Thật ra, 5 làng Mọc là tên gọi chung của 5 ngôi làng xuất hiện lâu đời bên bờ nam sông Tô Lịch, phía Tây Nam của Hoàng Thành Thăng Long ngày trước. Trước kia, nơi này có tên là vùng Kẻ Mọc, gồm 7 làng là Thượng Đình, Hạ Đình, Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang. Trong đó, 5 làng Mọc bao gồm các làng Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang đã được kết chạ (kết nghĩa anh em) cùng nhau. Sau này, khi hai làng Cự Lộc và Chính Kinh được sát nhập lại với nhau nên vùng Kẻ Mọc chỉ còn 5 ngôi làng, nên lấy tên là 5 làng Mọc.

Xem thêm: Lễ hội Đền Sái - Nghi lễ rước vua giả độc đáo có một không hai

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 2

Cứ đều đặn 5 năm một lần, lễ hội 5 làng Mọc sẽ được tổ chức

Đều đặn cứ đến kỳ Đại hội 5 năm thì lễ hội 5 làng Mọc lại được tổ chức. Mỗi kỳ sẽ do một làng đứng ra đăng cai. Địa điểm diễn lễ hội chính là ở đình của các thôn Mọc, gồm đình Phùng Khoang, đình Quan Nhân, đình Cự Chính, đình Giáp Nhất. Mỗi đình sẽ thờ một vị thánh riêng của làng mình. 

Đình Cự Chính thờ Đức Thành hoàng là Lã Đại Liệu – một vị tướng của vô Ngô Quyền ngày trước, được phong làm Tả tướng Quân. Ông cũng là một trong 12 sứ quân chiếm cứ miền Tế Giang trước kia. Đình Quan Nhân thò Trung Nghĩa đại vương Hùng Lãng công cùng Thánh Bà Trương Mỵ Nương, con gái làng Quan Nhân. Trong khi đó, đình Gíap Nhất thờ Thành hoàng làng là Phùng Luông – vị tướng cùng người anh hùng dân tộc Phùng Hưng chống nhà Đường đô hộ vào thế kỷ VIII. Đình Phùng Khoang là nơi thờ Thượng đẳng Phúc thần Đoàn Thượng, một vị tướng thời Lý.

Tương truyền ngày xưa, bởi vì thiên tai nên người dân quanh vùng phải rơi vào tình trạng đói kém thê thảm. Những ngày này, dọc khắp đường là xác người la liệt. Cùng với đó, dịch bệnh tràn lan đã khiến cho người dân lại càng khốn cùng hơn. Lúc này, người dân làng Phùng Khoang đã được vua cho nấu cháo, cơm nắm để phát cho người dân. Một cậu bé khi nhận được nắm cơm đã chia cho bốn cậu bé khác cùng ăn. Sau này, năm người đã kết nghĩa anh em, cùng lập nghiệp ở vùng này, tạo dựng thành những ngôi làng trù phú, chính là 5 làng Mọc sau này. 

Bởi thế nên lễ hội 5 làng Mọc được hình thành từ tục kết chạ giữa năm làng, gồm Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang với ý nghĩa vừa kết thân vừa tương trợ lẫn nhau. Lễ hội được tổ chức tại bốn đình thuộc hai quận, gồm Giáp Nhất, Cự Chính, Quan Nhân thuộc phường Nhân Chính và Phùng Khoang thuộc phường Trung Văn. 

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 3

Điệu múa con đĩ đánh bồng được biểu diễn trong ngày diễn ra lễ hội

Lễ hội 5 làng Mọc là một hội lớn, thời xưa vào những năm phong đăng hỏa cốc thì dân làng mới đủ điều kiện để tổ chức. Từ năm 1992, người dân 5 làng đã thống nhất 5 năm tổ chức hội một lần. Hội sẽ diễn ra vào hai ngày 11 và 12 tháng Hai với luân phiên từng làng làm cai. Những năm không phải hội lớn thì mỗi làng vẫn tổ chức hội theo tập tục.

Lễ hội 5 làng Mộc là một hội lớn, là dịp để người dân bày tỏ sự tưởng nhớ đối với những vị tiền nhân có công với làng và dân tộc. Ngày nay, lễ hội còn gìn giữ được nhiều phong tục, lễ nghi của cư dân vùng ven đô, là bằng chứng cho một thời lịch sử oai hùng của dân tộc trong suốt quá trình chống giặc ngoại xâm và nỗ lực giữ nước của cha ông.

Trước ngày diễn ra lễ hội 5 làng Mọc, cộng đồng người dân và chính quyền địa phương sẽ cùng nhau họp bàn chuẩn bị. Người dân sẽ lựa chọn những cá nhân đảm nhận những vai trò chính trong lễ hội như bầu hậu (điều hành lễ hội, là người cao tuổi và am hiểu nghi lễ của làng, được người dân tín nhiệm). Ngoài ra, họ sẽ bầu ông Khởi chỉ - người phục vụ lễ hội, ông bà Tổng cờ, đội tế, đội múa bài bông, đội rước kiệu, v.v. Nhóm người được chọn phải là những người khỏe mạnh, gia đình không vướng tang để tập luyện trước khi vào lễ.

