Cà na là trái gì? Lợi ích và món ngon dễ làm, siêu bắt vị

1 Cà na là trái gì? Nguồn gốc và đặc điểm nhận biết

Cà na là một loại cây thân gỗ gắn liền với tuổi thơ của nhiều người miền Tây Nam Bộ. Trái có hình bầu dục, dài khoảng 2-3cm, vỏ ngoài trơn láng, khi còn non có màu xanh đậm và vị chua chát đặc trưng. Khi chín, vỏ cà na chuyển sang xanh nhạt hoặc hơi ngả tím (tùy giống), phần thịt bên trong mềm hơn và giảm độ chát, ăn có vị chua ngọt dễ chịu.

Điểm nhận biết rõ nhất của cà na là phần hạt cứng bên trong, hình thoi, đôi khi có rãnh dọc và khó tách rời khỏi thịt quả khi còn sống. Nhiều người thường nhầm cà na với trám trắng hay ôliu, nhưng thực tế đây là những loại cây khác nhau, dù hình dáng có phần tương tự.

Nếu có dịp du lịch Miền Tây, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức món trái cây đặc sản của vùng đất này nhé.

Về nguồn gốc, cà na có tên khoa học là Elaeocarpus hygrophilus Kurz, thuộc họ Elaeocarpaceae, thường xuất hiện tại các vùng đất ẩm của Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia và một số vùng của Ấn Độ. Tại Việt Nam, cà na mọc hoang nhiều ở miền Tây, đặc biệt là những nơi đất phèn, đất phù sa ven sông hoặc ruộng trũng. Ngoài ra, loài cây này hiện cũng được trồng để thu hoạch trái làm mứt, ngâm đường hoặc dầm chua cay.

Cây cà na có thể cao đến 10-30m, tán rộng, thân gỗ, hoa nhỏ màu trắng mọc thành chùm. Mùa cà na thường rơi vào khoảng tháng 7 đến tháng 9 âm lịch, trùng với thời điểm nước nổi dâng cao ở các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Long An. Đây cũng là lúc người dân thu hoạch cà na rộ nhất trong năm.

2 Lợi ích sức khỏe của cà na

Cà na là món ăn vặt quen thuộc của nhiều người miền Tây, đồng thời cũng được xem là loại quả có giá trị dược liệu cao trong y học cổ truyền. Nếu sử dụng đúng cách, cà na có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là những công dụng nổi bật của loại trái cây này:

- Hỗ trợ tiêu hóa: Dùng khoảng 7-10 quả cà na xanh, rửa sạch, luộc sơ cho bớt chát rồi đập nhẹ, trộn với muối, đường và ớt giã nhuyễn. Ăn vào buổi chiều giúp kích thích vị giác, tăng tiết dịch tiêu hóa và hỗ trợ nhu động ruột hoạt động hiệu quả hơn.

- Tốt cho tim mạch: Lấy 5-7 quả cà na chín, cắt đôi, đun với 1 lít nước trong 15 phút, để nguội uống trong ngày. Cách này giúp bổ sung hoạt chất geraniol và omega-3 có lợi cho tim, hỗ trợ điều hòa huyết áp và giảm cholesterol xấu.

- Hỗ trợ kiểm soát đường huyết: Chọn 3-4 quả cà na tươi, đem hấp cách thủy trong 10 phút rồi ăn khi còn ấm. Không dùng đường hoặc muối. Nên ăn vào buổi sáng hoặc chiều để tận dụng hoạt chất giúp làm chậm hấp thu đường sau bữa ăn.

- Tăng sức đề kháng: Bạn lấy 5 quả cà na chín, cắt đôi, bỏ hạt, cho vào hũ thủy tinh ngâm với 3 thìa mật ong nguyên chất trong 1-2 ngày. Mỗi ngày ăn 1-2 miếng vào buổi sáng giúp tăng vitamin C và sức đề kháng tự nhiên cho cơ thể.

