Ngọc Môn Quan: Hành trình chạm vào tiếng gió hơn 2.000 năm

1 Khởi đầu từ một câu thơ

Chuyến đi tới Ngọc Môn Quan bắt đầu không phải từ một bản đồ hay kế hoạch chi tiết, mà từ một câu thơ. “Rượu ngon nên rót cho người sắp đi”, câu thơ buốt nhẹ như gió sa mạc trong bài Lương Châu Từ của Vương Hàn đã theo tôi suốt một mùa hè oi ả.

Là kẻ say mê Con đường Tơ Lụa, tôi từng ao ước một lần được đặt chân tới ranh giới cuối cùng của Trung Nguyên, nơi người xưa tiễn biệt, rời quê nhà để bước vào cõi gió cát vô tận. Ngọc Môn Quan, cái tên gợi lên cảm giác vừa tráng lệ, vừa hoang tàn, vừa thi vị, vừa khốc liệt.

Một buổi sáng ở Đôn Hoàng, khi mặt trời vừa kịp hắt nắng vàng lên dải đất hoang vu, tôi đứng giữa một ngã ba đường. Bên phải là Mạc Cao cổ tự sầm uất, bên trái là miền đất vắng bóng người. Tôi không do dự lâu, tôi chọn rẽ trái.

Tôi chọn Ngọc Môn Quan, không phải vì nó nổi tiếng, mà vì nó gợi tò mò. Không phải vì ai đó khuyên, mà vì lòng thôi thúc muốn lặng lẽ bước vào một miền biên giới cổ xưa. Nơi cát và gió nói chuyện thay người, nơi dấu chân thương nhân và binh lính đã mờ dần theo thời gian.

2 Câu chuyện của Ngọc Môn Quan

Ngọc Môn Quan, một tên gọi nghe như thi ca, thực chất là cánh cổng biên giới từng giữ vai trò chiến lược quan trọng bậc nhất trong lịch sử Trung Hoa cổ đại. Nằm trên tuyến huyết mạch của Con đường Tơ Lụa, nơi đây từng là điểm trung chuyển của vô vàn sản vật quý. Trong đó có ngọc từ vùng Hetian, thứ đã góp phần định danh cho cánh cổng này là “Cổng Ngọc”.

Vào thời Tây Hán, Ngọc Môn Quan không chỉ là tiền đồn quân sự, mà còn là trạm dừng chân, trạm kiểm soát hàng hóa. Đặc biệt nó là ranh giới tinh thần giữa văn minh Hoa Hạ và thế giới bên kia. Người xưa từng truyền nhau câu nói: “Ra khỏi Ngọc Môn Quan là trời đất khác.” Và quả thật, chỉ vài bước rời khỏi cổng thành, bạn sẽ thấy tất cả đổi thay. Nhà cửa biến mất, cây cối lùi xa, chỉ còn đá sỏi, gió và thời gian câm lặng bao quanh.

Ngọc Môn Quan là nơi chứng kiến bao cuộc tiễn biệt, nơi bao kẻ sĩ rời quê hương, đi vào miền gió cát không hẹn ngày trở lại. Nó cũng là nơi mà văn hóa Đông – Tây chạm nhau, rồi cùng bị cuốn vào dòng chảy lịch sử dài như những đụn cát bất tận. Mỗi hạt bụi bay lên từ đây có thể đã lướt qua dấu chân của thương nhân, thi nhân, hay binh lính ngày xưa.

3 Thời điểm lý tưởng và hành trang cho một chuyến đi chạm cát, đụng gió

Tôi đặt chân đến Đôn Hoàng vào cuối tháng 9, thời điểm đẹp nhất của vùng sa mạc Gobi. Giao mùa khiến khí trời dịu hẳn. Nắng không còn gắt, gió chỉ đủ để tung bay chiếc khăn choàng cổ, mang lại cảm giác vừa hoang dại, vừa thi vị.

Người dân địa phương gọi khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 10 là “mùa vàng” để khám phá Ngọc Môn Quan. Nếu có dịp du lịch Trung Quốc và đến Ngọc Môn Quan, bạn nhớ tránh đi vào tháng 7–8. Vì khi ấy bão cát dữ dội và nhiệt độ có thể chạm ngưỡng 40 độ C, sa mạc sẽ không còn hiền hòa nữa.

