Thưởng thức bánh bá trạng, linh hồn Tết Đoan Ngọ của người Hoa

1 Giới thiệu về bánh bá trạng

Ở Việt Nam và một số quốc gia châu Á khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Tết Đoan Ngọ là một dịp lễ quan trọng. Mỗi quốc gia có những ý nghĩa và phong tục riêng cho ngày này. Tại Việt Nam, vào mùng 5/5 âm lịch, mọi người thường thưởng thức các món ăn truyền thống như rượu nếp, quả mận, quả vải, bánh tro, và đặc biệt là bánh bá trạng để "giết sâu bọ.”

Mỗi khi Tết Đoan Ngọ gần kề, các lò bánh bá trạng lại hoạt động sôi nổi. Không chỉ tại các cửa hàng lớn, nhiều gia đình còn quây quần bên nhau suốt đêm để nấu và gói những chiếc bánh thơm ngon. Mặc dù không phổ biến như các món ăn quen thuộc như cơm nếp hay bánh trôi, bánh bá trạng vẫn thu hút sự tò mò của nhiều người, đặc biệt là với cái tên đặc biệt của nó.

Theo MIA.vn tìm hiểu về Tết Đoan Ngọ qua phong tục của người Kinh và người Hoa thì thấy bánh bá trạng có nguồn gốc từ tiếng Triều Châu, trong đó "bá" có nghĩa là thịt và "trạng" có nghĩa là bánh ú, nên còn được gọi là bánh ú nhân mặn. Bánh bá trạng có hình dáng giống bánh ú nhưng lớn hơn, với nhân bánh và cách chế biến cũng khác biệt.

Khi dạo quanh các khu chợ nổi tiếng ở Sài Gòn, đặc biệt là Chợ Lớn vào những ngày gần Tết Đoan Ngọ, bạn sẽ thấy đa dạng các loại bánh bá trạng, từ Phúc Kiến, Quảng Đông cho đến Triều Châu. Bánh của người Triều Châu thường có hình chóp đứng, trong khi bánh Quảng Đông có hình dáng dài như gối, và bánh của người Phúc Kiến mang màu nâu đặc trưng từ ngũ vị hương.

2 Nguyên liệu làm nên chiếc bánh bá trạng chuẩn vị

Để tạo ra một chiếc bánh bá trạng thơm ngon, không ngấy và vẫn giữ được hương vị truyền thống, cần có sự kết hợp hài hòa từ các công đoạn, đặc biệt là khâu tuyển chọn nguyên liệu. Khoảng 2-3 ngày trước Tết, các chị em nội trợ khéo tay thường đi chợ để mua hoặc đặt trước gạo nếp (tuyển chọn từng hạt căng tròn), thịt heo, tôm khô, đậu xanh, hạt sen, nấm đông cô, và lòng đỏ trứng muối hoặc trứng bắc thảo. Giống như khi làm bánh chưng hay bánh tét, công đoạn tốn thời gian nhất trong việc làm bánh bá trạng cũng là ngâm gạo và đậu xanh qua đêm, không chỉ ngâm với nước mà còn dùng các vị thảo dược để vỏ bánh mềm và thơm đậm đà.

Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận vị bùi của đậu hòa quyện với vị mặn của thuốc bắc và mùi thơm thảo dược. Phần thịt nhân bánh cũng cần được tẩm ướp kỹ lưỡng trước khi gói. Nhân bánh có thể thay đổi tùy theo sở thích từng gia đình, với nhiều thành phần như tôm khô, lạp xưởng, trứng muối, thịt đùi heo, và trứng bắc thảo. Một số nơi còn thêm sò điệp hoặc bào ngư để tăng thêm hương vị cho món ăn truyền thống này. Tất cả nguyên liệu làm nhân sẽ được tẩm ướp và sơ chế vừa miệng trước khi gói.

Lá gói bánh thường là lá dong hoặc lá tre, giúp giữ lại mùi vị nguyên bản của thịt, tôm và gạo nếp, đồng thời giữ được hình dáng truyền thống cho món ăn. Vì đây là món ăn mang đặc trưng ẩm thực Hoa, mỗi nơi có bí quyết chế biến và tẩm ướp riêng, tạo nên hương vị độc đáo như một công thức gia truyền. Sau khi gói xong, bánh sẽ được luộc trong 6-8 tiếng để đảm bảo chín đều và mềm, sau đó được vớt ra và treo lên cho ráo nước.

3 Các loại bánh bá trạng

3.1 Bánh bá trạng Quảng Đông

Bánh bá trạng của người gốc Hoa Quảng Đông thường có đậu xanh nguyên hạt hoặc đậu xanh nghiền. Nhân bánh bao gồm nếp (nêm thêm muối, dầu tỏi), mỡ heo, thịt nạc, đậu xanh, lạp xưởng. Bánh bá trạng Quảng Đông truyền thống được gói đều 5 góc. Nhưng người gốc Quảng ở khu Chợ Lớn ngày nay thường gói gần giống như hình vuông theo kiểu bánh chưng của người Việt.

3.2 Bánh bá trạng Phước Kiến

Loại bánh bá trạng của người Phước Kiến có màu thẫm do ngũ vị hương và nước tương. Bánh có vị thơm ngon đậm đà, thường có thêm bào ngư. Tất cả từ nhân đến nếp đều được xào lên trước khi luộc hoặc hấp bánh. Nhân bánh bá trạng Phước Kiến có gạo nếp rang sơ với ngũ vị hương và nước tương, thịt bụng heo, hạt dẻ, lòng đỏ trứng muối, tôm khô, không có đậu xanh và đậu phộng như bánh Quảng Đông.

