Đình Quan Lạn: Kinh nghiệm du lịch và những trải nghiệm văn hóa đặc sắc

1 Đình Quan Lạn – Di tích lịch sử Quốc gia trên đảo xa đất liền

Địa chỉ: xã đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồng, tỉnh Quảng Ninh.

Đình Quan Lạn là một biểu tượng văn hóa kiên cường, nơi hội tụ lòng biết ơn và niềm tự hào dân tộc của người dân đảo. Công trình này mang trong mình giá trị lịch sử và nghệ thuật kiến trúc hiếm có.

Điều làm nên sự độc đáo của di tích này là đây là ngôi đình cổ duy nhất tại Việt Nam nằm trên một hòn đảo xa đất liền. Sự hiện diện của ngôi đình linh thiêng đã trở thành cột mốc văn hóa, là điểm tựa tinh thần vững chắc cho người dân trên đảo. Với những giá trị vượt trội về lịch sử và kiến trúc nghệ thuật, cụm di tích Đình, Chùa, Miếu, Nghè Quan Lạn đã chính thức được công nhận là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia vào ngày 14 tháng 7 năm 1990. 

2 Lịch sử xây dựng Đình Quan Lạn

Đình Quan Lạn được xây dựng lần đầu vào thời Hậu Lê, khoảng thế kỷ XVII. Sau đó, do nhiều biến cố lịch sử và sự tàn phá của thời gian, đình đã được di chuyển và xây dựng lại kiên cố hơn vào khoảng năm 1890 - 1900 tại vị trí hiện nay. 

Đình là nơi thờ tự nhiều vị thần và các vị anh hùng có công với dân làng và đất nước. Tiêu biểu nhất phải kể đến Vua Lý Anh Tông, vị vua đã có công lớn trong việc thành lập trang Vân Đồn, một thương cảng sầm uất và quan trọng bậc nhất dưới thời Lý, vào năm 1149.

Ngoài ra, đình còn là nơi tưởng nhớ các vị thần và các vị có công bảo vệ làng, bảo vệ đảo qua các thời kỳ. Đặc biệt, Đình Quan Lạn còn thờ vị tướng lừng danh Trần Khánh Dư, người có công trấn giữ ải Vân Đồn và chỉ huy tiêu diệt đoàn thuyền lương của quân Nguyên Mông vào năm 1288, góp phần quyết định vào chiến thắng vĩ đại trên sông Bạch Đằng. Điều này thể hiện truyền thống "Uống nước nhớ nguồn" sâu sắc và niềm tự hào về lịch sử chống ngoại xâm oai hùng của dân tộc.

3 Chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc cổ kính của Đình Quan Lạn

Không chỉ là một di tích lịch sử, Đình Quan Lạn còn là một công trình nghệ thuật kiến trúc độc đáo, phản ánh tài năng và sự tinh xảo của nghệ nhân Việt Nam xưa.

3.1 Đình Quan Lạn với kiến trúc hình chữ “Công” và nghệ thuật chạm khắc tinh xảo

Đình Quan Lạn được xây dựng theo kiến trúc hình chữ “Công” (工) truyền thống, một kiểu bố cục thường thấy trong kiến trúc đình làng miền Bắc. Kiến trúc này bao gồm Bái đường (tiền tế), Hậu cung và ba gian Ống muống kết nối hai khu vực lại với nhau một cách hài hòa. Mái đình được lợp bằng ngói vảy cá, với điểm nhấn là hình lưỡng long chầu nguyệt được đắp nổi công phu trên nóc mái.

Điều làm nên giá trị kiến trúc nổi bật của Đình Quan Lạn chính là vật liệu xây dựng và nghệ thuật chạm khắc. Toàn bộ khung đình được sử dụng loại gỗ mần lái, một loại gỗ quý hiếm có độ cứng cao, khả năng chống mối mọt và bền bỉ hơn cả gỗ lim, giúp công trình có thể đứng vững và chịu được khí hậu ẩm mặn khắc nghiệt của vùng biển đảo suốt hàng trăm năm. 

Các chi tiết chạm khắc gỗ tại đây là tuyệt tác của nghệ thuật điêu khắc dân gian. Các họa tiết trang trí tại đây chủ yếu là các hình rồng, phượng, và hoa văn mang phong cách đặc trưng của các triều đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn được thể hiện vô cùng công phu và sinh động trên các vì kèo, đầu đao.

3.2 Thế đất phong thủy "Tiền Tam Thai, Hậu Ngũ Nhạc"

Người xưa xây dựng Đình Quan Lạn không chỉ chú trọng đến kiến trúc mà còn tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc phong thủy truyền thống. Đình được xây dựng trên một thế đất vô cùng đắc địa, với mặt trước hướng thẳng ra biển lớn, nơi giao thương tấp nập của thương cảng Vân Đồn xưa. Phía sau, đình tựa vào năm ngọn núi đá vôi hùng vĩ.

Người dân Quan Lạn tin rằng, đình được đặt ở vị trí "tiền tam sơn, hậu ngũ nhạc" (trước có ba ngọn núi, sau có năm ngọn núi), tạo nên một thế vững chãi, linh thiêng, giúp che chắn và mang lại sự bình yên, thịnh vượng cho cả xã đảo. Vị trí phong thủy độc đáo này càng làm tăng thêm sự kính ngưỡng và thiêng liêng của di tích.

4 Lễ hội Đình Quan Lạn - Nét đẹp văn hóa nơi đảo xa

4.1 Thời điểm tổ chức lễ hội Đình Quan Lạn

Nếu có cơ hội ghé thăm Quan Lạn vào mùa hè, du khách nhất định không thể bỏ qua Lễ hội Đình Quan Lạn. Đây là một trong những lễ hội truyền thống lớn và đặc sắc nhất vùng biển đảo Quảng Ninh.

