Bài chòi là trò chơi dân gian, được hiểu đơn giản là chơi bài ở trên chòi. Trò chơi này thường được tổ chức tại khoảng đất trống rộng rãi ở bên dòng sông Hoài lồng lộng gió thơ mộng. Trước đây, bài chòi Hội An chỉ được tổ chức vào các dịp lễ tết hay các lễ hội lớn. Nhưng hiện nay, vì du lịch Hội An ngày càng phát triển nên bài chòi được tổ chức hàng đêm để phục vụ du khách.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 2

Bài chòi Hội An là trò chơi dân gian được rất nhiều người yêu thích

Trò chơi dân gian này mang hơi thở của cuộc sống người dân miền Trung và lưu giữ bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc. Bài chòi đã được UNESCO chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, là niềm tự hào của người dân Quảng Nam nói riêng và của dân tộc Việt Nam nói chung.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 3

Những lá bài được sử dụng để chơi trò này

Bài chòi Hội An ra đời vào khoảng cuối thế kỷ 16, 17. Lúc này người dân miền Trung chủ yếu sống bằng nghề làm nông, nhưng mùa màng lại bị thú dữ phá hoại nghiêm trọng. Để đánh đuổi chúng, người dân đã dựng một cái chòi ở bìa rừng, mỗi đêm sẽ cử một thanh niên khỏe mạnh ra đó canh giữ.

Đêm dài quạnh vắng, để xua tan cảm giác buồn chán, người dân đã nghĩ ra trò để cùng nhau vui chơi, đó chính là bài chòi. Trò chơi dân gian này tưởng như thất truyền từ lâu nhưng đến năm 1998, trong chương trình Đêm rằm phố cổ Hội An, bài chòi đã được tái hiện lại. Kể từ đó, người dân Quảng Nam đã phục hồi và gìn giữ trò chơi này, biến nó trở thành nét đặc trưng trong văn hóa địa phương.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 4

Bài chòi Hội An được tổ chức mỗi buổi tối để phục vụ du khách

Việc tổ chức biểu diễn bài chòi tại Hội An vừa để giữ gìn nét văn hóa nghệ thuật truyền thống của dân tộc, vừa thu hút và giới thiệu nét văn hóa độc đáo này đến du khách gần xa.

Bài chòi được biểu diễn mỗi buổi tối tại Hội An. Dưới đây là thông tin để bạn tham gia.

- Địa điểm tổ chức: Vườn tượng An Hội, Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam

- Thời gian: 19h tất cả các ngày trong tuần

- Giá thẻ bài: 20.000 VNĐ/thẻ bài

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 5

Không khí trò chơi rất tưng bừng, náo nhiệt với những khúc hát dân gian độc đáo

Cách chơi bài trò Hội An khá đơn giản. Dưới đây cẩm nang du lịch MIA.vn sẽ hướng dẫn bạn cách chơi chi tiết để không bỡ ngỡ khi tham gia nhé.

- Để chơi bài chòi cần có người hô bài, được gọi là anh Hiệu và chị Hiệu. Họ là người sẽ hô lên câu hát tên con bài. Vì vậy, người chơi cần đặc biệt chú ý lắng nghe hiệu lệnh của anh Hiệu, chị Hiệu để xem mình có bốc trúng lá bài may mắn hay không nhé.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 6

Anh Hiệu và chị Hiệu là 2 người chủ trì và điều khiển trò chơi

- Để chơi bài chòi sẽ cần có một chiếc chòi dựng ở chính giữa sân khấu, thường được gọi là chòi cái, xung quanh là 10 chiếc chòi con. Mỗi người chơi sẽ ngồi trong một chiếc chòi con, còn anh Hiệu, chị Hiếu đứng ở chòi cái. Tuy nhiên, vì không gian tại phố cổ Hội An khá nhỏ nên sẽ chỉ được dựng tầm 4 - 5 chòi. Ở một số nơi khác tại Quảng Nam, người dân thường trải chiếu ra ngồi, đại diện cho 1 chiếc chòi giúp đơn giản các bước chuẩn bị.

- Bắt đầu trò chơi bài chòi là tiếng trống tưng bừng, rộn rã. Anh Hiệu, chị Hiệu sẽ cất lên những lời chào, câu hát để thu hút sự chú ý của tất cả mọi người.

- Sau phần hát mở màn, anh Hiệu, chị Hiệu sẽ bắt đầu khúc hát giới thiệu tên các quân bài. Mỗi người chơi sẽ được chọn 3 quân bài khác nhau, cầm sẵn trên tay.

