Khám phá lễ hội Obon báo hiểu tổ tiên tại Nhật Bản

1 Lễ hội Obon là gì?

Obon (hay còn gọi là Bon) là một trong top những lễ hội Nhật Bản truyền thống mang màu sắc Phật giáo. Lễ này được tổ chức để tưởng nhớ và tri ân tổ tiên, cha mẹ đã khuất. Obon mang ý nghĩa tương tự lễ Vu lan ở Việt Nam, khi con cháu hướng về cội nguồn, bày tỏ lòng hiếu kính và biết ơn.

Trong những ngày lễ, người Nhật thường trở về quê hương, cùng gia đình đi thăm mộ, dọn dẹp và thắp hương cho người thân. Không chỉ là dịp tưởng niệm, Obon còn là thời điểm gia đình sum họp, cùng nhau ăn uống, chuyện trò và sống chậm lại trong những ngày nghỉ lễ đầy ý nghĩa.

2 Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội Obon

Obon là một lễ hội truyền thống lâu đời từ Phật giáo, với ý nghĩa tưởng nhớ tổ tiên và cội nguồn. Xuất hiện từ hơn 500 năm trước, Obon không chỉ là dịp để tri ân người đã khuất, mà còn là thời điểm gia đình sum họp, cùng nhau thực hiện các nghi lễ cổ truyền. Người Nhật thường tham gia các hoạt động như nhảy múa Bon Odori, thả đèn lồng trôi sông để dẫn đường cho linh hồn trở về và an nghỉ.

Lễ hội Obon bắt nguồn từ câu chuyện cảm động về Mokuren (hay Mục Kiền Liên), một đệ tử của Đức Phật. Sau nhiều năm tu hành, ông dùng pháp lực để tìm lại người mẹ đã mất sớm của mình. Ông thấy bà đang chịu khổ trong cõi ngạ quỷ, không có thức ăn, bị đầy đọa không ngừng. Quá đau lòng, Mokuren cầu xin Đức Phật chỉ lối.

Đức Phật dạy ông rằng, muốn cứu mẹ, phải dâng lễ vật cho các vị tăng vào đúng ngày 15 tháng 7 âm lịch, và Mokuren làm theo lời dạy. Sau buổi lễ, mẹ ông được siêu thoát. Vui mừng khôn xiết, ông đã nhảy múa để tạ ơn. Từ đó khi đi du lịch Nhật Bản, bạn sẽ thương thấy họ tổ chức lễ Obon mỗi năm để tưởng nhớ tổ tiên và bày tỏ lòng hiếu thảo. Ngoài ra, điệu múa Bon Odori xuất phát từ chính niềm vui giải thoát ấy, trở thành phần không thể thiếu trong dịp lễ này.

3 Lễ hội Obon được tổ chức vào thời gian nào?

Tuy theo truyền thuyết là lễ hội Obon sẽ được tổ chức vào ngày 15 tháng 7 âm lịch, thế như cách hiểu và truyền thống tại mỗi vùng lại khác nhau. Điều này dẫn đến việc lễ hội Bon ở từng địa phương sẽ được tổ chức vào các ngày không giống nhau. Theo MIA.vn tìm hiểu, hiện nay có ba mốc thời gian chính khi người Nhật tổ chức lễ Obon:

- Obon tháng 7 (Shichigatsu Bon): Diễn ra vào ngày 15/7 dương lịch, phổ biến ở các khu đô thị lớn như Tokyo, Yokohama (Kanagawa).

- Obon truyền thống: Dựa trên lịch âm, tổ chức vào ngày 15/7 âm lịch. Các vùng tổ chức ngày này gồm Shimane, Hiroshima, Kagawa và Kochi.

- Onon tháng 8: Đây là thời điểm lễ hội diễn ra phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt tại các tỉnh miền Bắc và miền Đông Nhật Bản. Mặc dù rơi vào giữa tháng 8, nhưng lễ vẫn giữ nguyên nghi thức và ý nghĩa như bản gốc.

4 Trình tự các nghi lễ được diễn ra trong Obon Nhật Bản

Trước khi lễ Obon bắt đầu, kinh nghiệm du lịch thường thấy người Nhật chuẩn bị chu đáo để chào đón linh hồn tổ tiên trở về thăm nhà, rồi tiễn họ quay lại thế giới bên kia một cách thanh thản.

Lễ hội gồm hai phần chính: Mukaebi – nghi thức đón linh hồn vào đầu lễ, và Okuribi – nghi thức tiễn linh hồn khi kết thúc. Mỗi phần đều được thực hiện theo trình tự nghi lễ truyền thống, mang đậm giá trị tâm linh và lòng hiếu kính của con cháu.

