1Sự ra đời của mắm tép Gia Viễn
Gia Viễn là một vùng đất chiêm trũng của Ninh Bình, nơi đây gần như quanh năm luôn ngập trong nước. Chính vì địa hình đặc trưng này mà địa phương có nguồn thủy sản nước ngọt rất phong phú, từ đó tạo nên nhiều món ăn mới lạ và hấp dẫn, mắm tép Gia Viễn là ví dụ điển hình.
Người dân tại Gia Viên có cuộc sống thuần nông, quanh năm bán mặt cho đất bán lưng cho trời. Từ lâu vì cuộc sống khó khăn nên người dân đã nghĩ đến việc tích trữ tép để có thể ăn suốt cả năm, vì mùa vụ tép khá ngắn, qua mùa rồi thì sẽ không có để đánh bắt nữa. Dần dần các thế hệ tiếp nối nhau, tạo nên những công thức truyền thống để ủ mắm tép - món ăn ngày nay đã trở thành đặc sản nức tiếng gần xa. '
Mắm tép Gia Viễn là loại đặc sản nức tiếng gần xa của mảnh đất Cố đô
Với địa thể đặc trưng, những khu vực đồi núi làm nên một Ninh Bình nên thơ. Bên cạnh đó là lịch sử ngàn đời với những triều đại chọn Hoa Lư làm kinh đô. Vì thế nơi đây có những điều kiện vô cùng thuận lợi để phát triển du lịch, mang ẩm thực truyền thống đến gần hơn với cả khách du lịch trong nước và quốc tế. Nhờ vậy món mắm tép Gia Viễn cũng ngày càng nức tiếng gần xa, mang đậm hồn quê của người Cố đô.
Những con tép tươi ngon được ngâm ủ theo công thức gia truyền để tạo nên món mắm tép với hương vị mới lạ, đậm đà
Xem thêm: Top 8 món ngon đặc sản Ninh Bình làm say lòng bao du khách
2Ý nghĩa của món mắm tép Gia Viễn
Đặt chân đến vùng đất Gia Viễn bạn sẽ thấy món mắm tép trong mỗi bữa ăn hàng ngày của người dân tại đây. Hầu hết mỗi gia đình khi đến mùa tép sẽ đều mua một lượng lớn về, tự mình ngâm ủ theo công thức riêng, rồi đổ vào từng can, từng chai ăn quanh năm.
Món ăn này được chế biến rất đơn giản, có thể dùng để nêm nếm các món khác, cũng có thể đơn giản là chưng lên hoặc hấp cơm rồi thưởng thức ngay. Người dân tại Ninh Bình thường chỉ ăn đơn giản là cho một chén mắm, đập thêm hành khô, tỏi phi thơm, rồi cho mắm vào chưng, thêm chút lá gừng cho thơm. Như vậy rồi ăn kèm với cơm trắng là đã có bữa cơm vừa giản dị, mộc mạc mà vẫn vô cùng thơm ngon.
Những phần mắm tép đỏ tươi mới là mắm ngon, để được lâu mà không sợ hư hỏng
Người dân tại Gia Viễn không ai biết món mắm tép đã có từ khi nào, nhưng trong tiềm thức ai cũng nhớ ngay từ khi còn bé đã thấy bố mẹ, anh chị em sáng đi riu tép, chiều về rửa sạch rồi ủ mắm để ăn dần. Đời này truyền qua đời kia, mỗi nhà lại có một cách ủ khác nhau, nhưng đa phần đều làm như một thói quen, năm nào cũng ủ nên chẳng cần cân đo đong đếm quá cầu kỳ.
Các bước ủ mắm tép Gia Viễn thì hầu như ai cũng biết: sơ chế tép, rang thính, ủ mắm… Thế nhưng để làm được mắm ngon thì đòi hỏi tay nghề phải cao, phải có bí quyết riêng. Đơn giản như việc rang thính thì phải để lửa thật nhỏ, thậm chí là chỉ để than hồng, rồi ngồi đảo đều tay, đợi cho gạo từ từ chuyển vàng như vậy thì thính mới thơm mắm mới ngon. Chứ không thể để lửa to khiến gạo nhanh cháy, đậm màu, có vị đắng thì chắc chắn sẽ có một mẻ mắm chất lượng thấp.
Ngày xưa việc riu tép là việc của mỗi nhà, tới mùa là ai cũng ra đồng đi riu tép, rồi mang về nấu ăn, ủ mắm. Để riu được tép sẽ phải đi 2 người, thường sẽ là hai vợ chồng, người chồng đi riu, vợ ngồi trên bờ đợi chồng mang từng mẻ tép lên rồi rửa sạch rong rêu. Cứ như vậy từng mẻ tép sạch sẽ được cho vào giỏ, khi nào đầy giỏ thì hai vợ chồng về.
