Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng, nét đẹp truyền thống của người dân Nam Bộ

Nhắc đến Tây Ninh, chắc hẳn ai cũng sẽ nghĩ ngay đến món đặc sản trứ danh bánh canh Trảng Bàng. Thế nhưng, mảnh đất đầy nắng gió này vẫn còn một điểm nhấn đặc biệt mà bạn không thể bỏ qua chính là làng nghề bánh tráng Trảng Bàng - Nơi cho ra đời những chiếc bánh tráng phơi sương nức tiếng gần xa. Hãy cùng MIA.vn tìm hiểu xem có gì thú vị tại làng nghề truyền thống này nhé.

1 Giới thiệu vài nét về làng nghề bánh tráng Trảng Bàng

1.1 Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng nằm ở đâu?

Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng nằm ở trục đường Quốc lộ 22, thuộc địa phận khu phố Lộc Du, thị trấn Trảng Bàng và cách trung tâm thành phố Tây Ninh khoảng hơn 40km. Từ bao đời nay, làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đã lưu truyền qua nhiều thế hệ và trở thành một nét đẹp truyền thống đặc trưng của tỉnh Tây Ninh. Mỗi độ giáp Tết, các lò làm bánh tráng thường đỏ lửa suốt đêm để kịp đáp ứng nhu cầu đang ngày một tăng. Sau Tết, sự tấp nập, nhộn nhịp của làng nghề vẫn không hề thuyên giảm.

Mỗi người nghệ nhân ở làng nghề bánh tráng Trảng bàng đều đã có hơn mấy chục gắn bó với nghề. Dưới những đôi tay thoăn thoắt của họ, hàng trăm chiếc bánh tráng phơi sương đều đặn ra lò mỗi ngày. Theo lời các nghệ nhân cao tuổi, nghề làm bánh tráng được người dân đất Trảng Bàng thừa hưởng từ thời cha ông tại vùng Ngũ Quảng, Bình Định đi khai hoang, lập ấp ở Tây Ninh vào khoảng thế kỷ XVIII. Thuở đầu, làng nghề bánh tráng Trảng Bàng chỉ làm ra bánh tráng nướng và bánh tráng nhúng, dần về sau này thì có nhiều loại khác được sáng tạo thêm mà độc đáo nhất chính là bánh tráng phơi sương. Vùng đất Trảng Bàng ban ngày nhiều nắng, đêm lại lắm sương. Để làm ra những chiếc bánh tráng hoàn hảo, những nghệ nhân ở đây ngày qua ngày đều phải thức khuya, dậy sớm và phơi nắng phơi sương cùng với nghề.

Xem thêm: Thung lũng Ma Thiên Lãnh, chốn rừng thiêng huyền bí đất Tây Ninh

1.2 Nguồn gốc của nghề làm bánh tráng phơi sương nơi đất Trảng

Có rất nhiều giai thoại về nguồn gốc hình thành nên làng nghề bánh tráng Trảng Bàng. Nào là câu chuyện về một anh chàng để quên chồng bánh tráng nướng ở ngoài trời vào chiều hôm trước, qua đêm thì bánh bị ướt sương nhưng vì tiếc của nên anh vẫn ăn và thấy rất ngon. Rồi lại chuyện cô gái bán bánh tráng nướng nhưng không hết, để thúng bánh ở bên ngoài và khi đêm xuống, bánh bị sương làm mềm đi. Cô gái cũng vì tiếc của mà ăn, thấy lạ miệng nên đã làm thành bánh tráng phơi sương. Dù giải thích theo cách nào thì vùng đất Trảng Bàng ngày nắng, đêm sương cùng kỹ thuật làm bánh được lưu truyền từ đời này qua đời khác đã hình thành nên một làng nghề truyền thống độc đáo nức tiếng một vùng - Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng.

2 Tìm hiểu về làng nghề bánh tráng Trảng Bàng truyền thống 

2.1 Khám phá các công đoạn làm bánh tráng phơi sương

Lựa chọn nguyên liệu và tráng bánh

Nghệ nhân của làng nghề bánh tráng Trảng Bàng cho biết, khâu quan trọng nhất để cho ra chất lượng bánh ngon là lựa chọn loại gạo hảo hạng và thường sẽ dùng gạo làng Miên. Gạo được vo sạch, ngâm kỹ, cứ khoảng 5kg gạo lại cho vào một chén muối và thay nước liên tục suốt hai ngày rồi mới xay nhuyễn. Để bánh tráng mềm, trắng, có độ dai dẻo và vị đậm đà hơn thì người thợ sẽ cho thêm một ít muối vào lúc pha bột. 

