Chùa Vẽ Hà Nội: Tư Khánh Cổ Tự mang dấu ấn lịch sử tâm linh

1 Chùa Vẽ ở đâu?

Chùa Vẽ, còn gọi là Tư Khánh Tự, chùa Cả hay chùa Đông Ngạc, tọa lạc tại phố Kẻ Vẽ, phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Theo ghi nhận thì tên gọi này vốn bắt nguồn từ “Kẻ Vẽ”, tên nôm của làng Đông Ngạc xưa, nơi chùa được dựng nên.

Đây là ngôi chùa thuộc hệ phái Bắc tông, vừa thờ Phật, vừa thờ Mẫu, thể hiện sự hòa quyện tinh tế giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian. Trải qua nhiều thế kỷ, Chùa Vẽ vẫn giữ vị trí đặc biệt trong đời sống tâm linh và văn hóa của người Việt.

2 Hướng dẫn di chuyển đến Chùa Vẽ

Đi bằng phương tiện cá nhân: Nếu xuất phát từ hồ Hoàn Kiếm bạn có thể đi theo lộ trình: Lê Thái Tổ – Hàng Khay – Đinh Tiên Hoàng – Lê Lai – Ngô Quyền – Trần Quang Khải – Trần Nhật Duật – Yên Phụ – Nghi Tàm – Âu Cơ. Sau đó đi thẳng tới An Dương Vương, rẽ trái tại chợ Nhật Anh, rồi vào phố Kẻ Vẽ là tới chùa. Đây là tuyến đường nhanh nhất và thuận lợi để đến Chùa Vẽ.

Đi bằng xe buýt: Từ trung tâm Hà Nội, bạn có thể đi xe buýt số 31 (Đại học Bách Khoa – Đại học Mỏ). Lên xe tại trạm Ngân hàng Nhà nước, sau khoảng 30 phút, xuống ở trạm Đình Làng Liên Ngạc rồi đi bộ 10 phút là tới chùa.

3 Lịch sử và kiến trúc ấn tượng

3.1 Lịch sử hình thành Chùa Vẽ

Theo tư liệu còn lưu giữ, trong chùa có bia đá niên hiệu vua Lê Thần Tông (1653–1662) ghi lại công lao của vợ chồng ông Nguyễn Phúc Ninh và bà Trần Thị Ngọc Luân là những người đã hiến tặng đất đai, tiền bạc để tu bổ chùa. Điều đó cho thấy Chùa Vẽ đã tồn tại ít nhất từ thế kỷ XVII, gắn liền với lịch sử phát triển lâu dài của làng Đông Ngạc.

3.2 Chùa Vẽ trong kháng chiến chống Pháp

Trong giai đoạn kháng chiến 1946 – 1954, phường Đông Ngạc là một trong những cơ sở quan trọng ở ngoại thành Hà Nội. Nơi đây từng tổ chức cứu chữa thương binh, nuôi giấu cán bộ, và Chùa Vẽ chính là điểm tựa an toàn cho cách mạng. Với đóng góp to lớn ấy, chùa đã được trao tặng danh hiệu “Toàn gia kháng chiến”. Đây là một vinh dự hiếm có, khẳng định vai trò lịch sử đặc biệt của ngôi cổ tự.

3.3 Kiến trúc cổ kính đặc trưng

Chùa Vẽ nổi bật với lối kiến trúc “nội công, ngoại quốc” điển hình từ thế kỷ XVII. Khuôn viên chùa rộng gần 60 gian lớn nhỏ. Mặt chùa hướng Tây Nam, phía trước là cây cầu đá cong bắc qua hồ nước nhỏ dẫn vào tam quan rêu phong. Tiếp đến là gác chuông hai tầng tám mái chồng diêm, phương đình lớn uy nghi rồi tới chính điện kiến trúc chữ “Đinh”, gồm tiền đường và hậu cung.

Chùa thuộc hệ phái Bắc tông, bên trong còn có nhà Tổ, nhà Mẫu, nhà tăng, vườn tháp mộ, ao vuông và hai ao tròn phía cuối khuôn viên. Sự sắp đặt hài hòa giữa kiến trúc và cảnh quan khiến Chùa Vẽ vừa uy nghi, vừa tĩnh lặng, là nơi lý tưởng cho du khách tìm về sự an yên.

4 Nét độc đáo gây ấn tượng tại Chùa Vẽ

4.1 Không gian kiến trúc cổ kính

Tổng thể kiến trúc Chùa Vẽ trải dài, hài hòa giữa cảnh quan và thiên nhiên, tạo nên không gian linh thiêng nhưng cũng gần gũi, thanh tịnh.

Cổng tam quan: xây bằng vữa và xi măng, kiểu mái chồng diêm, cửa vòm cuốn, mái lợp giả ngói ống. Trên nóc đắp hình rồng ngậm bờ nóc là biểu tượng bảo hộ linh thiêng.

Gác chuông: hai tầng tám mái, kiểu chồng diêm. Sàn gỗ bên trên treo một quả chuông lớn, xung quanh gác có bốn tháp mộ sư, mỗi tháp khắc chữ Phạn và gắn bình nước thiêng.

Phương đình (nhà vuông): xây trên nền cao, mái ngói mũi hài, đắp hình hổ phù và đôi rồng cách điệu. Đây là điểm nối quan trọng trước khi bước vào chính điện.

Chính điện: kiến trúc chữ “Đinh”, gồm Tiền đường và Thượng điện. Tiền đường ba gian hai chái, Thượng điện sâu với mái chồng diêm. Bên trong bài trí 53 pho tượng Phật cùng nhiều đồ thờ cổ.

