Văn hóa ẩm thực Trung Quốc dòng chảy lưu truyền ngàn đời

1 Tổng quan về nền ẩm thực Trung Quốc

1.1 Đặc trưng ẩm thực Trung Quốc

Ẩm thực Trung Quốc (中国菜), còn được gọi là ẩm thực Trung Hoa (中华料理), có nguồn gốc từ Trung Quốc và ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa ẩm thực của các nước Đông Á. Đồng thời, ẩm thực Trung Quốc cũng phổ biến tại các khu vực có cộng đồng người Hoa lớn. Đặc điểm của ẩm thực Trung Quốc được thể hiện thông qua: màu sắc, hương thơm, hương vị, ý nghĩa và hình dáng, được gọi là “Ngũ phẩm quốc thực”. Các món ăn Trung Quốc có mùi thơm đặc trưng và tùy theo phong cách ẩm thực từng vùng mà sử dụng các loại gia vị khác nhau.

Sự đa dạng về các món ăn Trung Quốc rất đáng kinh ngạc, nhờ vào diện tích rộng lớn của đất nước, từ vùng nhiệt đới ở phía Nam đến vùng ôn đới ở phía Bắc, từ khí hậu đảo biển của Nam Hải đến khí hậu lục địa nội địa, và từ cao nguyên dãy núi Tây Tạng đến các sông, hồ khắp đất nước, cung cấp nguồn nguyên liệu đa dạng. Thêm vào đó, sự giao thoa văn hóa qua con đường tơ lụa thời Hán – Đường, ảnh hưởng từ các dân tộc vùng Mạc Bắc thời Tống – Nguyên, và sự xuất hiện của các nguyên liệu mới từ châu Mỹ thời Minh – Thanh, cùng với việc không có các quy tắc tôn giáo khắt khe về thực phẩm đã giúp văn hóa ẩm thực Trung Quốc phát triển liên tục trong suốt 3.000 năm qua.

Những tiến bộ trong công nghệ chế biến thực phẩm và công cụ nhà bếp cũng giúp làm tăng sự đa dạng của các món ăn địa phương. Do đó, không thể tổng quát toàn bộ, chỉ riêng tứ đại trường phái ẩm thực Trung Hoa đã bao gồm các trường phái như Sơn Đông, Tứ Xuyên, Quảng Đông và Giang Tô. Khi nghiên cứu sâu hơn, có thể kể đến tám đến mười trường phái chính, chưa kể đến sự kết hợp với các món ăn của các dân tộc thiểu số như Tây Tạng và Tân Cương, hay các nước Đông Á khác. Mức độ đa dạng này hiếm thấy ở bất kỳ nền ẩm thực nào trên thế giới, khiến ẩm thực Trung Quốc được xem là một trong những nền ẩm thực thống trị toàn cầu.

Những nguyên liệu chính của ẩm thực Trung Quốc bao gồm:

Gạo –米: là lương thực chính của nhiều vùng Trung Quốc, được dùng để chế biến cơm chiên, cháo… Khi xay thành bột, gạo cũng có thể được dùng để làm mì, bánh gạo và bánh bao.

Nước tương – 酱油: được làm từ đậu nành lên men, nước tương có nhiều dạng khác nhau từ nhạt đến đậm, để thêm màu sắc và hương vị cho các món ăn như xào và súp.

Gừng – 姜: cùng với tỏi và hành lá, gừng được coi là một phần của “Bộ ba thần thánh” trong ẩm thực Trung Hoa.

Tỏi –大蒜: là một thành phần thiết yếu của nhiều món ăn nhờ khả năng tăng thêm hương vị độc đáo.

Lúa mì – 小麦: là loại ngũ cốc chính trong các món ăn Trung Quốc, được dùng để làm bánh bao, mì và nhiều loại thực phẩm khác.

Hành lá – 葱: thêm hương vị và thường được dùng làm đồ trang trí hoặc nấu trong các món xào và súp.

1.2 Tứ đại trường phái ẩm thực Trung Hoa

Ẩm thực Trung Quốc hiện nay là một trong những đại diện chính của văn hóa Trung Quốc. Trung Quốc có khái niệm về tứ đại ẩm thực và bát đại ẩm thực, trong đó tứ đại ẩm thực gồm: Sơn Đông, Tứ Xuyên, Quảng Đông và Giang Tô hay còn gọi Lỗ, Xuyên, Ngô, Tô; còn tám đại trường phái ẩm thực là: Phúc Kiến, Hồ Nam, Quảng Đông, Giang Tô, Sơn Đông, Chiết Giang, Tứ Xuyên và An Huy. Ngoài các trường phái ẩm thực của người Hán, còn có ẩm thực của các dân tộc thiểu số như Tây Tạng và Tân Cương.

