Cầu Hiền Lương: Chứng nhân lịch sử nối liền hai bờ sông Bến Hải

1 Giới thiệu về cầu Hiền Lương

Cầu Hiền Lương là cây cầu bắc qua sông Bến Hải, nằm trên tuyến Quốc lộ 1A thuộc huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Với kiến trúc đơn giản nhưng nổi bật giữa khung cảnh sông nước thanh bình, nơi đây là một điểm đến tiêu biểu trong hành trình khám phá miền Trung. Cùng với đó, cây cầu còn mang giá trị lịch sử to lớn, thu hút đông đảo khách du lịch ghé thăm. Có dịp đến Quảng Trị thì MIA.vn hi vọng bạn sẽ dành thời gian ghé đến đây để khám phá những câu chuyện lịch sử hào hùng nhé.

2 Lịch sử gắn liền với cầu Hiền Lương

Theo ghi chép trong sách “Đại Nam nhất thống chí”, vào năm 1928, chính quyền phủ Vĩnh Linh đã huy động hàng ngàn nhân công để dựng nên cây cầu đầu tiên bắc qua sông Bến Hải. Cầu Hiền Lương ban đầu chỉ rộng 2 mét, được làm bằng cọc sắt và gỗ, thiết kế đơn sơ dành riêng cho người đi bộ. Không lâu sau, thực dân Pháp đã cho nâng cấp cầu, giúp các loại xe nhỏ có thể lưu thông.

Đến năm 1950, để phục vụ mục tiêu giao thông và quân sự, cầu Hiền Lương được xây dựng lại bằng bê tông cốt thép, trở thành tuyến kết nối quan trọng trên trục Bắc – Nam. Cây cầu mới dài 162 mét, rộng 3,6 mét, chịu được tải trọng 10 tấn. Tuy nhiên, nó chỉ tồn tại trong thời gian ngắn trước khi bị lực lượng du kích đánh sập nhằm ngăn chặn đà tiến công của thực dân Pháp.

Tháng 5 năm 1952, cây cầu được tái thiết với cấu trúc kiên cố hơn: 7 nhịp, dài 178 mét, mặt lát gỗ thông, lan can hai bên cao 1,2 mét. Cầu mới rộng 4 mét, có thể chịu tải lên đến 18 tấn và chính cây cầu này đã trở thành biểu tượng sống động của một thời chia cắt lịch sử.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, Hiệp định Genève được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi tại vĩ tuyến 17. Sông Bến Hải, cùng cây cầu Hiền Lương bắc ngang qua, được chọn làm giới tuyến quân sự tạm thời. Theo hiệp định, giới tuyến không phải là biên giới quốc gia và chỉ tồn tại đến khi tổ chức cuộc tổng tuyển cử thống nhất hai miền.

Tuy nhiên, cuộc tổng tuyển cử ấy đã không diễn ra. Với ý đồ chia cắt lâu dài, chính quyền Ngô Đình Diệm ở miền Nam, dưới sự hậu thuẫn của Mỹ, đã từ chối thực hiện cam kết. Năm 1956, họ tuyên bố “khóa tuyến”, chính thức biến vĩ tuyến 17 thành ranh giới quốc gia trên thực tế. Từ đó cầu Hiền Lương trở thành cây cầu chia đôi đất nước trong suốt 21 năm.

Không chỉ là giới tuyến địa lý, cầu Hiền Lương trước năm 1975 còn là nơi khắc sâu những nỗi đau chia cắt và tinh thần đoàn kết bất khuất. Cách một dòng sông thôi nhưng người thân đã bị chia xa: vợ chồng ly biệt, mẹ con mỗi người một bờ, anh em chỉ biết nhìn nhau qua khúc sông nhỏ. Người dân hai bên bờ tìm mọi cách liên lạc: có khi bằng ánh mắt, tiếng gọi, có khi là những kỷ vật trao tay hay chiếc áo ngày tiễn người đi tập kết. Mỗi tín hiệu, mỗi ánh nhìn là một lần đánh cược với hiểm nguy, khi quanh họ là hàng rào thép gai, đồn bốt và súng đạn.

Cảm nhận sâu sắc nỗi đau ấy, nhạc sĩ Hoàng Hiệp đã viết nên ca khúc bất hủ “Câu hò bên bờ Hiền Lương” vào năm 1957, trong một chiều nhớ nhà ở Vĩnh Linh. Ca từ mộc mạc mà lay động: “Thuyền ơi, thuyền ơi có nhớ bến chăng / Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”, là tiếng lòng của người ở lại, người ra đi và cũng là khúc nguyện cầu cho ngày thống nhất. Bài hát trở thành tiếng nói chung của triệu trái tim, góp thêm lửa cho hành trình đấu tranh và khát vọng đoàn tụ.

