1 Giới thiệu về Chùa Dạm
Chùa Dạm còn có nhiều tên gọi khác như chùa Rạm, chùa Bà Tấm, chùa Cao, chùa Trăm Gian (vì ngày xưa chùa có 100 gian nhưng không phải chùa Trăm Gian thuộc địa phận Hà Nội), tên chữ là Đại Lãm Thần Quang tự. Người dân địa phương đôi khi cũng gọi ngôi chùa này là chùa Lãm Sơn theo tên núi.
Chùa Dạm là một trong những chùa cổ có lịch sử lâu đời nhất tại Bắc Ninh. Ảnh: bacninhtv
Chùa tựa lưng vào núi Dạm, nhìn về phía sông Đuống, ngày xưa thuộc xã Lãm Sơn Trung, tổng Lãm Sơn Nam, huyện Quế Dương, nay là phường Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Đây là đại danh lam từ thời Lý và là một di tích quan trọng của tỉnh Bắc Ninh với lịch sử gần 1.000 năm.
Nơi đây thu hút rất nhiều khách thập phương và Phật tử đến tham quan, chiêm bái. Ảnh: bacninhtv
2 Lịch sử chùa Dạm
Theo các thư tịch cổ như Việt sử lược, Đại Việt sử ký toàn thư, Đại Nam nhất thống chí và Lịch triều hiến chương loại chí, chùa Lãm Sơn (hay chùa Dạm) được khởi công xây dựng vào năm Quảng Hựu thứ nhất (1085), dưới ý tưởng của Nguyên phi Ỷ Lan khi bà dạo chơi núi Đại Lãm. Công trình được khởi công từ năm 1086 và hoàn thành vào năm 1094. Theo Mộc bản Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 3, sự kiện này được ghi chép ngắn gọn: “Làm chùa ở núi Đại Lãm”.
Trong quá trình xây dựng, vua Lý Nhân Tông đã nhiều lần ghé thăm công trình. Năm Đinh Mão (1087), nhà vua đã đến và mở yến tiệc tại chùa, như ghi lại trong Khâm định Việt sử thông giám cương mục: “Tháng 10, mùa đông, mở yến tiệc thết các bầy tôi tại chùa Lãm Sơn”. Đặc biệt, vua Lý Nhân Tông còn sáng tác bài thơ nổi tiếng “Lãm Sơn dạ yến” để kỷ niệm dịp này.
Hình ảnh chùa Dạm thời kỳ hưng thịnh nhất được phục dựng lại theo các ghi chép cổ. Ảnh: daivietcophong
Quá trình xây dựng chùa kéo dài gần hai thập kỷ với nhiều công đoạn công phu. Năm Mậu Thìn (1088), nhà vua cho xây dựng tháp đá trong khuôn viên chùa. Đến năm Giáp Tuất (1094), tháp chính thức hoàn thành, đánh dấu một công trình kiến trúc Phật giáo quy mô bậc nhất thời bấy giờ. Sau đó, năm Ất Dậu (1105), vua Lý Nhân Tông tiếp tục cho xây dựng thêm ba ngọn tháp chỏm đá, khẳng định vị thế quan trọng của chùa Dạm như một trung tâm Phật giáo hàng đầu.
Trong suốt nhiều thế kỷ, chùa Dạm được triều đình mở rộng quy mô và trở thành biểu tượng tín ngưỡng nổi bật. Tuy nhiên, trong kháng chiến chống Pháp, ngôi chùa bị phá hủy hoàn toàn, chỉ còn lại những dấu tích như các lớp nền đá nguyên gốc, cột đá chạm rồng, gạch ngói và đất nung chạm hình thú.
Chùa ngày nay được xây dựng lại nhưng cũng rất bề thế, cổ kính. Ảnh: bacninhtv
Ngày nay, mặc dù chỉ còn lại những tàn tích, chùa Dạm vẫn lưu giữ trong mình hơi thở của lịch sử và là minh chứng cho thời kỳ huy hoàng của Phật giáo Việt Nam thời Lý. Bên cạnh đó, chùa Dạm cũng trở thành điểm đến hấp dẫn của du lịch Bắc Ninh.
3 Cách di chuyển tới chùa Dạm
Để di chuyển đến chùa Dạm, bạn có thể lựa chọn một trong những phương tiện sau:
- Xe máy: Đây là phương tiện linh hoạt và thuận tiện nhất, cho phép bạn tự do khám phá chùa Dạm cùng các danh lam thắng cảnh lân cận. Từ trung tâm thành phố Bắc Ninh, bạn di chuyển theo tuyến đường Nguyễn Đăng Đạo khoảng 5km sẽ đến khu vực Sơn Trung. Sau đó rẽ trái vào đường Nam Sơn, đi thêm khoảng 300m nữa là sẽ thấy chùa Dạm. Với xe máy, bạn sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng khung cảnh tuyệt đẹp trên đường đi.
