Đặc sắc lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng ở Yên Bái

1Tìm hiểu đôi nét về Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng

1.1 Lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng là gì?

Đến với vùng cao nguyên Yên Bái, bạn sẽ có cơ hội khám phá rất nhiều lễ hội độc đáo và đặc sắc của những dân tộc anh em nơi đây như Lễ hội đền Đại Cại, Lễ hội Xên Mường của đồng bào Thái - Mường Lò, Lễ hội Hoa ban, ... và trong số đó lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng cũng là lễ hội mà bạn nên tham gia đấy. Lễ Zù xu là lễ cúng của cả dòng họ thể hiện sự đoàn kết, tương thân tương ái và khát vọng gia đình và cả đồng bào có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây là lễ hội thấm đượm các giá trị nhân văn của anh em dân tộc. 

Lễ Zù xu là lễ cúng cầu xin đấng thần linh hiển linh phù hộ, che chở cho con cháu trong dòng họ. Mọi gia đình đều gặp nhiều may mắn, không bị đau ốm, bệnh tật, tránh mọi những tai ương, thóc ngô đầy nhà, và có cuộc sống đủ đầy và ngập tiếng cười. 

1.2 Thời gian tổ chức nghi lễ Zù xu

Lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng được tổ chức vào những ngày khác nhau hằng năm tùy thuộc vào mỗi dòng họ. Theo như tìm hiểu của MIA.vn, ở vùng Suối Giàng, Yên Bái, dòng họ Giàng, Sùng tổ chức lễ cúng vào ngày 17 hoặc 19 tháng 9 Âm lịch; dòng họ Vàng, Trang tổ chức vào ngày 27 tháng 7 Âm lịch. Bạn nên căn khoảng thời gian này để có cơ hội trải nghiệm bầu không khí lễ hội Zù xu nhé!

2Lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng được tổ chức như thế nào?

Vì mỗi năm, mỗi gia đình trong dòng họ sẽ thay phiên nhau tổ chức lễ theo tuần tự, do vậy địa điểm tổ chức lễ Zù xu sẽ thay đổi. Theo quan niệm của người Hmông Suối Giàng, khi tổ chức lễ cúng Zù xu luân phiên để mỗi nhà như vậy, họ sẽ có điều kiện thể hiện tấm lòng thành đối với tổ tiên, thần linh thông qua việc chuẩn bị mâm cỗ cúng và toàn bộ chi phí tổ chức lễ. 

Lễ vật chính trong lễ Zù xu là thịt lợn. Gia chủ sẽ phải chuẩn bị một con lợn cân nặng từ 50 - 70 kg gọi là lợn Zù xu dùng để tổ chức nghi lễ cúng. Ngoài ra, lợn Zù xu còn dùng để chế biến những món ngon thiết đãi khách và thầy cúng trong ngày lễ. Theo như truyền thống truyền từ bao đời nay, vào ngày diễn ra lễ Zù xu, đồng bào nơi đây buộc phải kiêng máu, bởi họ cho rằng, nếu thấy máu thì sẽ gặp những điều chẳng lành, những điều xấu xa gây hại cho cả dòng họ. Do vậy mọi công việc như mổ lợn, bày biện bàn thờ cúng,... đều phải chuẩn bị từ hôm trước. 

Lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng được tổ chức vào buổi sáng và kết thúc vào buổi trưa. Vào ngày này, mọi gia đình trong dòng họ cùng huyết thống đều tập trung tại nhà gia chủ. Đặc biệt, khi đến dự lễ Zù xu, mỗi gia đình phải mang theo 1 chai rượu góp vào lễ vật dâng cúng và ngày hôm trước, họ phải vào rừng chọn và chặt 3 cành cây chè vè với phần ngọn dài 40cm, và dùng 3 loại chỉ đen - trắng - đỏ buộc vào ngọn cây chè và mang đến nhà gia chủ đang tổ chức lễ cúng. Theo quan niệm, cây chè vè dùng để xua đuổi tà ma và chỉ đón những điều may mắn, tốt đẹp đến với gia đình.

Trong ngày lễ, để trang hoàng cho lễ cúng, gia chủ vào rừng chặt một cây Zàng cao 1,5 - 2m, lấy phần ngọn mang về, chôn chính giữa ngôi nhà và mọi cành chè vè đủ 3 màu chỉ của các gia đình trong dòng họ đều được treo lên trên thân cây Zàng. Cây Zàng buộc chung với cây chè vè có tác dụng trừ ma và tạo ra sức mạnh to lớn xua tan mọi điều xấu xa xâm phạm đến cuộc sống của dòng họ.

Để bắt đầu lễ cúng, thầy cúng sẽ khấn trước cây Zàng đại ý cầu xin thần linh phù hộ cho dòng họ một năm được mưa thuận gió hòa, gặp nhiều điều may mắn, tránh được tai ương. Sau đó, thầy cúng nhổ cây Zàng mang ra cửa chính, đi vòng ra phía sau nhà theo hướng tay phải, làm nghi thức xua đuổi tà ma cho cả dòng họ. Thầy cúng phụ mang theo một con dao và một cây nỏ, tất cả các dụng cụ sử dụng trong lễ cúng đều dùng cho nghi thức đuổi ma trừ tà. Cây Zàng sau đó lại được chôn vào chính giữa ngôi nhà, thầy cúng tiếp tục cúng trong khoảng 30 phút với cùng nội dung như lần trước, cầu xin thần linh phù hộ, bảo vệ cho cả dòng họ thoát khỏi mọi sự quấy phá của ma tà ngoại đạo.

Để kết thúc lễ cúng, thầy cúng sẽ dùng một con dao thật sắc chặt đôi bó chè và đưa cho con cháu của nhà gia chủ mang đi vứt thật xa ngôi nhà. Họ quan niệm rằng đây là hành động vứt bỏ đi những điều không may mắn. Do vậy, nếu vứt càng xa thì người đó và gia đình của họ sẽ càng may mắn hơn. Sau đó, thầy cúng phụ dùng cây nỏ bắn lên trời 3 mũi tên để xua đuổi tà ma về làm hại các gia đình cho dù ở dưới đất hay trên không trung.

Trên đây là tất tần tật những thông tin về lễ Zù xu - lễ cúng họ của người Hmông Suối Giàng mà MIA.vn muốn chia sẻ cho bạn. Nếu bạn là người đam mê khám phá những phong tục lễ hội truyền thống thì đừng bỏ qua lễ hội này nhé. Xách balo lên và đi vi vu Yên Bái ngay nào bạn ơi!