1.3 Lịch sử ẩm thực Trung Quốc

Ẩm thực Trung Hoa là một trong những nền ẩm thực lâu đời nhất trên thế giới. Có nhiều yếu tố góp phần vào sự chú trọng cao độ của Trung Quốc đối với ẩm thực, sự đa dạng về các món ăn và việc phổ biến các món ăn chính, bao gồm:

- Sự mở rộng nhanh chóng của văn hóa Hán từ sông Hoàng Hà ra khắp Trung Quốc.

- Việc tiếp thu các truyền thống ẩm thực nước ngoài thông qua giao thương và các cuộc mở rộng lãnh thổ.

- Sự phổ biến của việc kết hợp y học cổ truyền với nấu ăn nhằm tạo ra các bữa ăn cân bằng hơn.

- Xu hướng ẩm thực thay đổi liên tục theo yêu cầu của giới tinh hoa và triều đình Trung Quốc.

Các tài liệu cổ chỉ ghi chép về sự khác biệt về sản vật và nguyên liệu giữa các vùng của Trung Quốc. Đến thời Tống, nền kinh tế phát triển đã thúc đẩy sự bùng nổ của ngành ẩm thực Trung Hoa, làm cho người dân nhận ra sự khác biệt về phong vị giữa các vùng.

Thời nhà Minh, sự thịnh vượng của kinh tế và sự mở rộng của tầng lớp thị dân đã thúc đẩy sự phát triển của văn hóa ẩm thực Trung Quốc. Trong thời kỳ này, các nguyên liệu như cà chua, khoai lang, bí ngô, ngô, ớt và tỏi đã du nhập vào Trung Quốc. Từ cuối triều đại nhà Thanh, Trung Quốc bước vào thời kỳ công nghiệp hóa và đô thị hóa, sự phát triển của tầng lớp công nhân và thị dân đã góp phần thúc đẩy quá trình thương mại hóa và hiện đại hóa ẩm thực. Khái niệm tám đại trường phái ẩm thực mà chúng ta biết ngày nay chỉ thực sự xuất hiện sau khi Trung Quốc mở cửa và cải cách.

2 Những món ăn tiêu biểu của ẩm thực Trung Quốc

2.1 Ẩm thực Tứ Xuyên (川菜)

Ẩm thực Tứ Xuyên bắt nguồn từ tỉnh Tứ Xuyên, Tây Nam Trung Quốc, nổi tiếng với hương vị đậm đà và cay nồng, đến từ việc sử dụng tỏi, ớt và hạt tiêu Tứ Xuyên. Để thưởng thức một hương vị Trung Quốc đặc trưng không giống với bất cứ một món ăn nào khác mà bạn từng trải nghiệm, hãy thử qua một số món sau:

Đậu phụ ma bà (麻婆豆腐): Đậu phụ mềm trong nước sốt đậu cay với thịt băm, hạt tiêu Tứ Xuyên và dầu ớt.

Gà Cung Bảo (宫保鸡丁): Thịt gà thái hạt lựu xào với đậu phộng, rau củ và ớt có vị mặn, hơi ngọt.

Lẩu (火锅): Các nguyên liệu tươi sống được ăn cùng với nước lẩu tứ Xuyên đậm đà ngay tại bàn, một món ngon Trung Hoa bạn nhất định phải thử.

Mì Dan Dan (担担面): Mì lúa mì ăn kèm với nước sốt cay, rau muối, thịt lợn băm và hành lá.

2.2 Ẩm thực Quảng Đông (粤菜)

Ẩm thực Quảng Đông xuất phát từ tỉnh Quảng Đông, nơi nổi tiếng với việc chú trọng giữ gìn hương vị tự nhiên của các thành phần, bao gồm nhiều loại hải sản và rau. Để đạt được điều này, ẩm thực Quảng Đông có các kỹ thuật như hấp và xào cùng với gia vị nhẹ và sử dụng ít gia vị, giúp hương vị ban đầu tỏa sáng. Một số món ăn Quảng Đông đặc biệt nổi bật trong ẩm thực Trung Quốc:

Dim sum (点心): Nhiều món ăn nhỏ, bao gồm bánh bao, bánh cảo và bánh ngọt, thường được dùng kèm với trà.