Trước chuyến đi, tôi chuẩn bị đơn giản nhưng không chủ quan. Trong balo MIA.vn có một áo khoác gió mỏng, kính râm tối màu, khăn trùm đầu đa năng, hai chai nước lớn 1,5 lít và ít bánh năng lượng, hạt khô, kẹo muối. Đó là những thứ nhỏ nhưng thiết yếu khi bạn bước vào vùng đất mà nắng và gió không nói trước điều gì.

Và một điều không bao giờ được quên: kem chống nắng. Đừng để cái nắng ở Ngọc Môn Quan tưởng như nhẹ ấy đánh lừa bạn. Nó rát như kim châm, nhất là khi phản chiếu qua cát sáng lóa dưới chân.

Chuẩn bị kỹ về kinh nghiệm du lịch sẽ giúp bạn sẽ cảm thấy yên tâm hơn. Quan trọng nhất là bạn sẽ có đủ sức để lặng im đứng trước cổng ngọc cổ xưa, nghe gió kể lại những gì lịch sử đã bỏ quên.

4 Làm sao tới “cổng ngọc” giữa Gobi?

Từ trung tâm Đôn Hoàng, tôi thuê một chiếc xe riêng, giá khoảng 500 tệ cho hành trình trọn tuyến Ngọc Môn Quan, Yardang. Có thể chọn đi ghép tour để tiết kiệm, nhưng tôi thích cảm giác tự do dừng lại bất cứ khi nào ánh sáng đẹp, khung cảnh lạ hoặc gió thổi cát bay theo hình xoáy. Những khoảnh khắc như thế không lặp lại.

Chặng đường chỉ hơn 90 km, mất khoảng 1 tiếng rưỡi, nhưng cảm giác thì dài hơn thế nhiều. Đường nhựa thẳng tắp, chạy xuyên giữa vùng cát trống, trời cao không gợn mây. Lúc ấy, tôi có cảm giác như đang rời bỏ Trái Đất, lạc vào một hành tinh hoang vắng chưa được đặt tên.

Xe lao qua những cụm cỏ thấp màu vàng úa, vài tàn tích đổ nát của công trình phòng thủ cổ trơ trọi giữa đồng không. Thỉnh thoảng, một cơn gió lớn thổi ào qua, cuốn bụi bay cao đến mức tưởng chừng trời đất nhập một.

Càng gần Ngọc Môn Quan, tôi càng nín thở. Trong lòng bỗng dâng lên một cảm giác khó tả, vừa hồi hộp, vừa băn khoăn: “Liệu nơi ấy có thật sự tồn tại? Hay chỉ là giấc mơ tôi từng đọc trong sách sử, trong thơ cổ, trong lời kể mơ hồ từ quá khứ?”

Và rồi, giữa sa mạc tưởng như vô tận, bóng dáng của “cổng ngọc” hiện lên, nhỏ hơn tôi nghĩ, nhưng hùng vĩ theo cách riêng. Một nơi mà chỉ cần nhìn thấy thôi, bạn biết chắc mình đã đi đúng hướng.

5 Khoảnh khắc bước qua tàn tích: tim đập – cát rơi – gió hú

Tôi đặt chân lên lối gỗ dẫn đến tàn tích cổ có tên “Small Fangpan Castle” – cái tên nghe như một pháo đài, nhưng thực chất chỉ là bức tường đất đơn độc, sụm lở theo năm tháng. Không cao lớn, không đồ sộ, nhưng đứng trước nó, tôi bất chợt ngừng thở.

Gió luồn qua từng khe gạch nứt, rít lên những âm thanh khô khốc, mang theo bụi mịn quất vào mặt, vào áo. Mùi đất cháy nắng và hơi cát lâu ngày bám chặt trong không khí. Quanh Ngọc Môn Quan hỉ có sự thinh lặng kì lạ như thể nơi đây vẫn còn giữ kín một phần ký ức của thế kỷ xa xưa.

