiền đường làm từ gỗ lim được chạm khắc hình rồng chầu, sóng nước và hoa văn Phật giáo. Đặc biệt, khu vực chân tháp có băng hoa sen lớn nhỏ xếp thành tầng, tượng trưng cho đài sen nâng đỡ tháp làm nổi bật lên hình ảnh tháp như một đóa hoa sen nở giữa không gian thanh bình của chùa.

Ngoài ra, tháp Phổ Minh còn gắn liền với nhiều di vật quý giá của Phật giáo thời Trần, trong đó có bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ, tượng Đức Vua - Phật Hoàng Trần Nhân Tông và những pho tượng Phật Bồ Tát được sơn son thếp vàng kỹ lưỡng.

Trong hậu điện, bức tượng Trần Nhân Tông nhập niết bàn được đặt trong một khám thờ hình chữ nhật, thể hiện sự trang nghiêm và tôn kính đối với vị vua khai sáng Thiền phái Trúc Lâm. Điện thờ còn có tượng Pháp Loa và Huyền Quang - hai vị tổ sư của phái Thiền Trúc Lâm cùng với pho tượng công chúa Mạc Ngọc Lâm - người có công lớn trong việc tu sửa chùa dưới thời nhà Mạc.

Những dãy hành lang nối liền các tòa nhà trong chùa tạo thành vòng ngoài của chữ “Quốc”, biểu tượng cho sự thống nhất và vững chắc của đất nước. Với kiến trúc độc đáo và những giá trị lịch sử to lớn, chùa Phổ Minh cùng với tháp Phổ Minh là biểu tượng đặc trưng của nền văn hóa Phật giáo Việt Nam.

4Kinh nghiệm tham quan tháp Phổ Minh

4.1 Thời điểm tham quan lý tưởng

Tháp Phổ Minh là một điểm đến tuyệt vời mà bạn có thể ghé thăm vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Nam Định với 4 mùa xuân, hạ, thu, đông đều mang đến những khung cảnh độc đáo và ấn tượng. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm du lịch thì bạn nên lựa chọn mùa xuân hoặc mùa hè.

Vào thời gian này, thời tiết khô ráo, ít mưa, rất phù hợp để bạn thoải mái khám phá và tận hưởng cảnh quan mà không lo ảnh hưởng bởi thời tiết. Mùa xuân còn là dịp lễ hội, không khí tươi vui mang đậm nét văn hóa truyền thống sẽ tạo thêm phần thú vị cho hành trình khám phá tháp Phổ Minh của bạn.

4.2 Cách di chuyển đến tháp

Tháp Phổ Minh nằm cách trung tâm thành phố Nam Định chỉ khoảng 5km, vì vậy việc di chuyển đến đây khá dễ dàng và có nhiều phương tiện cho bạn lựa chọn. Nếu bạn di chuyển từ Hà Nội hoặc các tỉnh lân cận, xe máy, xe khách hoặc taxi đều là những lựa chọn phù hợp.

Đối với những bạn đến từ các tỉnh xa như miền Trung hay miền Nam, phương án tốt nhất là bay hoặc đi tàu đến Hà Nội, sau đó bắt xe khách đi Nam Định. Từ trung tâm Nam Định, bạn chỉ mất khoảng 15 phút di chuyển đến tháp Phổ Minh.

4.3 Một số lưu ý

Khi tham quan chùa Phổ Minh, bạn nên lưu ý một số điều sau để có một chuyến đi vừa trọn vẹn vừa tôn trọng không gian linh thiêng của chùa:

- Sắm lễ: Khi dâng lễ tại chùa, bạn không cần chuẩn bị quá nhiều đồ cúng, chỉ cần thành tâm. Những món lễ vật phổ biến thường là hương hoa, đồ chay, trái cây chín, phẩm oản hoặc xôi chè. Oản tài lộc là lựa chọn được nhiều du khách yêu thích vì mang ý nghĩa linh thiêng và lâu hỏng.

- Trang phục: Hãy ăn mặc lịch sự và kín đáo khi tham quan tháp Phổ Minh, đặc biệt là khi vào thắp hương tại khu vực chính điện. Tránh mặc quần áo ngắn và hở hang để thể hiện sự tôn trọng với nơi thờ tự.

- Ứng xử: Trong không gian linh thiêng như chùa, bạn nên giữ trật tự, không nói chuyện to tiếng, ồn ào. Đặc biệt, không nên chạm vào các hiện vật trong chùa để bảo quản các giá trị lịch sử.

- Chụp hình: Bạn có thể thoải mái chụp hình để lưu lại những khoảnh khắc đáng nhớ nhưng lưu ý không nên leo trèo lên các tượng tháp hoặc cây cối trong khuôn viên chùa.

Tháp Phổ Minh không chỉ là một di tích lịch sử quan trọng mà còn là nơi lưu giữ hào khí Đông A qua bao thế kỷ. Được bảo tồn gần như nguyên vẹn từ thời nhà Trần, tháp Phổ Minh là điểm dừng chân lý tưởng cho những ai đam mê khám phá lịch sử và văn hóa Việt Nam. Hãy đến tháp Phổ Minh để trải nghiệm và đừng quên chia sẻ với MIA.vn câu chuyện khám phá thú vị của bạn nhé.