Về Bắc Ninh tham gia lễ hội Đền Đô, âm vang hào khí Thăng Long

1 Giới thiệu về Lễ hội Đền Đô

Nhắc đến những điểm tham quan nổi bật ở Bắc Ninh, không thể không nhắc tới Đền Đô – ngôi đền gần 1000 năm tuổi, nơi thờ phụng tám vị vua triều Lý, bao gồm: Lý Thái Tổ, Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông, Lý Thần Tông, Lý Anh Tông, Lý Cao Tông và Lý Huệ Tông.

Theo MIA.vn tìm hiểu, lễ hội Đền Đô được tổ chức nhằm tôn vinh công lao của vua Lý Công Uẩn – người sáng lập vương triều Lý, góp phần phát triển văn minh Đại Việt. Đồng thời, lễ hội còn mang ý nghĩa giáo dục thế hệ trẻ về đạo lý "uống nước nhớ nguồn" và tái hiện một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam.

2 Lịch sử Đền Đô

Đền Đô, còn được gọi là Đền Cổ Pháp hay Đền Lý Bát Đế, tọa lạc trên khu đất rộng hơn 31.000 m², với 21 công trình lớn nhỏ được chia thành khu nội thành và ngoại thành. Trung tâm đền là nơi thờ chính, mang đậm phong cách kiến trúc chùa Việt Nam, thu hút đông đảo du khách tham quan mỗi năm.

Ngôi đền được xây dựng vào năm 1030, trên vùng đất phía đông nam châu Cổ Pháp (nay là làng Đình Bảng, Bắc Ninh). Theo Thiền sư Lý Vạn Hạnh, đây là vùng đất "địa linh nhân kiệt," hội tụ thiên khí với đầu rồng chầu về. Trước đền là rừng Báng và dòng sông Tiêu Tương uốn lượn, tạo nên phong cảnh hữu tình.

Tháng 2 năm Canh Tuất (1010), sau khi đăng quang, vua Lý Công Uẩn trở về quê hương, dừng thuyền rồng để thăm các bậc kỳ lão và yết lăng Thái Hậu. Tại đây, nhà vua cho đo đạc đất để lập "sơn lăng cấm địa." Dân làng Đình Bảng sau đó đã xây dựng một ngôi nhà lớn để tiếp đón nhà vua.

Đến thời vua Lý Thái Tông, con trai Lý Công Uẩn, ông đã tu sửa lại căn nhà này và chọn làm nơi thờ phụng vua cha. Từ đó, Đền Đô trở thành nơi thờ tự của các vị vua nhà Lý sau khi băng hà. Trải qua nhiều lần trùng tu, lần đại tu lớn nhất diễn ra vào năm 1602 với quy mô 21 hạng mục công trình, giữ vững vẻ đẹp cổ kính cho đến ngày nay.

3 Khám phá lễ hội đền Đô

3.1 Lịch sử Lễ hội Đền Đô

Lễ hội Đền Đô là một trong những lễ hội lớn và long trọng nhất ở Bắc Ninh, được tổ chức vào ngày 14, 15, 16 tháng 3 âm lịch hằng năm nhằm kỷ niệm ngày vua Lý Công Uẩn lên ngôi và ban Chiếu dời đô. Xưa kia, lễ hội này được tổ chức theo cổ lệ trong bốn ngày (từ 14 đến 17/3 âm lịch). Ngày nay, để phù hợp với thời gian và điều kiện tổ chức, lễ hội đã được rút gọn còn ba ngày, với ngày 15/3 là chính hội.

Tương truyền, ngày 15/3 năm Canh Tuất (1010) là ngày vua Lý Thái Tổ chính thức đăng quang. Vào chính Ngọ ngày hôm ấy, nhà vua làm lễ tế trời, đặt niên hiệu Thuận Thiên, thể hiện mong muốn thiên hạ thái bình, đồng thời ban Chiếu dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long, mở ra một thời kỳ phát triển rực rỡ của Đại Việt.

3.2 Ý nghĩa Lễ hội Đền Đô

Lễ hội Đền Đô mang trong mình những giá trị sâu sắc, thể hiện hai yếu tố chính:

- Tưởng nhớ công lao: Đây là dịp để bày tỏ lòng thành kính, biết ơn đối với các vị vua triều Lý – những người có công khai mở và phát triển đất nước, qua đó tôn vinh truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

- Cầu phúc và hướng tới tương lai: Lễ hội không chỉ là sự kiện văn hóa mà còn là dịp để người dân gửi gắm ước vọng về cuộc sống bình an, thiên thời – địa lợi – nhân hòa, mong muốn quốc thái dân an, mùa màng bội thu.