- Xe buýt: Đây là phương tiện tiết kiệm chi phí và an toàn, phù hợp với những ai không quen di chuyển bằng xe cá nhân. Bạn có thể bắt tuyến xe buýt số 34 từ bến xe Bắc Ninh theo hướng Quế Võ. Xe sẽ dừng tại trạm Nam Sơn, cách chùa Dạm khoảng 2km. Từ đây, bạn có thể đi bộ hoặc thuê xe ôm để đến khu vực chùa.
- Xe taxi: Nếu bạn muốn di chuyển nhanh chóng và thoải mái, taxi là một lựa chọn lý tưởng. Bạn có thể bắt taxi từ bất kỳ địa điểm nào tại Bắc Ninh để đến chùa Dạm. Chi phí di chuyển bằng taxi thường dao động trong khoảng 10.000 - 15.000 đồng/km, phù hợp với những nhóm nhỏ hoặc gia đình.
Khuôn viên chùa Dạm rất rộng lớn với nhiều hạng mục. Ảnh:bacninhtv
4 Giá trị văn hóa và lịch sử của chùa Dạm
Chùa Dạm, với giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc biệt, đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa từ năm 1964. Sau hòa bình, ngôi chùa đã được nhân dân địa phương đóng góp phục dựng, trở thành nơi thờ tự Hoàng thái hậu Ỷ Lan và vua Lý Nhân Tông.
Đến năm 2015, tỉnh Bắc Ninh tiến hành phục dựng chùa trên diện tích 198ha với 12 hạng mục chính. Công trình này không chỉ trở thành trung tâm tín ngưỡng tôn giáo quy mô lớn mà còn thu hút Phật tử và du khách từ khắp nơi, góp phần làm sống lại di sản văn hóa Phật giáo và nét đặc trưng của miền quan họ Bắc Ninh.
Những hương án, cửa võng… được các nghệ nhân tạo tác tinh xảo đồng bộ sơn son, thiếp vàng lộng lẫy. Ảnh: bacninhtv
Theo MIA.vn tìm hiểu, tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử Bắc Ninh đang lưu giữ những tư liệu Mộc bản quý giá phản ánh sâu sắc giá trị của chùa Dạm. Đây là nguồn tài liệu quan trọng giúp tìm hiểu về lịch sử Phật giáo cũng như vùng đất Kinh Bắc xưa. Ngoài ra, trung tâm còn lưu giữ nhiều tư liệu quý về các dấu mốc lịch sử của Bắc Ninh từ thời sơ sử đến Triều Nguyễn. Các di tích lịch sử gắn liền với cội nguồn dân tộc và những người con ưu tú của vùng đất này, từ các vị đế vương khai mở nền văn minh Đại Việt đến những danh nhân, anh hùng tiêu biểu, đều được bảo tồn một cách trân trọng. Bên cạnh đó, hơn 70 bức ảnh về phong cảnh, đời sống sinh hoạt của người dân Bắc Ninh trước năm 1945 đã tái hiện sinh động ký ức lịch sử và văn hóa của địa phương.
Di vật nổi bật nhất còn lại tại chùa Dạm chính là cột đá – hay còn gọi là tháp đá – cao 5m (không tính phần ngọn bị gãy). Cột đá này được chia làm hai phần: khối hộp vuông ở dưới, gắn kết với lớp đá mạ và khối trụ tròn ở trên với đường kính 1.5m. Đây là một tác phẩm nghệ thuật kỳ vĩ với những hoa văn tinh xảo, đặc biệt là đôi rồng uốn lượn mềm mại quanh cột, đầu rồng nghểnh cao chầu viên ngọc, phần chân tháp được tạo hình như những cánh hoa sen. Những đường nét chạm khắc đậm chất thời Lý đã khiến cột đá chùa Dạm trở thành bảo vật quốc gia, không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là một kiệt tác mỹ thuật thu hút sự nghiên cứu và khám phá của giới khoa học.
Cột đá tại chùa Dạm đã được công nhận là bảo vật Quốc gia. Ảnh: bacninhtv
Ngoài cột đá, khu vực núi Dạm vẫn còn lưu giữ các dấu tích nền chùa cũ và nhiều công trình phụ cận. Những lớp nền và tường gạch đá được xây dựng chắc chắn, dù đã phủ rêu phong theo thời gian, vẫn toát lên vẻ cổ kính và thiêng liêng. Chính những nét đẹp ấy đã làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của chùa Dạm, một ngôi chùa mang trong mình lịch sử hào hùng và văn hóa sâu sắc, đại diện cho một thời kỳ rực rỡ của Phật giáo dưới triều đại nhà Lý.
Các chi tiết trang trí tại đây đều mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống. Ảnh: bacninhtv
Trên đây là những thông tin về chùa Dạm với lịch sử ngàn năm tuổi. Với những bạn yêu thích khám phá văn hóa và lịch sử thì đây chắc chắn là điểm đến lý tưởng. Đừng quên tham khảo cẩm nang du lịch MIA.vn để khám phá thêm nhiều điều thú vị của du lịch bốn phương nữa nhé.