Xá xíu (叉烧): Thịt lợn nướng, ướp và quay để đạt được hương vị ngọt, mặn và mềm.

Vịt quay (广式烧鸭): Vịt nguyên con quay với nước sốt giấm mật ong, nổi tiếng với lớp da giòn và thịt ngon ngọt.

2.3 Ẩm thực Hồ Nam (湘菜)

Ẩm thực Hồ Nam nổi tiếng với hương vị cay nồng, hương thơm tươi mát và màu sắc đậm đà. Không giống như ẩm thực Tứ Xuyên, thường sử dụng hạt tiêu Tứ Xuyên để tạo nên vị cay tê tái, ẩm thực Hồ Nam tập trung vào vị cay nguyên chất, chủ yếu thông qua việc sử dụng ớt tươi, tỏi và hành lá.

Đầu cá hấp ớt chuông đỏ thái hạt lựu (剁椒鱼头): Món đầu cá cay nồng và đậm đà chứa đầy các loại gia vị như ớt băm, tỏi, hành lá và gừng tạo nên hương vị đặc biệt.

Vịt muối cay (酱板鸭): Một món vịt quay thơm ngon, vịt được ướp trong nước sốt gồm nhiều loại thuốc bắc và gia vị trước khi nấu.

Thịt heo xào ớt chuông (辣椒炒肉): Thịt heo xào với ớt tươi và ớt khô, một món ẩm thực Trung Quốc thể hiện tình yêu cho gia vị.

2.4 Ẩm thực Sơn Đông (鲁菜)

Ẩm thực Sơn Đông là một trong những truyền thống ẩm thực lâu đời và có ảnh hưởng nhất trong ẩm thực Trung Quốc. Nền ẩm thực này đặc trưng bởi sự nhấn mạnh vào độ tươi, hương thơm, độ giòn và độ mềm.

Cá chép chua ngọt (糖醋鲤鱼): Cá chép chiên phủ nước sốt chua ngọt, một món ăn cổ điển đại diện cho phong cách ẩm thực của Sơn Đông.

Hải sâm kho hành (葱烧海参): Hải sâm kho với hành lá và nước sốt.

Gà kho Đức Châu (德州扒鸡): Thịt gà ướp, chiên, sau đó om với nước tương và gia vị, nổi tiếng với phần thịt mềm.

2.5 Ẩm thực Giang Tô (苏菜)

Ẩm thực Giang Tô là một nhánh nổi bật của văn hóa ẩm thực Trung Quốc từ tỉnh Giang Tô, bao gồm các thành phố như Nam Kinh, Tô Châu và Dương Châu. Sau đây là một số món ăn phổ biến nhất của Giang Tô:

Cá mú chua ngọt (松鼠桂鱼): Cá mú chiên giòn với nước sốt chua ngọt, những lát cá trông giống như con sóc.

Cơm chiên Dương Châu (扬州炒饭): Một món cơm chiên nổi tiếng trộn với trứng, tôm, đậu và giăm bông.

Vịt muối Nam Kinh (盐水鸭): Vịt ướp muối và gia vị, một món ngon Trung Hoa đặc sản của Nam Kinh.

2.6 Ẩm thực Chiết Giang (浙菜)

Nền ẩm thực Trung Quốc này bắt nguồn từ tỉnh Chiết Giang ở miền Đông Trung Quốc, một khu vực nổi tiếng với sự giàu có và vẻ đẹp tự nhiên. Truyền thống ẩm thực Chiết Giang được nhiều khách du lịch Trung Quốc ca ngợi vì tính theo mùa và hương vị tự nhiên của các thành phần.

Thịt kho Đông Pha (東坡肉): Thịt ba chỉ heo nấu chậm với nước sốt đậm đà và thơm ngon, được đặt theo tên của nhà thơ Tô Đông Pha.

Tôm chiên trà Long Tỉnh (龙井虾仁): Tôm nấu với lá trà Long Tỉnh để làm nổi bật hương vị tinh tế của nó.

Cá Tây Hồ nấu nước sốt giấm (西湖醋鱼): Cá nấu với nước sốt giấm chua ngọt.