3.3 Bánh bá trạng Tiều Châu

Theo cẩm nang du lịch MIA.vn, bánh bá trạng của người Tiều Châu nổi bật với nhân bánh kết hợp giữa vị mặn và ngọt. Bánh ú ở Tiều Châu và Phước Kiến thường được gói theo hình dạng bốn góc. Nhân bánh bao gồm nếp, nấm đông cô, thịt bụng, tôm khô, đậu đỏ hoặc hạt sen, mỡ chài và khoai môn. Hương vị thơm ngon của bánh đến từ sự hòa quyện giữa các thành phần, làm cho bánh trở nên mềm và bùi hơn.

3.4 Bánh bá trạng Hải Nam

Bánh bá trạng Hải Nam đặc trưng với kích thước lớn nhất trong các loại bánh bá trạng. Nhân bánh bao gồm nếp xào với tiêu đen, nước tương, thịt bụng, mỡ, hạt dẻ và nấm. Mỗi vùng miền có nét văn hóa và ẩm thực riêng, do đó cách gói bánh cũng có sự khác biệt. Tuy nhiên, nguyên liệu chính vẫn là nếp, nấm đông cô, thịt heo hoặc mỡ heo.

4 Phong tục cúng bánh bá trạng vào Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm, còn được gọi là Tết giết sâu bọ. Theo quan niệm dân gian, đây là ngày mà Trái Đất gần Mặt Trời nhất, đánh dấu thời điểm dương khí đạt đỉnh cao trong năm. Do đó, việc chọn món ăn trong dịp Tết Đoan Ngọ để diệt trừ sâu bọ và ngăn ngừa bệnh tật trở nên rất quan trọng.

Người Việt thường không thể thiếu bánh ú nước tro, các loại trái cây nhiệt đới như vải, nhãn, cùng với cơm rượu và rượu nếp trong ngày này. Trong khi đó, người Hoa cũng coi bánh bá trạng là món ăn không thể thiếu. Các gia đình thường cúng bánh bá trạng và biếu tặng cho người thân, bạn bè như một món quà đặc biệt trong dịp "Tết giữa năm". Đây là một truyền thống lâu đời mà người Hoa rất coi trọng và gìn giữ. Ngoài bánh bá trạng, mâm cúng của người Hoa trong ngày Tết Đoan Ngọ còn có bánh ú tro, cơm rượu, và ở một số nơi có thêm heo quay, gà luộc, và trái cây.

5 Địa điểm mua bánh bá trạng

5.1 Bánh bá trạng Cô Phượng

Địa chỉ: 56C/67 Đường Lạc Long Quân, chợ Phùng Hưng, Phường 3, Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh

Giờ mở cửa: 6:00 - 23:00

Tiệm bánh tọa lạc tại quận 11, chuyên bán bánh bá trạng và được đánh giá là một trong những địa điểm ngon nhất trong ẩm thực Sài Gòn. Những chiếc bánh ở đây có kích thước lớn và phần nhân đầy đặn, bao gồm thịt heo, tôm khô, trứng muối, hạt sen, và nhiều thành phần khác. Khi chọn thương hiệu Bánh bá trạng cô Phượng, bạn hoàn toàn có thể yên tâm về chất lượng món ăn.

Tại đây, có rất nhiều loại nhân bánh khác nhau, đặc biệt là các lựa chọn như bào ngư, sò điệp Nhật, gà quay và heo quay, với nhiều mức giá khác nhau. Tùy theo khẩu vị, bạn có thể dễ dàng chọn cho mình loại bánh phù hợp nhất.

5.2 Bánh Bá Trạng Đại Phát

Địa chỉ: 738 Sư Vạn Hạnh, Phường 12, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh

Giờ mở cửa: 7:00 - 22:00

Website: daiphatfood.com.vn

Đại Phát là một tiệm bánh lâu đời, rất quen thuộc với người Sài Gòn. Ngoài các loại bánh ngọt, vào dịp Tết Đoan Ngọ hàng năm, tiệm thường bày bán bánh bá trạng với hương vị truyền thống và thành phần cơ bản, dễ ăn và vừa miệng, phù hợp với nhiều thực khách. Đặc biệt, Đại Phát cũng có bánh bá trạng chay, mang đến sự lựa chọn phong phú cho thực khách.

Xem thêm: Khám phá những quán chè người Hoa nức tiếng Sài thành

5.3 Bánh Bá Trạng cô Lý Vỹ Cầm - Lão Tử

Địa chỉ: 52 Lão Tử, Phường 14, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh

Chủ lò bánh tại số 52B Lão Tử, cô Lý Vỹ Cầm, có hơn 20 năm kinh nghiệm trong nghề gói và bán bánh bá trạng. Đặc biệt, nếp và đậu ở đây được chọn loại hạt to, ngâm cùng các vị thảo dược qua đêm, mang đến hương vị dễ chịu, với sự hòa quyện giữa vị mặn của thuốc bắc và mùi thơm của thảo dược.

Nhân bánh cũng rất đầy đặn, bao gồm tôm khô, nấm, lạp xưởng, hạt sen, trứng vịt muối, và một vài miếng thịt heo hoặc thịt vịt. Tất cả các thành phần này được ướp ngũ vị hương và chế biến khéo léo, đảm bảo vừa ăn, không quá mặn cũng không quá nhạt, tạo cảm giác ngon miệng mà không bị ngán.

Trên đây là các thông tin về món bánh bá trạng độc đáo của người Hoa. Có dịp du lịch Sài Gòn thì bạn đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức món bánh hấp dẫn và lạ miệng này nhé.