Ánh mặt trời lúc chiều nghiêng xuống tạo nên màu vàng rực cháy, phủ lên tàn tích một lớp ánh sáng như trong tranh lụa cổ. Tôi nhắm mắt lại. Trong khoảnh khắc đó, không gian dường như chuyển động ngược: tôi hình dung ra những đoàn lữ hành xưa, người cõng hàng, ngựa thồ ngọc Hetian, đang lặng lẽ đi qua đây, theo con đường nối liền Đông – Tây. Không một tiếng động, chỉ có bước chân nặng trĩu và gió sa mạc hát mãi một điệp khúc lặng im.

6 Ăn gì ở sau một ngày khô khát?

Sau một ngày rong ruổi Ngọc Môn Quan giữa sa mạc Gobi, quay về Đôn Hoàng với đôi giày bám bụi và làn da rám nắng, thứ tôi cần không phải giấc ngủ mà là một bữa ăn nóng hổi. Đêm xuống, Đôn Hoàng bỗng bừng tỉnh. Những con đường khô khốc ban sáng giờ ngập ánh đèn và tiếng rao. Tôi men theo lời gợi ý của một anh tài xế bản địa, tìm đến chợ đêm Shazhou.

Món đầu tiên tôi gọi là Dà La Miàn, món mì kéo tay trứ danh vùng Tây Bắc. Sợi mì dài, mềm nhưng vẫn giữ độ dai, được chan nước dùng thịt bò đỏ au, cay nồng, ngập hương hồi và hoa tiêu. Chỉ một thìa đầu tiên, tôi đã cảm thấy như cả sa mạc được rót nước. Nước dùng nóng, thơm, đậm vị như chính đất trời Gobi chảy trong lòng bát.

Kế đó là xiên cừu nướng tẩm thì là, giòn ngoài, mọng trong, cay vừa đủ để kích thích vị giác đang mỏi mòn. Tôi gọi thêm nước ép lựu lạnh đỏ rực, mát rượi, chua ngọt như vừa vắt từ chùm trái dưới nắng. Cuối cùng là chiếc bánh hấp truyền thống, mộc mạc nhưng dẻo thơm, tròn vị.

7 Lịch trình gợi ý 1 ngày khám phá Ngọc Môn Quan

Sáng sớm

Khởi hành từ trung tâm Đôn Hoàng, xe lăn bánh hướng về phía Tây. Điểm đến đầu tiên là Ngọc Môn Quan. Dành thời gian chụp ảnh, đi bộ quanh Small Fangpan Castle, ngắm từng lớp tường vỡ loang lổ dưới ánh nắng, lắng nghe gió thổi qua khe đất.

Buổi trưa

Rời Ngọc Môn Quan, chỉ khoảng 10 phút xe là đến tàn tích Trường Thành Tây Hán, một đoạn thành cổ ít người biết nhưng đầy vẻ u tịch. Chọn ăn trưa kiểu picnic bên lề đường, với sandwich lạnh và chai nước ấm, giữa khung cảnh hoang vu không một bóng cây.

Buổi chiều

Tiếp tục hành trình đến Yardang Geopark, vùng địa chất như bước ra từ một hành tinh xa lạ. Tại đây, gió và cát đã tạc nên những khối đá khổng lồ hình tàu chiến, kim tự tháp, sư tử ngồi canh trời. Đừng rời đi sớm, vì hoàng hôn ở Yardang là thứ ánh sáng bạn không muốn bỏ lỡ.

Buổi tối

Về lại Đôn Hoàng, lưng mỏi, giày đầy bụi, nhâm nhi vài món ẩm thực và kết thúc chuyến tham quan đầy rung động, trầm mặc.

8 Kết nối quá khứ – hiện tại

Nếu bạn từng mê mẩn những bộ phim cổ trang, những câu thơ xưa hay chỉ đơn giản muốn một chuyến đi khác lạ, thì du lịch Ngọc Môn Quan là một trải nghiệm không nên bỏ lỡ. Bạn hãy tự mình xách vali lên và đến ngay địa danh yên tĩnh này để có được cho mình những trải nghiệm chân thật nhất không thể nào quên.