2.7 Ẩm thực Phúc Kiến (闽菜)

Ẩm thực Phúc Kiến có nguồn gốc từ tỉnh Phúc Kiến dọc theo bờ biển đông nam của Trung Quốc. Các món ăn Phúc Kiến cũng được biết đến với hương vị nhẹ nhàng nhưng đậm đà, thường kết hợp một chút vị ngọt và chua. Theo kinh nghiệm du lịch, một số món Phúc Kiến mà bạn nhất định phải thưởng thức gồm:

Phật nhảy tường (佛跳墙): Một món được chế biến từ nhiều nguyên liệu chất lượng cao như thịt gà, giăm bông, mực, sò điệp...

Sườn heo say (醉排骨): Sườn heo ướp rượu và muối, chiên vàng sau đó om trong nước sốt chua ngọt.

Thịt heo vải (荔枝肉): Thịt heo được phủ một lớp nước sốt chua ngọt, có hình dạng giống quả vải.

2.8 Ẩm thực An Huy (徽菜)

Ẩm thực An Huy mang nguồn gốc sâu xa từ việc sử dụng các nguyên liệu hoang dã, có nguồn gốc tại địa phương từ cả đất liền và sông ngòi. Nét đặc sắc của nền ẩm thực Trung Quốc này đến từ việc tập trung vào sự đơn giản và tinh tế.

Măng núi Vấn Chính (问政山笋): Măng non nấu với giăm bông và nấm trong nước dùng đậm đà.

Hỗn hợp Lý Hồng Chương (李鸿章杂烩): Một món hầm chứa nhiều thành phần khác nhau như thịt, hải sản và rau. Món này được đặt theo tên của một viên chức thời nhà Thanh.

Đậu phụ lông chiên (虎皮毛豆腐): Một loại đậu phụ lên men có lớp lông bên ngoài được chiên rồi om trong nước sốt.

2.9 Món tráng miệng Trung Quốc

Các món tráng miệng Trung Quốc thường kết hợp hương vị ngọt và các hương vị khác, tạo ra những hương vị rất thú vị. Dưới đây là một số món tráng miệng ngon và phổ biến nhất trong ẩm thực Trung Quốc:

Bánh trôi nếp (汤圆): Những viên bánh dẻo ngọt được làm từ bột gạo nếp, thường được phục vụ trong nước súp ấm, ngọt.

Bánh bao xanh (青团): Được làm từ gạo nếp và nước ngải cứu, những chiếc bánh bao hấp này có nhân đậu đỏ ngọt.

Bánh hoa quế (桂花糕): Một món tráng miệng thơm ngon với hoa quế ngọt ngào.

Bánh táo tàu (枣糕): Một loại bánh ngọt được làm từ bột táo tàu, có kết cấu dai và hương vị đậm đà.

Kẹo râu rồng (龙须糖/酥): Một loại kẹo kéo thủ công truyền thống làm từ mạch nha, trông giống như những sợi chỉ trắng mịn/râu rồng.

2.10 Món ăn sáng của Trung Quốc

Bữa sáng của người Trung Quốc thường dùng những món ăn ấm, cả món mặn và ngọt, cung cấp đủ năng lượng để bắt đầu một ngày mới. Một số món ngon MIA.vn có thể gợi ý cho thực khách:

Cháo (粥): Một món cháo ấm áp thường được ăn kèm với dưa chua, đậu phộng hoặc trứng.

Bánh quẩy (油条): Bánh bột chiên giòn, bên ngoài giòn, bên trong mềm, thường được chấm với sữa đậu nành, cháo hoặc súp.

Sữa đậu nành (豆浆): Một loại đồ uống truyền thống làm từ đậu nành, có thể dùng nóng hoặc lạnh, ngọt hoặc mặn.

Bánh bao hấp (包子): Bánh mềm, xốp, bên trong có nhiều loại nguyên liệu khác nhau như rau, thịt hoặc đậu ngọt.

Tiểu long bao (小笼包): Bánh bao súp nhân thịt heo và nước dùng đậm đà được hấp trong những chiếc giỏ tre nhỏ.

Bánh củ cải (萝卜糕): Một loại bánh mặn làm từ củ cải thái sợi, giăm bông và bột gạo, hấp rồi chiên trên chảo cho đến khi giòn.

Nền ẩm thực Trung Quốc đa dạng độc đáo và trải dài suốt mấy nghìn năm lịch sử mang đến cho chúng ta nhiều lựa chọn món ăn đặc sắc. Hy vọng với những thông tin hữu ích đã được MIA.vn cung cấp bạn sẽ có được một chuyến hành trình trải nghiệm, khám phá ẩm thực khó quên tại quốc gia này.