- Giải độc và làm mát cơ thể: Lấy 6-8 quả cà na xanh, cạo sạch vỏ, luộc kỹ với 1 lít nước trong 20 phút. Uống phần nước sau khi để nguội, có thể dùng thay nước lọc vào những ngày nóng hoặc sau khi uống rượu để hỗ trợ gan và thải độc.

- An thần và hỗ trợ giấc ngủ: Sử dụng 3 quả cà na chín đập dập, nấu với một ít rau ngót hoặc vài lát táo đỏ, dùng buổi tối trước khi ngủ. Món này giúp làm dịu tinh thần, thư giãn hệ thần kinh và dễ ngủ hơn.

- Làm dịu viêm họng và tiêu đờm: Lấy 3 quả cà na chín, gọt vỏ, đập dập, hấp cách thủy cùng 2 thìa mật ong trong 10 phút. Ăn phần cái, uống nước mỗi ngày 1 lần vào sáng sớm hoặc tối để giảm ho, đau họng và tiêu đờm.

- Chống oxy hóa, hỗ trợ phòng ngừa ung thư: Lấy 2-3 quả cà na chín, cắt lát mỏng, hãm với nước sôi như trà. Uống mỗi ngày giúp cung cấp chất chống oxy hóa tự nhiên, bảo vệ tế bào và làm chậm quá trình lão hóa.

3 Các món ngon từ cà na được yêu thích nhất

3.1 Cà na ngâm đường

Đây là món truyền thống phổ biến nhất mỗi khi vào mùa cà na chín. Sau khi hái, cà na được luộc sơ để loại bỏ vị chát rồi ngâm với nước đường phèn trong vài ngày. Trái cà na giòn giòn, ngọt thanh, ăn mát lạnh rất dễ chịu. Nhiều người thích chấm thêm muối ớt để tăng vị cay, tạo cảm giác ăn hoài không ngán. Món này có thể bảo quản trong tủ lạnh và dùng dần trong nhiều ngày.

3.2 Cà na dầm chua cay mặn ngọt

Đây là món khoái khẩu với giới trẻ nhờ vị đậm đà và dễ gây “nghiện”. Cà na được đập nhẹ hoặc khứa để thấm gia vị, sau đó trộn cùng nước mắm ngon, đường, muối, ớt và vài lát tắc hoặc vỏ chanh. Sau khoảng 1-2 tiếng là thấm đều, có thể dùng ngay. Vị giòn chua mặn ngọt cay hài hòa khiến món ăn trở nên cực kỳ bắt miệng.

Món ăn vặt này làm đơn giản nhưng lại rất được ưa chuộng, đặc biệt vào những ngày nắng nóng. Cà na được đập dập, ngâm nước muối loãng cho bớt chát rồi trộn với muối hột, đường và ớt giã nhuyễn. Khi ăn sẽ cảm nhận được độ giòn tự nhiên, xen lẫn vị mặn cay tê đầu lưỡi, rất thích hợp để nhâm nhi lúc rảnh rỗi.

4 Cách làm cà na đập dập ngon, giòn, không bị chát

Món cà na đập dập là món ăn vặt dân dã, dễ làm nhưng cần chút kiên nhẫn để sơ chế đúng cách giúp cà na hết chát và giữ được độ giòn ngon. Thời gian chế biến khoảng 180 phút, phù hợp để bạn chuẩn bị trước cho những buổi tụ tập cùng bạn bè hoặc cả nhà thưởng thức. Khẩu phần này đủ cho 4 đến 5 người cùng nhâm nhi. Cùng Cẩm nang du lịch “bắt tay” vào làm thôi!

4.1 Nguyên liệu chuẩn bị

- 1 kg cà na xanh (chọn trái tươi, vỏ trơn, không dập)

- 2 muỗng canh muối hột

- 3 muỗng canh đường cát trắng (tùy khẩu vị có thể thêm)

- 3-4 trái ớt tươi (có thể điều chỉnh độ cay)

- 1 lít nước lọc để ngâm cà na

- 1 ít đá lạnh (giúp cà na giòn hơn sau khi ngâm)

4.2 Cách chế biến

- Bước 1: Sơ chế cà na

Rửa sạch 1 kg cà na với nước để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất. Sau đó, bạn dùng chày đập nhẹ từng trái cho nứt vỏ nhưng không nát để dễ thấm gia vị và loại bỏ vị chát.