Ngoài ra, người dân cũng sẽ chuẩn bị những lễ vật dâng Thánh với mâm lễ chung do cụ Từ chuẩn bị, bên cạnh những mâm lễ riêng của các xóm do các cụ cao tuổi, những dòng họ, gia đình tự sắp xếp. Mỗi làng sẽ chuẩn bị một kiệu gồm xôi, thủ lợn, oản, quả để mang đến làng đăng cai.

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 4

Lễ hội thu hút sự chú ý của bao người con nơi 5 làng và cả mọi người từ nơi khác nữa

Vào ngày 8, các cụ sẽ làm lễ trình tại đình. Lúc này, Ban khánh tiết và Ban nghi lễ sẽ bày voi, ngựa, nghi trượng, đưa kiệu và lọng ra sân đình được trang trí rực rỡ cùng những lá cờ ngũ sắc được cắm dọc đình làng. Buổi chiều, quân kiệu sẽ tập duyệt rước kiệu quanh đình, tập dâng lên, hạ xuống cho đều.

Buổi sáng ngày 9, ông bà Chủ tế, Khởi chỉ, Tổng cờ cùng các giai nam, giai nữ ra đình làm lễ trình Thánh. Buổi chiều, Ban tổ chức tiến hành tổng duyệt những nghi thức rước kiệu, chuẩn bị cho đoàn rước vào ngày chính diễn ra lễ hội 5 làng Mọc.

Vào ngày 10, những dòng họ sẽ lần lượt dâng lễ cúng Thánh. Vào buổi chiều, đội dâng hương sẽ làm lễ Tiên thường. Trong ngày nà, Ban khánh tiết sẽ kiểm tra lần cuối trước khi lễ hội chính thức được diễn ra vào hôm sau. Tùy theo làng đăng cai mà lễ rước sẽ được tiến hành vào ngày 11 hoặc ngày 12.

Trong ngày diễn ra lễ hội 5 làng Mọc, vào buổi sáng sau ba hồi trống lệnh, phường đồng văn nổi nhạc và các bộ phận của đoàn rước lần lượt đứng vào vị trí. Sau hồi chiêng trống, cuộc rước chính thức bắt đầu. Lúc này, những chân kiệu bắt đầu rước long kiệu từ trong đình ra. Đi đầu là năm lá cờ ngũ hành, sau đó lần lượt là các đội múa cờ, trống, múa sư tử, ngựa hồng, ngựa bạch, múa bồng, hương án, đoàn phật tử, bát bửu, chấp kích, phường đồng văn, múa sinh tiền, trống bản, kiệu long đình, lộ bộ, hường bát âm, kiệu Thánh, múa lân, rồng cùng dân làng.

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 5

Đoàn rước sẽ đi chậm trong tiếng kèn, trống trước khi đến đình

Đoàn rước của làng đăng cai sẽ thống nhất với những làng anh em địa điểm đón đoàn rước. Đoàn Giáp Nhất sẽ đón tại ao Nghè, Cự Chính đón tại cầu Cống Lim, làng Quan Nhân đón tại đình Hội Xuân, làng Phùng Khoang đón tại cổng chào Nghè. Sau khi tề tự đông đủ, đoàn rước sẽ nhập thành một đoàn theo thứ tự: Giáp Nhất, Cự Chính, Quan Nhân, Phùng Khoang và tiến về trung tâm lễ hội. Trên đường đoàn rước đi qua, người dân hai bên đường bày hương án, lễ vật rước Thánh và cầu mong những điều tốt đẹp cho gia đình.

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 6

Hai bên đường là người dân đứng chờ đón đoàn rước

Khi đến đình làng chủ hội, sau ba hồi trống báo hiệu thì những nghi thức tế lễ chính thức được diễn ra. Lúc này, chúc văn sẽ được đọc tại buổi tế. Đây là sớ kể lại công đức của các vị Thánh, đồng thời cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, gia đình ấm no, sung túc, v.v.

Vào buổi chiều, lễ hội 5 làng Mọc tiếp tục được diễn ra với phần rước Thánh hồi cung. Lúc này, Thánh của làng nào sẽ trở về làng nấy với thứ tự tương tự buổi rước lúc sáng. 

Khi phần lễ kết thúc cũng chính là lúc phần hội của lễ hội 5 làng Mọc chính thức được bắt đầu. Trong phần này, người dân tham gia trẩy hội sẽ cùng nhau tham gia các trò chơi dân gian được tổ chức bên bờ sông Tô Lịch như đi cầu treo, bắt vịt dưới ao, đập niêu, v.v.

Yên bình lễ hội 5 làng Mọc - Nét đẹp dân gian giữa lòng thủ đô 7

Lễ hội là dịp những người con làm ăn xa trở về làng

Bên cạnh những địa điểm tham quan tại Hà Nội nổi tiếng, thủ đô còn sở hữu vô số những lễ hội đậm đà màu sắc dân gian truyền thống. Trong hành trình khám phá Hà Nội, nếu có dịp, đừng bỏ qua cơ hội được hòa mình vào bầu không khí sôi động nơi lễ hội 5 làng Mọc bạn nhé.