Hình ảnh những người nông dân lam lũ đi riu tép giữa trời mưa gió - vừa là nét đẹp lao động, vừa là nỗi cực nhọc của nhà nông
Thế nhưng hiện nay do kinh tế phát triển, công việc ngày càng nhiều. Vì thế thường đàn ông sẽ có nhiều việc khác, riu tép chủ yếu chỉ còn phụ nữ làm. Để đánh được nhiều tép thì phải đi từ sáng sớm tinh mơ, trời còn mát mẻ, chỗ nào nhiều rong rẻ, rong trơn thì chỗ đó tép sẽ nhiều và ngon hơn.
Hàng năm mùa tép vào khoảng tháng 11 đến tháng 12, nước đục nên sẽ đánh được nhiều tép. Gặp những người đã lành nghề, nhanh tay thì ngày có thể riu được 3 đến 5kg tép tươi, với giá bán dao động trên dưới 100.000 đồng/ký thì đây cũng là nguồn thu nhập khá hấp dẫn cho nhà nông. Tuy nhiên công việc này cũng rất vất vả, ngâm mình dưới nước suốt 6, 7 tiếng đồng hồ, nhất là vào mùa đông thì rét buốt căm căm.
Những người phụ nữ đi riu tép kiếm thêm thu nhập cho gia đình
Lượng tép thu được người dân có thể mang ra chợ bán cho các gia đình không đi riu tép được hoặc bán cho các cơ sở chuyên sản xuất mắm tép Gia Viễn. Hiện nay tại đây có rất nhiều cơ sở chế biến mắm nổi tiếng, bán đi khắp các tỉnh thành trong cả nước. Các cơ sở kinh doanh chủ yếu vẫn làm theo công thức gia truyền, chế biến các bước thủ công để giữ được hương vị mắm tép truyền thống. Nhờ những cơ sở này mà người dân địa phương có công việc để làm, có nguồn thu nhập ổn định hơn, đóng góp không nhỏ cho kinh tế, dần dần bên cạnh làm nông, các gia đình có thêm thu nhập, giúp mức sống được nâng lên.
Xem thêm: Gỏi cá nhệch Ninh Bình – Từ món dân dã đến đặc sản trứ danh
3Mua mắm tép Gia Viễn ở đâu ngon?
Nếu đến Gia Viễn du lịch, bạn sẽ thấy rất nhiều nơi bán món mắm truyền thống này. Các thương hiệu mắm Gia Viễn chủ yếu cũng là các thương hiệu của người dân địa phương, nên hương vị cũng không khác biệt nhau nhiều. Tuy nhiên để có nhiều sự lựa chọn hơn, không chỉ mua được mắm tép mà còn mua các món ngon Ninh Bình khác nữa thì bạn có thể ghé chợ Điểm. Đây là khu chợ khá nổi tiếng tại Gia Tiễn, Gia Viễn, chợ phiên sẽ vào ngày ngày 2 và ngày 8 hàng tháng. Chợ phiên bày bán vô số mặt hàng, không khí mua sắm rất sôi động.
Những cơ sở sản xuất mắm tép Gia Viễn để xuất đi khắp các tỉnh thành trên cả nước
Khu vực bán mắm tép thường nằm trong những sạp bán đồ khô với đủ loại: cá khô, mực khô, các loại hải sản khác. Người bán là những người Ninh Bình chính gốc, rất thân thiện, gần gũi, họ sẽ nhiệt tình tư vấn cho bạn chọn được loại mắm ngon, còn giúp bạn tìm thêm những đặc sản của Ninh Bình khác để mang về làm quà. Mắm tép ăn cùng thịt dê cơm cháy thì quá đúng bài, đảm bảo bạn sẽ nhớ mãi không quên hương vị Cố đô này.
Một trong những sạp bán mắm tép Gia Viễn ngon nhất phải kể đến sạp của bà Hào. Bà là một người phụ nữ phúc hậu, đã làm nghề ủ mắm và bán mắm hơn nửa đời người. Bà ủ mắm bán quanh năm, mắm do bà tự ủ nên đảm bảo về chất lượng và hương vị không lẫn đi đâu được. Bà kể mắm của bà không bán đại trà, chủ yếu bán cho người quen. Có những đợt hàng khách đặt cả 5 lít 10 lít đi làm quà cho bạn bè, đồng nghiệp, bà cũng đáp ứng được. Nếu trò chuyện thêm bạn còn sẽ biết được kinh nghiệm của bà khi chọn tép, tép như thế nào là ngon để muối được mắm chất lượng. Những câu chuyện giản dị này sẽ làm cho chuyến đi của bạn ý nghĩa hơn rất nhiều đấy.
Mắm tép chưng thịt là món ăn dân dã mà thơm ngon, ăn cùng cơm trắng thì càng ngon miệng
Trên đây là một vài thông tin về món mắm tép Gia Viễn mà MIA.vn muốn mang đến cho du khách. Hi vọng nếu có cơ hội đến Ninh Bình bạn sẽ mua được món mắm tuyệt hảo này về cho người thân, bạn bè nhé.