- Ngày 12/8: Trước khi lễ Obon bắt đầu, người Nhật sẽ bày trí những hình tượng động vật thiêng liêng làm từ dưa leo và cà tím. Dưa leo tượng trưng cho ngựa, cà tím tượng trưng cho bò, cả hai đều được cắm que tăm hoặc đũa để tạo dáng. Theo quan niệm dân gian, tổ tiên sẽ cưỡi ngựa để nhanh chóng trở lại trần gian, rồi cưỡi bò để thong thả rời đi. Đây được xem như một cách thể hiện lòng hiếu thảo và mong muốn kéo dài thời gian ở bên nhau.

- Ngày 13: Vào buổi chiều tối, các gia đình sẽ thắp đèn trước bàn thờ, đốt cuống cây gai đã lột vỏ tại lối vào nhà hoặc trước sân. Ngọn lửa nhỏ này gọi là “lửa đón”, có vai trò dẫn đường cho linh hồn người đã khuất. Người ta tin rằng, linh hồn sẽ cưỡi theo làn khói để tìm về nhà, không bị lạc lối trong bóng tối. Khói từ ngọn lửa này còn được gọi là “Michishirube”, nghĩa là dấu hiệu chỉ đường cho hành trình trở về từ cõi vô hình.

- Ngày 14–15: Đây là khoảng thời gian linh hồn tổ tiên được tin là đang ở cùng gia đình. Người Nhật trong ngày lễ Obon thường đến nghĩa trang để viếng mộ, làm sạch phần mộ, dâng hoa, thắp hương và đặt nước cúng. Hoặc họ cũng có thể lập bàn thờ tại gia để tiện hương khói. Sau đó, mọi người cùng tụ họp, dùng bữa cùng nhau như một cách gắn kết và tưởng nhớ người đã khuất. Các hoạt động lễ hội ngoài phố cũng bắt đầu diễn ra, tạo không khí vừa linh thiêng vừa rộn ràng khắp nơi.

- Ngày 16: Đây là ngày cuối cùng của Obon. Người ta sẽ đốt lửa tiễn tại đúng nơi từng thắp lửa đón, để dẫn đường cho linh hồn trở về thế giới bên kia một cách an toàn. Ngọn lửa ấy không chỉ là nghi lễ, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và sự tiễn đưa nhẹ nhàng, trân trọng.

Ngoài các nghi lễ chính, lễ Obon ở Nhật còn có nhiều hoạt động sôi động để tưởng nhớ tổ tiên. Người dân trong mùa lễ hội này thường mặc Yukata và nhảy điệu múa Obon, mang nét truyền thống mùa hè của xứ sở hoa anh đào. Trẻ nhỏ và người lớn cùng tham gia các trò chơi dân gian như câu cá, đập dưa hấu bịt mắt, tạo nên không khí lễ hội rộn ràng nhưng vẫn đầy ý nghĩa.

Khi đêm xuống, lễ hội khép lại bằng pháo hoa, thả đèn lồng và hoa đăng trôi trên sông hoặc ra biển. Mỗi ánh đèn là lời tiễn biệt nhẹ nhàng dành cho tổ tiên. Đó là khoảnh khắc vừa linh thiêng, vừa thanh bình trong lòng người Nhật mỗi mùa Obon về.

5 Lễ hội Obon trong đời sống hiện đại

Dù xã hội Nhật Bản ngày càng phát triển, song lễ hội Obon vẫn được tổ chức đều đặn mỗi năm như một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống. Không chỉ gìn giữ các nghi thức cổ xưa, người Nhật còn khéo léo kết hợp yếu tố truyền thống với hơi thở hiện đại để lễ hội ngày càng gần gũi hơn với giới trẻ.

Ngoài ra, các lễ hội Obon ngày nay thường có thêm âm nhạc, ánh sáng, các hoạt động ngoài trời và cả những trải nghiệm tương tác trên mạng xã hội. Sự đổi mới này không làm mất đi ý nghĩa thiêng liêng ban đầu, mà còn giúp Obon tiếp tục sống động trong đời sống hiện đại, trở thành cầu nối giữa thế hệ trẻ và cội nguồn dân tộc.

Lễ hội Obon không chỉ là dịp để người Nhật bày tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên, mà còn là một phần hồn cốt của văn hóa Nhật Bản. Và nếu có cơ hội ghé thăm xứ sở hoa anh đào vào mùa lễ Obon, đừng quên chuẩn bị một chiếc vali gọn nhẹ và tiện lợi để đồng hành cùng bạn trong hành trình khám phá nét đẹp tâm linh đầy sâu lắng và tinh tế này.