Lễ hội Quan Lạn, hay còn được gọi là hội đua bơi Quan Lạn, là lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm từ ngày 10 đến 20 tháng 6 Âm lịch. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ chiến thắng lẫy lừng tiêu diệt đoàn thuyền lương giặc Nguyên Mông năm 1288 của Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư tại ải Vân Đồn, tái hiện lại trận thủy chiến lịch sử hào hùng đó.

Bên cạnh ý nghĩa lịch sử, đây còn là ngày hội làng lớn để bà con, anh em xa quê có dịp tề tựu, gặp mặt. Đồng thời, lễ hội cũng mang ý nghĩa cầu mùa, cầu ngư của cư dân vùng biển, thể hiện ước mong về một năm mưa thuận gió hòa, đánh bắt được nhiều tôm cá, cuộc sống ấm no, bình yên.

4.2 Khám phá các nghi thức trang trọng trong phần Lễ

Phần Lễ được tổ chức vô cùng trang trọng, với nhiều nghi thức truyền thống. Ngày 10/6 Âm lịch là ngày khóa làng Quan Lạn, một nghi thức linh thiêng khi cờ thần được treo lên và người dân trên đảo (trừ những người làm ăn xa về thăm hoặc khách tham quan đã đến từ trước) không được phép ra khỏi đảo. Nghi thức này thể hiện sự tập trung tuyệt đối của cả làng cho việc chuẩn bị lễ hội.

Ngày 16/6 Âm lịch là ngày diễn ra lễ rước kiệu từ đền thờ Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư về Đình Quan Lạn. Các nghi thức khác bao gồm lễ mộc dục (tắm tượng), lễ treo cờ hội, lễ nghinh thần, lễ tế tại chùa/miếu Đức Ông và lễ cầu bình yên, tất cả đều được thực hiện theo nghi thức cổ truyền, thể hiện lòng thành kính sâu sắc của người dân địa phương.

4.3 Hội đua thuyền truyền thống - Điểm nhấn sôi nổi nhất

Điểm nhấn quan trọng và sôi nổi nhất của lễ hội chính là tục đua thuyền (bơi chải) diễn ra vào chiều ngày 18/6 âm lịch tại khu vực Bến Đình. Hoạt động này được tổ chức quy mô nhằm tái hiện lại trận thủy chiến năm xưa, với các thuyền đua có trọng tải lớn (khoảng 5-6 tấn) được trang trí đầu rồng oai vệ.

Cuộc thi đấu diễn ra giữa hai giáp: Đông Nam Văn và Đoài Bắc Võ. Đây không chỉ là một cuộc đua tranh tài mà còn là màn trình diễn sức mạnh và tinh thần đoàn kết. Đội chiến thắng sẽ được hoan nghênh nồng nhiệt và nhận giải thưởng lớn, tượng trưng cho một năm may mắn, bội thu. Ngoài ra, phần hội còn có nhiều hoạt động và trò chơi dân gian hấp dẫn khác như đánh vật, kéo co, cờ người, múa lân, thu hút sự tham gia và cổ vũ của đông đảo người dân và du khách.

5 Kinh nghiệm du lịch Quan Lạn trọn vẹn

5.1 Thời điểm lý tưởng nhất để ghé thăm

Thời điểm lý tưởng nhất để ghé thăm đảo Quan Lạn là từ tháng 5 đến tháng 11. Khoảng thời gian này có khí hậu ôn hòa, ít mưa, biển lặng, rất thuận lợi cho các hoạt động vui chơi, tắm biển và khám phá đảo. Đặc biệt, nếu là người yêu thích văn hóa và muốn trải nghiệm không khí lễ hội truyền thống, bạn nên sắp xếp lịch trình đến đảo vào giữa tháng 6 âm lịch hàng năm để tham gia Lễ hội Đình Quan Lạn.

5.2 Hướng dẫn di chuyển đến đảo và trên đảo

Để ra đảo Quan Lạn, du khách cần di chuyển đến cảng Cái Rồng, Vân Đồn, Quảng Ninh. Từ cảng Cái Rồng, có hai lựa chọn di chuyển ra đảo: tàu cao tốc (mất khoảng hơn 40 phút, giá vé tham khảo khoảng 100.000 VNĐ/người) hoặc tàu gỗ (mất khoảng 2 tiếng, giá vé khoảng 60.000 VNĐ/người). Tùy vào thời gian và ngân sách, du khách có thể chọn phương tiện phù hợp.

Khi đã đến trên đảo, các phương tiện di chuyển phổ biến và tiện lợi bao gồm: thuê xe máy để tự do khám phá; đi xe điện (chở được 9-12 khách, giá từ 20.000 VNĐ - 60.000 VNĐ tùy địa điểm). Ngoài ra, bạn cũng có thể thuê tuk tuk (chở khoảng 8 người, giá khoảng 300.000 VNĐ/chuyến) nếu đi theo nhóm đông.

Đình Quan Lạn là một điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá Quảng Ninh. Công trình này là nơi du khách vừa có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc, vừa tìm hiểu về lịch sử hào hùng, lại vừa được trải nghiệm lễ hội truyền thống sôi nổi và thưởng thức đặc sản biển đảo tươi ngon. Đây chắc chắn là một chuyến đi mang lại nhiều giá trị văn hóa và tinh thần sâu sắc. Với bài viết này của MIA.vn, bạn có thể tự tin kéo vali du lịch ra và lên đường!