Chuột Ngọc Linh, món ăn đãi khách quý của người dân Xơ Đăng

1Chuột Ngọc Linh - Loài động vật thân thuộc của đồng bào dân tộc Xơ Đăng

Chuột Ngọc Linh là loài động vật có tên gọi rất sang trọng - Chuột quý tộc. Cái tên này được người dân Xơ Đăng yêu quý gọi cho nó. Chuột Ngọc Linh bắt đầu xuất hiện khi những thửa ruộng bậc thang bắt đầu ngả sang màu vàng hay bản làng thoang thoảng hương mùi rượu cần chếnh choáng. Đây chính là thời điểm chuột Ngọc Linh sinh sôi nảy ở gấp bội và cũng là lúc báo hiệu mùa xuân đã về trên đất cao nguyên.

Thông thường, để săn được chuột Ngọc Linh, các chàng trai trẻ của dân tộc Xơ Đăng dắt tay nhau lên đỉnh núi để săn loại chuột quý tộc này. Đỉnh núi Ngọc Linh là một bộ phận của khối núi này. Đây còn được xem là khối núi cao nhất Việt Nam, nằm trải dài Trường Sơn và một phần của Trường Sơn Nam. Do đó, đồng bào dân tộc thiểu số ở khu vực Bắc Tây Nguyên gọi đỉnh núi Ngọc Linh là cổng trời.

Vào thời điểm mùa xuân đang dần về trên bản làng, mọi người thường gọi nhau cùng khăn gói lên cổng trời để săn loại chuột quý tộc này. Đối với đồng bào Xơ Đăng và các dân tộc khác, vào những ngày lễ hội hay Tết đến Xuân về, họ thường dâng lên các vị thần linh loại chuột quý tộc này để cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Không những thế, chuột Ngọc Linh còn dùng để chiêu đãi khách quý. 

Hành trình khám phá bản sắc văn hóa - ẩm thực 1 ngày ở Kon Tum sẽ giới thiệu mọi người các món ăn mang hương vị nét đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên nắng và gió. Đối với chuyên mục cẩm nang du lịch của MIA.vn, đã đến đây rồi các bạn nên thử dế chiên Kon Tum, cà đắng, thịt nhím... Mỗi một món ăn đều mang đến một hương vị khác biệt nhưng đều cảm nhận được hơi thở của núi rừng Tây Nguyên.

Xem thêm: Gà nướng cơm lam Cô Sinh, quán ăn Măng Đen bậc nhất

2Đặc sản chuột Ngọc Linh của người Xơ Đăng có gì đặc sắc?

2.1 Chuột Ngọc Linh ăn sâm

Ở vùng đất Măng Ri, sâm Ngọc Linh được xem là loài thực vật quý hiếm chỉ trồng được ở ngọn núi này. Ngoài ra, sâm Ngọc Linh còn được mệnh danh là báu vật quốc gia. Tận dụng địa hình cao thuận lợi và khí hậu lạnh quanh năm nên ngọn núi Ngọc Linh được thiên nhiên ban tặng rất nhiều dược liệu quý. Ngoài sâm Ngọc Linh còn có các dược liệu quý hiếm khác như: Hồng Đẳng Sâm, Đương Quy, Sa Nhân Tím... Những loại thuốc được làm từ các dược liệu trên chữa trị được rất nhiều bệnh nan y. Do đó, các dược liệu này đã giúp người dân Xơ Đăng có cuộc sống ấm no hơn. 

Chuột Ngọc Linh rất đặc biệt, thức ăn chủ yếu của chúng là loại sâm này. Vì vậy, bà con đồng bào Xơ Đăng còn gọi chuột Ngọc Linh còn gọi là chuột ăn sâm. Chúng sống trong những gốc gây sâm. Đến mùa hoa nở và củ sâm Ngọc Linh bắt đầu trưởng thành, loài chuột này chính là những nhân vật có khả năng xơi sâm trước.

Loài chuột này xuất hiện khi cây sâm Ngọc Linh bước vào giai đoạn chín đỏ. Chuột Ngọc Linh được cho là loài chuột núi thông minh và tinh khôn nhất. 

Trên địa bàn xã Măng Ri, hiện nay có đến 90% người dân phụ thuộc kinh tế về loại hồng sâm này. Trừ những ngày thu hoạch mùa màng, hầu hết bà con đều đi tuần tra trên rừng để bảo vệ những cây sâm đó. Sâm Ngọc Linh được xem là loại dược liệu quý nhất nước. Chuột Ngọc Linh có rất nhiều dinh dưỡng, vì hầu hết chúng đều ăn những cây sâm quý. Do đó, đối với người dân Xơ Đăng, nếu bắt được chuột ăn sâm, họ sẽ đem sơ chế và gác bếp. Theo truyền thống dân tộc Xơ Đăng, chuột Ngọc Linh trở thành món vật phẩm giá trị nhất để mọi người tiến dâng lên những vị thần linh và khách quý.

2.2 Hành trình săn chuột Ngọc Linh

Để bắt được loài chuột núi tinh khôn này, người dân đồng bào dân tộc Xơ Đăng phải đặt bẫy bằng tre. Chiếc bẫy được đặt cẩn trọng ở những nơi chúng sinh sống như hốc đá hay gốc cây sâm. Chẳng lâu sau khi các chàng trai trẻ Xơ Đăng đặt bẫy, chuột Ngọc Linh đã vướng vào bẫy. Có một hòn đá được đặt cố định trong bẫy. Khi đó, chỉ cần chuột dính bẫy thì hòn đá này sẽ rơi xuống và đè lên người chúng. 

Cách thứ hai để săn được chuột Ngọc Linh thường xảy ra vào mùa cây sâm nở rộ. Người dân Xơ Đăng phân chia nhiệm vụ trông coi vườn sâm cả ngày lẫn đêm. Chính vì thế, họ rất dễ dàng để phát hiện ra sự tàn phá của chuột ăn sâm. Người dân theo dõi dấu chân của chúng, từ đó tập trung thả mồi ở một chỗ. Đồng bào dân tộc Xơ Đăng là những người hiểu rõ nhất về tập tính của loài chuột này. Cho nên, sau 2-3 ngày, các chàng trai sẽ đặt bẫy hoặc dùng ná cao su bắn.

Chuột núi Ngọc Linh có dinh dưỡng nhiều hơn so với các vùng khác. Đó là lý do tại, người dân khi bắt được chuột thường cất giữ để dành cho những dịp quan trọng chứ không bán. Theo chuyên mục cẩm nang du lịch của MIA.vn, mỗi dịp lễ hội được diễn ra, sau khi mọi người dâng lên thần linh những lễ vật quý hiếm thì tối đến là khoảng thời gian thích hợp để mọi người cùng nhau quây quần bên bếp lửa hồng thưởng thức món thịt chuột hầm.

Chuột Ngọc Linh trở thành một biểu tượng đặc trưng của đồng bào dân tộc Xơ Đăng. Nếu chỉ có 1 ngày ở Kon Tum thôi, MIA.vn hi vọng bạn có thể thưởng thức các món ăn đặc sản Kon Tum. Trong đó, thịt nhím Kon Tum và chuột Ngọc Linh chính là 2 món ăn bạn nên thưởng thức. Hi vọng với những chia sẻ thú vị từ chúng mình, bạn sẽ có những kỉ niệm thật đẹp ở nơi này nha.