- Bước 2: Ngâm cà na khử chát

Chuẩn bị thau nước muối loãng (khoảng 1 lít nước với 2 muỗng muối hột), cho cà na đã đập vào ngâm từ 4 đến 6 tiếng. Trong quá trình ngâm, bạn nên thay nước 1-2 lần và bóp nhẹ cà na để giúp loại bỏ bớt chất chát. Sau đó, xả lại nhiều lần với nước sạch cho đến khi nước trong và cà na không còn chát.

- Bước 3: Giã gia vị

Dùng cối giã nhuyễn khoảng 2 muỗng muối hột, 3 muỗng đường và 3–4 trái ớt tươi (có thể tăng giảm tùy khẩu vị). Hỗn hợp gia vị này sẽ quyết định độ đậm đà và hấp dẫn của món ăn.

- Bước 4: Trộn cà na với gia vị

Để cà na thật ráo nước rồi cho vào thau lớn. Sau đó, bạn rưới hỗn hợp muối đường ớt vừa giã lên, trộn nhẹ tay cho gia vị thấm đều và để yên khoảng 30–60 phút cho cà na ngấm vị. Bạn cũng có thể cho vào ngăn mát tủ lạnh nếu muốn ăn lạnh và giòn hơn.

- Bước 5: Thưởng thức

Khi cà na đã thấm đều, bạn có thể bày ra đĩa và thưởng thức ngay. Món này có thể ăn kèm với cơm trắng hoặc dùng làm món ăn vặt lai rai đều rất hấp dẫn. Nếu còn dư, bảo quản trong hộp kín và để tủ lạnh dùng trong 1-2 ngày.

5 Những điều cần lưu ý khi ăn cà na

Dù cà na là món ăn vặt hấp dẫn và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng để thưởng thức đúng cách và an toàn, bạn cần lưu ý một số điều quan trọng dưới đây của MIA.vn:

- Ngâm kỹ để giảm chát: Cà na sống có vị chát tự nhiên, cần được ngâm nước muối loãng nhiều giờ và bóp rửa kỹ trước khi chế biến để tránh gây khó chịu cho dạ dày.

- Không ăn quá nhiều: Vị chua và tính axit trong cà na có thể gây kích ứng dạ dày, đặc biệt với người có bệnh lý tiêu hóa như viêm loét dạ dày hoặc trào ngược.

- Không ăn khi đói: Ăn cà na lúc bụng rỗng dễ gây cồn ruột, đau bụng hoặc buồn nôn do axit kích thích niêm mạc dạ dày.

- Trẻ nhỏ và người lớn tuổi nên ăn ít: Hệ tiêu hóa yếu có thể không thích hợp với các món cà na chua cay, nhất là khi dầm muối ớt hoặc ngâm mắm đường.

- Cẩn thận khi mua cà na ngoài chợ: Nên rửa thật sạch và ngâm nước muối trước khi chế biến để loại bỏ bụi bẩn và tồn dư hóa chất, nếu có.

- Bảo quản đúng cách: Các món cà na ngâm nên để trong hộp kín, bảo quản tủ lạnh và dùng trong 2–3 ngày để tránh bị hư, lên men hoặc nhiễm khuẩn.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn đầy đủ hơn về trái cà na, một loại quả dân dã nhưng mang lại nhiều giá trị từ ẩm thực đến sức khỏe. Nếu có dịp ghé miền Tây vào mùa nước nổi, đừng quên mang theo một chiếc vali nhỏ để mua vài ký cà na tươi về làm quà hoặc tự tay chế biến những món ăn vặt hấp dẫn. Vị chua chát đặc trưng cùng cách làm đơn giản chắc chắn sẽ khiến chiếc vali mang về đầy ắp hương vị tuổi thơ.