Nhà điện ảnh Thụy Điển Joris Ivens từng xúc động thốt lên khi đến đây: “Vĩ tuyến 17 là nơi trưng bày sự man rợ tột cùng của đế quốc Mỹ và lòng dũng cảm đến mức thần thánh của nhân dân Việt Nam.” Hôm nay, cầu Hiền Lương không còn chia cắt hai miền nhưng vẫn đứng đó như một biểu tượng bất tử của tình yêu nước, niềm tin và sự hy sinh vì độc lập, tự do. Mỗi khách du lịch Quảng Trị dừng chân nơi đây đều cảm nhận rõ hơn về giá trị của hòa bình, điều tưởng như giản đơn nhưng đã được đánh đổi bằng cả máu, nước mắt và nỗi đau của cả một dân tộc.

3 Hành trình tham quan cầu Hiền Lương - sông Bến Hải

Trải dài gần 15 km dọc sông Bến Hải, khu di tích đôi bờ Hiền Lương là quần thể di tích lịch sử đặc biệt, lưu giữ dấu ấn sâu sắc về thời kỳ đất nước chia cắt. Nơi đây giúp mỗi người Việt thêm tự hào và trân quý giá trị của hòa bình, thống nhất. Một lần ghé thăm, là một lần lắng lại để thấu hiểu những mất mát, hy sinh và niềm tin sắt son của dân tộc trong hành trình dựng xây non sông liền một dải. Dưới đây cẩm nang du lịch MIA.vn sẽ giới thiệu đến bạn những điểm tham quan không thể bỏ qua khi đến nơi từng là “vĩ tuyến 17” năm xưa.

3.1 Cầu Hiền Lương

Cây cầu lịch sử bắc qua sông Bến Hải, dài 182,97m với 7 nhịp, mặt lát bằng gỗ lim. Cầu được phục dựng nguyên bản vào năm 2001. Trong quá khứ, cầu từng được sơn hai màu xanh và vàng, tượng trưng cho sự chia cắt hai miền. Sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, hình ảnh cây cầu được sơn đồng màu xanh, biểu tượng cho hòa bình, đoàn kết dân tộc.

3.2 Cột cờ Hiền Lương

Tọa lạc ở bờ Bắc, cột cờ cao 38m với lá quốc kỳ rộng 75m² là hình ảnh thiêng liêng khẳng định chủ quyền và khát vọng thống nhất. Nơi đây từng diễn ra “cuộc đấu cờ” kéo dài 14 năm, khi hai bên liên tục nâng cao cột cờ như một cuộc đọ sức ý chí không tiếng súng.

3.3 Hệ thống loa phóng thanh

Hệ thống loa tuyên truyền được lắp đặt ở cả hai bờ sông, từng là vũ khí tâm lý chiến trong suốt thời kỳ chia cắt. Bờ Bắc có 5 cụm loa với tổng công suất lên đến 7.000W, truyền tiếng nói từ miền Bắc đến tận bờ Nam, thể hiện sức mạnh truyền thông trong chiến tranh.

3.4 Đồn công an Hiền Lương

Đồn công an Hiền Lương nằm sát mố cầu Hiền Lương bờ Bắc, công trình gồm 3 dãy nhà hình chữ V được phục dựng nguyên trạng (1955–1967). Đây là nơi thực thi quy chế giới tuyến và tiếp đón các đoàn khách ngoại giao, đồng thời là nơi chứng kiến nhiều cuộc đấu tranh chính trị căng thẳng giữa hai miền.

3.5 Tượng đài Khát vọng thống nhất

Đặt tại bờ Nam cầu Hiền Lương là tượng đài khắc họa hình ảnh người mẹ và người con hướng về miền Nam. Đây cũng là biểu tượng xúc động của tình cảm gia đình và khát vọng đoàn tụ trong lòng mỗi người dân Việt. Tác phẩm bằng đá xanh mang đậm tính nghệ thuật và giá trị biểu tượng sâu sắc.

3.6 Nhà trưng bày Vĩ tuyến 17

Nhà trưng bày Vĩ tuyến 17 là không gian trưng bày các hiện vật, hình ảnh và tư liệu quý giá về giai đoạn đất nước chia cắt, cuộc sống đôi bờ và những câu chuyện cảm động về chia ly và đoàn tụ. Đây là nơi lý tưởng để bạn tìm hiểu sâu sắc hơn về lịch sử dân tộc trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

3.7 Bến đò Cửa Tùng

Bến đò từng là điểm trung chuyển quan trọng trong chiến tranh, nơi cán bộ, bộ đội vượt sông trong đêm tối để thực hiện nhiệm vụ. Ngày nay, bến đã được quy hoạch, xây dựng bia tưởng niệm và mô phỏng hình ảnh con đò năm xưa, gợi nhắc về tinh thần vượt gian khó vì độc lập tự do.

Một hành trình về nguồn tại Cầu Hiền Lương – Sông Bến Hải không chỉ giúp bạn hiểu hơn về lịch sử dân tộc, mà còn là dịp để chiêm nghiệm về giá trị của hòa bình và sự đoàn kết. Và để chuyến đi thêm trọn vẹn, bạn đừng quên chuẩn bị cho mình một chiếc vali chất lượng từ MIA.vn để đồng hành nhé.