Lễ hội Thác Côn, nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer Sóc Trăng

Sóc Trăng là vùng đất giao thoa giữa các nền văn hóa, chính vì thế mà phong tục, lễ hội tại đây cũng trở nên đa dạng về nội dung lẫn số lượng. Hầu như quanh năm tại Sóc Trăng đều diễn ra những lễ hội đặc trưng của từng vùng. Trong đó, nổi tiếng nhất phải nhắc đến Lễ Đấu đèn của người Hoa hay Lễ thả đèn nước Lôi Prôtip, Lễ hội Thác Côn của đồng bào Khmer hấp dẫn tín đồ du lịch gần xa tìm đến tham dự.

1Đôi nét về Lễ hội Thác Côn

1.1 Nguồn gốc của Lễ hội Thác Côn

Thác Côn là lễ hội truyền thống của đồng bào Khmer tại vùng An Trạch, thị trấn Châu Thành, tỉnh Sóc Trăng. Trong tiếng Khmer “Thác Côn” có nghĩa là “Đạp Cồng” vì nó gắn với truyền thuyết về chiếc Cồng Vàng của vùng An Trạch. 

Truyền thuyết kể rằng, vùng An Trạch xưa kia tự nhiên nổi lên một cái gò hình dạng như chiếc cồng, khi chân người dẫm lên còn vang ra được âm thanh. Nhưng ít lâu sau tiếng cồng trong gò đất nhỏ dần rồi mất hẳn. Dân gian cho rằng đây là điềm báo linh thiêng, bèn lập một ngôi miếu (hiện nay là chùa Mahasal Thatmon) để thờ tự. Hằng năm cứ đến ngày rằm tháng hai Phật lịch, dân làng An Trạch lại tổ chức lễ cầu an tại đây và gọi đó là Lễ hội Thác Côn. Trong lễ hội Thác Côn có tục cúng những chiếc bình bông làm bằng dừa tươi, cho nên dân gian còn gọi đây là Lễ Cúng Dừa. 

Xem thêm: Lễ hội đua ghe ngo Sóc Trăng gắn kết tinh thần đoàn kết cộng đồng

1.2 Ý nghĩa của Lễ hội Thác Côn 

Giống như ngày Panh Kom San Srok diễn ra vào sau lễ hội Chôl Chnăm Thmây Sóc Trăng, Lễ hội Thác Côn cũng là một hình thức cúng cầu an độc đáo của cộng đồng người Khmer Nam Bộ với những lễ vật mang đậm màu sắc bản địa như trầu cau, hoa sen và trái dừa. 

Đây là dịp để đồng bào Khmer Sóc Trăng thể hiện ước vọng về sự an lành hạnh phúc, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, người người có được cuộc sống bình yên. Đồng thời Lễ hội Thác Côn còn mang ý nghĩa nhắc nhở thế hệ con cháu tưởng nhớ về cội nguồn ông bà tổ tiên để sống chan hòa yêu thương nhau hơn.

2Thời gian diễn ra Lễ hội Thác Côn

Đa số các lễ hội của đồng bào Khmer đều diễn ra vào các ngày rằm trong năm, ví dụ như Lễ hội Ok om bok Sóc Trăng được tổ chức vào khoảng rằm tháng 10 âm lịch hoặc Lễ dâng y Kathina diễn ra từ rằm tháng 9 đến tháng 10 âm lịch hằng năm và lễ hội Thác Côn ở vùng An Trạch cũng không ngoại lệ.

Lễ hội Thác Côn được tổ chức trong 3 ngày giữa tháng 3 âm lịch, tương đương từ 15 đến 17 tháng 4 dương lịch tại chùa Mahasal Thatmon. Giống như các lễ cầu an khác của cộng đồng người Khmer, lễ hội này được tổ chức vào đầu mùa mưa sau khi người dân đã thu hoạch xong vụ mùa.

3Khám phá nét độc đáo trong Lễ hội Thác Côn

3.1 Lễ vật dâng cúng mang đậm tính chất nông nghiệp

Như các nghi lễ khác của đồng bào Khmer, Lễ hội Thác Côn mang tính văn hóa nông nghiệp thể hiện chủ yếu qua các lễ vật dâng cúng là những thứ hoa trái đặc trưng Nam Bộ như trầu cau, hoa sen và trái dừa. 