- Tiếp đó, anh Hiệu và chị Hiệu sẽ bước ra đứng trước chòi cái, xóc ống đựng các thẻ bài lên rồi rút từng quân bài ra, rút được quân nào thì sẽ hô câu hát mang tên quân đó. Người chơi nào có quân bài giống với chòi cái thì sẽ gõ lên mõ 3 tiếng hoặc hô lớn “có đây” để nhận một cây cờ đuôi nheo từ anh Hiệu và chị Hiệu.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 7

Khi người chơi có quân bài mà anh Hiệu, chị Hiệu bốc được thì sẽ nhận 1 cây cờ đuôi nheo, nhận đủ 3 cây cờ sẽ là người chiến thắng

- Bài chòi Hội An cứ tiếp tục như thế cho tới khi có một trong các chòi nhận đủ 3 cây cờ đuôi nheo tương ứng với 3 quân cờ anh Hiệu chị Hiệu bốc trúng. Người chơi sẽ hô thật lớn "tới” rồi gõ một hồi mõ dài. Lúc này thì trống cán và trống tum ở chòi cái được đánh vang lên rộn ràng ăn mừng người chiến thắng. Và người thắng thì sẽ nhận được món quà là một chiếc đèn lồng Hội An.

- Bộ bài này thường là bộ Tam cúc cải tiến. Bộ bài sẽ gồm 33 lá như nhứt nọc, nhì nghèo, thằng bí, lá liễu… được vẽ trên giấy rồi dán vào các thẻ bằng tre. Mỗi một thẻ tre là 3 quân bài khác nhau.

- Bộ bài chơi bài chòi sẽ có 3 pho (pho sách, pho vạn, pho văn), mỗi pho 10 lá và 3 lá lẻ (lá cửu điều đen, lá ông ầm đen, lá tử cẳng đen).

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 8

3 lá bài dán lên thẻ tre, người chơi sẽ chọn ngẫu nhiên và chờ đợi may mắn khi anh Hiệu, chị Hiệu bốc bài

Thể lệ chơi bài chòi không quá đặc sắc nhưng điều đặc biệt nằm ở những lời hô và lời hát. Lời hát sẽ gồm có 4 làn điệu cơ bản là xàng xê, hồ quảng, xuân nữ và cổ bản. Nội dung lời hát là sự hòa quyện, đan xen giữa những làn điệu dân ca Nam Bộ với lối nói, lối hát của bộ môn hát tuồng. Từ đó, các nghệ sĩ hát bài chòi đã sáng tạo nên nhiều làn điệu khác nhau như hò Chèo thuyền, hò Khoan, hát Ru con, vè Quảng...

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 9

Các tiết mục chơi bài chòi Hội An được tổ chức rất quy mô, dần dần trở thành nét văn hóa truyền thống của địa phương

Người hát là anh Hiệu, chị Hiệu, những người rất thông thạo bộ môn này. Họ không chỉ hô vang tên quân bài mà mình bốc được mà còn hát lên những làn điệu dí dỏm, duyên dàng mà cũng không kém phần ý nghĩa. Lời hát có thể dài, có thể ngắn, tùy thuộc vào anh Hiệu, chị Hiệu. Những làn điệu này cũng chính là linh hồn của trò chơi dân gian bài chòi, đặc biệt được các du khách nước ngoài cực kỳ yêu thích.

- Trò chơi bài chòi Hội An được tổ chức rất quy mô. Trước mỗi lượt chơi sẽ có người hướng dẫn chi tiết. Kể cả người nước ngoài cũng sẽ có nhân viên nói tiếng Anh giải thích cặn kẽ luật chơi, cách chơi.

- Theo đánh giá của nhiều bạn, chơi bài chòi có nhiều nét tương đồng với trò chơi lô tô của người miền Nam, cũng là bốc số và hô vang những con số được chọn. Điều khác biệt lớn nhất là những câu hát lô tô thường vui nhộn, hài hước còn điệu hát của bài trò mang tính dân gian, truyền thống.

- Những lời hát khi chơi bài chòi không hề lắp lại. Anh Hiệu, chị Hiệu sẽ tùy thích sáng tạo để hát vang lên những khúc ca mang nhiều ý nghĩa. Vì thế, bài chòi luôn luôn có sức hút mãnh liệt, bạn có thể dành cả buổi tối ngồi xem bài chòi, nghe hết lượt này đến lượt khác cũng không chán.

Khám phá bài chòi Hội An, loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo 10

Du khách nước ngoài cũng rất hào hứng khi tham gia trò chơi này

Trên đây là những thông tin thú vị về trò chơi bài chòi Hội An. Có dịp đến với thành phố cổ kính này, chơi bài chòi chắc chắn là trải nghiệm mà bạn không thể nào bỏ lỡ. Bạn cũng đừng quên theo dõi cẩm nang du lịch MIA.vn để khám phá thêm nhiều điều thú vị về du lịch 3 miền nhé.