Đến giai đoạn tráng bánh, người nghệ nhân phải thật khéo tay để bánh lan ra thật đều và không bị rách. Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng sẽ được tráng hai lớp bột chồng khít lên nhau chứ không phải một như những loại bánh thông thường. Khi bánh chín tới sẽ được vớt ra một chiếc vỉ tre rồi đem phơi dưới nắng nhẹ trong vòng 30 phút đến 1 tiếng tùy theo thời tiết. Chờ bánh tráng vừa khô và hơi bong lên thì người thợ gỡ ra rồi đem nướng qua lửa. 

Nướng bánh và phơi sương

Nếu khâu chọn lựa nguyên liệu và tráng bánh tạo thành vị ngon thì công đoạn nướng cũng như phơi sương sẽ làm nên sự khác biệt của bánh tráng Trảng Bàng. Lò nướng bánh tráng được làm khá đơn giản, chỉ gồm một cái nồi đáy tròn đặt nghiêng. Than dùng để nướng là vỏ đậu phộng để lửa không quá nóng giúp bánh chín đều hơn. Người nướng cần hết sức tỉ mỉ và nhanh nhẹn, liên tục lật trở qua lại để bánh nở bung đều và phải canh sao cho bánh tráng vừa chín, hai lớp bột không bị bong tróc.

Bánh tráng nướng xong sẽ mang đi phơi sương từ khoảng 9 - 10 giờ đêm hoặc 2 - 3 giờ sáng. Khi hơi sương làm cho bánh vừa đủ độ mềm dẻo thì xếp lại, cho vào túi và cột chặt miệng để tránh không khí lọt vào làm bánh bị chai cứng. Điều cực nhất của nghề làm bánh tráng Trảng Bàng là người thợ phải ngồi hàng giờ bên lò lửa đỏ rực, mỗi ngày đều thức khuya, dậy sớm để lấy đủ sương cho bánh đạt chất lượng. Chính vì lẽ đó nên mỗi chiếc bánh tráng phơi sương đều hội tụ bên trong tất cả những tinh hoa của đất trời và công sức của người nghệ nhân, làm nên món đặc sản Tây Ninh trứ danh.

2.2 Những khó khăn của làng nghề bánh tráng Trảng Bàng

Chiếc bánh tráng phơi sương không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là di sản được tạo thành từ sự chăm chỉ, tài hoa của con người đất Trảng. Tuy nhiên, cũng giống như nhiều làng nghề truyền thống khác, trước kia nhà nào đông người cũng có đến hai, ba lò bánh tráng phơi sương nhưng cho đến hiện tại thì chỉ còn lại vài chục hộ gắn bó với nghề. Những nghệ nhân lâu năm của làng nghề bánh tráng Trảng Bàng cho biết, hiện nay thu nhập từ nghề này không cao nên bà con phải đi làm thêm các công việc khác. Một phần vì quá trình chế biến thủ công hoàn toàn nên rất mất thời gian, số lượng ít lại thêm quy mô sản xuất đơn lẻ, không có máy móc hỗ trợ nên dù đặc sản này được đông đảo thực khách ưa chuộng thì làng nghề bánh tráng Trảng Bàng vẫn còn rất nhiều khó khăn để duy trì.

2.3 Nỗ lực phát triển làng nghề bánh tráng Trảng Bàng kết hợp du lịch địa phương

Trong những buổi hội nghị, tọa đàm bàn luận về vấn đề phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh gần đây, lãnh đạo chính quyền cũng như nhiều doanh nghiệp ở địa phương đều mong muốn đưa làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đến gần hơn với mọi người. Từ năm 2016 cho đến nay, tỉnh Tây Ninh đã tổ chức các đợt Lễ hội Văn hóa - Du lịch Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng để các bạn trẻ có cơ hội hiểu hơn về làng nghề truyền thống này. Mỗi kỳ lễ hội đều được diễn ra hết sức công phu với quy mô khoảng hơn 200 gian hàng và các hoạt động giới thiệu, tìm hiểu về làng nghề bánh tráng Trảng Bàng. Với sự hình thành, phát triển hơn một thế kỷ cùng nhiều nỗ lực gìn giữ, quảng bá, làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. 

Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đại diện cho nét đẹp văn hoá được lưu truyền bao đời nay của người dân miền Nam Bộ. Dù vẫn còn nhiều khó khăn nhưng mỗi người con đất Trảng đều hết lòng gìn giữ và nỗ lực phát triển làng nghề truyền thống. Đừng quên lưu lại địa điểm đặc sắc này vào cẩm nang du lịch Tây Ninh của bạn nhé!