Độc đáo nhất trong Lễ hội Thác Côn phải nhắc đến Slathođôn, đây là loại bình bông làm bằng trái dừa tươi được cộng đồng Khmer dùng để dâng cúng thần linh. Bình bông Slathođôn có phần đế bằng quả dừa tươi dạt hai đầu, rồi cắm vào đó là Slatho (cây bông) được tạo thành từ những lá trầu và hoa tươi để làm lễ vật tượng trưng cho sự tinh khiết. Đây cũng là một trong những nét đặc trưng cho lễ hội này.

Trong đó, hoa sen mang ý nghĩa thanh khiết đã trở thành hình tượng phổ biến trong văn hóa dân gian, chiếm vị trí chủ đạo để làm nên hình tượng Slatho, ngoài ra người dân còn trang trí thêm bông huệ, cúc vạn thọ để tạo màu sắc cho Slathođôn. Phần đế cắm hoa được làm bằng dừa tươi là sản vật thường thấy trong các nghi lễ, không chỉ của người Khmer mà của cả người Việt mang ý nghĩa về sự tinh khiết, ngọt lành và viên mãn trong cuộc sống.

Mỗi người tham gia lễ hội ngoài chuẩn bị bình bông Slathođôn, họ còn mang theo cả hạt giống lúa bắp để cầu mong cho mùa màng sung túc, có đôi khi còn sắm cả chỉ đỏ để xin may mắn, phước lộc về nhà. Chính vì tính trang nghiêm, mỗi khi diễn ra Lễ hội Thác Côn dân làng đều chọn ra một người ngay thẳng, thật thà và có uy tín trong cộng đồng để đứng ra thực hiện các nghi lễ.

3.2 Các nghi thức trong Lễ hội Thác Côn

Lễ hội Thác Côn diễn ra với các nghi thức mang đậm tính chất Phật giáo. Trong ba ngày lễ hội sẽ diễn ra các nghi thức chính như dâng cơm cho sư vào buổi sáng, buổi tối mời các sư tụng kinh cầu siêu, cầu an cho dân làng và nghe thuyết pháp về giáo lý nhà Phật tại chùa.

Lễ hội Thác Côn kết thúc vào buổi chiều ngày thứ ba, đây cũng là lúc dân làng An Trạch thực hiện nghi thức cuối cùng mang đậm tính chất nông nghiệp, bắt nguồn từ tín ngưỡng cổ xưa của địa phương. Nghi lễ được các bà lão và thiếu nữ trong làng thực hiện, họ lấy những hạt giống ngũ cốc và một ít tro, nhang từ lư hương trên bệ thờ, sau đó đặt chúng vào mâm bạc chuyên dùng đựng các vật cúng của đồng bào Khmer. Những người phụ nữ An Trạch nối đuôi nhau đi ra đồng mang theo những vật phẩm từ chùa Mahasal Thatmon để dâng cúng cho đất đai, hồn lúa và những vị thần bảo hộ cho dân làng nhằm tỏ lòng biết ơn, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng sung túc.

3.3 Một số hoạt động văn hóa, văn nghệ khác 

Trong suốt thời gian diễn ra Lễ hội Thác Côn, bên cạnh các nghi lễ truyền thống còn có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ và vui chơi giải trí vô cùng náo nhiệt. Không những thế, các quán ăn, quán nước tại đây cũng bán đến tận sáng để phục vụ tín đồ du lịch ghé tham gia lễ hội. Lễ hội Thác Côn cũng là dịp để ba dân tộc Việt, Khmer, Hoa ở Sóc Trăng giao lưu văn hóa, gắn kết cộng đồng qua những điệu múa, lời ca trong đêm hội trăng rằm.

Tham dự Lễ hội Thác Côn và trải nghiệm nghi thức cúng dừa độc đáo là điều bạn không thể bỏ qua trong cẩm nang du lịch Sóc Trăng của mình. Nếu bạn là người yêu thích tìm hiểu về phong tục, tín ngưỡng chắc chắn các lễ hội tại Sóc Trăng sẽ là điểm đến lý tưởng dành cho bạn.