Lễ hội Đền Đô là nơi hội tụ tinh thần của nhân dân, thể hiện sự tôn kính với những bậc hiền tài, đáp ứng nhu cầu tìm về cội nguồn, hòa mình với thiên nhiên và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Việc suy tôn và thờ phụng Bát vị Tiên vương nhà Lý thể hiện lòng tôn kính đối với những người có công bảo vệ và phát triển đất nước. Những nghi thức trong lễ hội phản ánh mối quan hệ giữa con người với thần linh, cũng như giữa con người với nhau trong tinh thần đoàn kết và biết ơn.

Với giá trị lịch sử và văn hóa to lớn, năm 2014, khu lăng mộ và Đền thờ các vị vua triều Lý đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, khẳng định vai trò quan trọng của Đền Đô trong dòng chảy lịch sử dân tộc. Cẩm nang du lịch MIA.vn tin rằng, một lần tham gia lễ hội Đền Đô bạn chắc chắn sẽ hiểu sâu sắc hơn văn hóa cũng như lịch sử dân tộc.

3.3 Các hoạt động nổi bật

Phần lễ khai hội là phần rất quan trọng, lễ bắt đầu của sự may mắn cho cả cộng đồng, cho nên mọi hành vi, lời ăn, tiếng nói đều được tuân thủ một cách nghiêm ngặt. Trong nghi thức tế lễ có lễ “Túc Yết” - đây là nghi thức rước Lý Thánh Mẫu Minh Đức Hoàng Thái hậu Phạm Thị, người đã có công sinh thành ra Lý Thái Tổ. Nghi thức này còn được hiểu là lễ báo hiếu, lễ rước Thánh Mẫu về dự đại lễ của con.

Lễ rước được tổ chức từ 13h30 ngày 13/3 (âm lịch), từ Đền Đô đến đình nơi thờ Thành Hoàng và Lục tổ, những vị đứng đầu sáu dòng họ có công lập làng vào thế kỷ XV. Tiếp theo đó sẽ qua chùa Kim Đài, chùa thờ Pháp sư Định Không, ông tổ thứ sáu của Phật giáo, rồi đến chùa Cổ Pháp làm lễ tưởng niệm Lý Thánh Mẫu ở đây.

Lễ rước Lý Bát Đế của lễ hội được rước sang chùa Cổ Pháp sau một ngày, chiều 14/3 để đêm 14 tụng kinh nhà Phật và chuẩn bị mọi nghi thức để sáng 15 rước linh bài về đền Đô. Lễ rước trong lễ hội đền Đô được miêu tả “Tám cỗ kiệu trang hoàng lộng lẫy được rước từ đền Đô lên chùa Cổ Pháp để nghe tăng ni tụng kinh, rồi lại rước về chỗ. Kiệu của Lý Chiêu Hoàng không được rước, phải khiêng ra đặt ở trước điện thờ để bà nghênh đón kiệu của tám vua.”

Trong lễ hội đền Đô có hoạt động múa rồng, đây là hoạt động mang tính đặc trưng tiêu biểu của lễ hội. Điệu múa này tể hiện hùng khí Thăng Long, biểu trưng của sự thăng tiến, niềm mơ ước của cư dân trồng lúa nước. Tiếp theo là nghi thức Đại tế. Tế lễ là một loạt các động tác và hành vi nhằm biểu hiện sự tôn kính tưởng nhớ đến công lao to lớn của các vị Vua Lý.

Trong không khí linh thiêng, đám tế thay mặt cho dân làng cầu mong sự che chở và ban niềm tin cho họ để họ có một sức mạnh phi thường, vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống. Lễ hội đền Đô xưa kia thường được rước đủ tám kiệu, nhưng vì tốn nhiều công sức, tiền bạc, nên ngày nay chỉ tổ chức rước hai kiệu có ý nghĩa tượng trưng.

Lễ và hội là một thể thống nhất không thể tách rời. Nếu phần lễ là phần tín ngưỡng, là phần của thế giới tâm linh thì phần hội là phần tập hợp vui chơi giải trí. Đó là đời sống văn hóa thường nhật mà chỉ có trong những dịp này nhân dân mới có điều kiện thể hiện khả năng của mình. Đặc biệt, ở đó thể hiện sự đúc kết kinh nghiệm trong cuộc sống, với các trò chơi truyền thống văn hóa hấp dẫn mang bản sắc dân tộc. Ở lễ hội đền Đô có các hoạt động, như đấu vật, chơi cờ người, hát quan họ, hội thơ, chơi đu, thả chim bồ câu, chơi chọi gà, thi nấu cơm niêu đất...Đấu vật là một trò chơi thượng võ trong lễ hội.

Lễ hội đền Đô là hiện thân của đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, lưu giữ những phong tục, tín ngưỡng, văn hóa, nghệ thuật, lịch sử quan trọng của dân tộc. Nếu có dịp du lịch Bắc Ninh thì bạn đừng bỏ qua cơ hội khám phá lễ hội này nhé.