Nhà Tổ và Nhà Mẫu: nằm sau hậu cung, kết nối với khu vườn tháp và ao tròn cuối khuôn viên. Đây là không gian tưởng niệm, phụng thờ và gắn kết đời sống tâm linh của dân làng.

Toàn bộ công trình được bao bọc bởi hàng cây cổ thụ, hồ nước và ao sen, tạo nên sự tĩnh lặng, khiến bất cứ ai đặt chân đến Chùa Vẽ đều cảm nhận được sự bình yên hiếm có.

4.2 Bài trí tượng thờ trang nghiêm

Cách bài trí tượng thờ tại Chùa Vẽ tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định của Phật giáo Bắc tông.

Hai bên Tiền đường: đặt tượng các vị Bồ Tát và Kim Cương trấn giữ, tượng Đức Ông và Hộ pháp bảo hộ chính điện.

Tòa Tam bảo: được sắp xếp nhiều lớp, từ tượng Cửu Long và Phật Thích Ca sơ sinh, tượng Di Lặc, bộ Di Đà Tam Tôn, đến tượng Tam thế Phật. Hai bên hậu cung có tượng Quan Âm Tọa Sơn và Quan Âm Chuẩn Đề.

4.3 Kho tàng cổ vật quý giá

Chùa Vẽ hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị lịch sử và nghệ thuật to lớn:

Chuông cổ năm 1315: đúc dưới triều Trần Minh Tông, minh chứng cho lịch sử lâu đời của ngôi chùa.

Đại hồng chung năm 1817: nặng tới 750kg, treo tại gác chuông, là một trong những cổ vật có giá trị lớn về văn hóa và nghệ thuật.

Hai quả chuông thời Nguyễn: nhỏ hơn nhưng vẫn mang dấu ấn tinh xảo của nghệ nhân xưa.

Ngoài ra, chùa còn lưu giữ tấm bia đá niên hiệu Thịnh Đức (1653 – 1658), 53 pho tượng Phật cùng nhiều hoành phi, câu đối, nhang án, cửa võng… Tất cả đều được chế tác tinh mỹ, phản ánh trình độ nghệ thuật chạm khắc gỗ và điêu khắc truyền thống của người Việt.

4.4 Vườn tháp và cảnh quan yên bình

Bên phải chính điện là vườn tháp mộ, nằm giữa lối đi dẫn ra ao vuông và vườn cây. Phía sau hậu cung có Nhà Tổ, Nhà Mẫu và Nhà Tăng. Cuối cùng là hai ao tròn, cạnh đó có con đường nhỏ dẫn ra đê Đông Ngạc.

Toàn bộ cảnh quan được bố cục chặt chẽ, vừa mang tính biểu tượng Phật giáo, vừa là minh chứng cho sự khéo léo trong nghệ thuật kiến trúc cổ. Cây xanh, ao nước, sân gạch tạo nên không gian thoáng đạt, giúp du khách khi đến Chùa Vẽ cảm nhận được sự tĩnh lặng giữa lòng đô thị.

4.5 Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia

Với giá trị lịch sử, kiến trúc và nghệ thuật đặc biệt, Chùa Vẽ đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1993. Đây là niềm tự hào không chỉ của người dân Đông Ngạc mà còn của cả thủ đô.

4.6 Hội làng Thành – làng Vẽ

Hằng năm, vào ngày mồng 7 tháng Giêng, hội chùa Vẽ và chùa Thành lại diễn ra thu hút đông đảo người dân Bắc Giang và vùng Kinh Bắc. Hai ngôi chùa chỉ cách nhau vài trăm mét, trở thành trung tâm lễ hội mùa xuân của vùng. Những năm gần đây, lễ hội được lồng ghép trong hội Xương Giang, một sự kiện văn hóa trọng điểm của tỉnh Bắc Giang.

Đối với nhiều thế hệ, ký ức về hội chùa Thành, chùa Vẽ gắn liền với tuổi thơ, với tiếng trống hội, dòng người trẩy hội, cùng niềm tự hào về chiến thắng Chi Lăng – Xương Giang. Có thể nói Chùa Vẽ chính là nơi lưu giữ ký ức cộng đồng của nhiều người dân địa phương.

5 Điểm tham quan gần Chùa Vẽ

Nếu ghé thăm Chùa Vẽ, bạn có thể kết hợp tham quan nhiều địa điểm nổi tiếng gần đó:

Chùa Giàn (cách 4km): Ngôi chùa cổ với không gian yên tĩnh, thích hợp cho thiền định.

Đình Thượng Cát (cách 5,8km): Nơi tưởng niệm các tướng lĩnh thời Hai Bà Trưng, nổi bật với kiến trúc chạm khắc tinh xảo.

Chùa Kỳ Vũ (cách 5,9km): Một điểm đến tâm linh khác với cảnh quan thanh bình, lưu giữ giá trị lịch sử lâu đời.

Chùa Vẽ hay Tư Khánh Cổ Tự là minh chứng sống động cho sự hòa quyện giữa tín ngưỡng dân gian và Phật giáo Bắc tông, giữa giá trị tâm linh và lịch sử cách mạng. Với kiến trúc độc đáo, cổ vật quý giá và câu chuyện hào hùng gắn liền cùng dân tộc, ngôi chùa này xứng đáng là điểm đến tâm linh không thể bỏ lỡ khi bạn đọc MIA.vn đến Hà Nội cùng vali hành lý của mình.