Lễ hội Nào Cống - Nét văn hoá đẹp của các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc

1Câu chuyện về sự ra đời của lễ hội Nào Cống

1.1. Nguồn gốc ra đời của lễ hội Nào Cống

Lễ hội Nào Cống là lễ hội truyền thống của những dân tộc đồng bào thiểu số vùng núi Tây Bắc, nào là người Dao, người Giáy, và H’Mông. Lễ hội này đã ra đời từ rất lâu, khoảng thập kỷ 50 về trước, Tả Van dựng một ngôi miếu có 3 gian thờ, gian giữa là nơi thờ hai viên quan họ Đào và họ Nguyễn. Cả hai vị đều là những người có công trong việc xây dựng và trị an cho nhân dân tại Mường Hoa. Bên cạnh đó, gian bên trái thờ thần núi (còn được gọi là Sơn Thần), thần Suối Hoa, người dân tộc Giáy gọi là “Sía Po”, “Sía ta”, người dân tộc Mông lại gọi là “Thủ Ti”, “Lùng Vàng”. Cuối cùng là gian bên phải, người dân nơi đây thờ các bà vợ của hai ông quan họ Đào và họ Nguyễn. Theo mọi người chia sẻ, ngôi miếu thờ này được người H’Mông gọi là “Chế đáng”. 

1.2. Ý nghĩa của lễ hội Nào Cống

Các đồng bào dân tộc thiểu số tổ chức lễ hội Nào Cống hằng năm để cầu mong các thần sẽ phù hộ mọi người trong gia đạo đều bình yên, vật thịnh, và mùa màng bội thu trong năm mới. Trải qua hàng trăm năm lịch sử, lễ hội Nào Cống đã trở thành một nét sinh hoạt văn hoá tâm linh quan trọng và là một di sản văn hoá của dân tộc.

2Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Nào Cống

Theo những người dân trong bản cho biết, Lễ hội Nào Cống thường diễn ra vào ngày Thìn, tháng 6 Âm Lịch hằng năm. Vì thế, du khách có du lịch đến Sapa vào ngày này, sẽ thấy Tả Van tổ chức lễ hội Nào Cống trong không khí vô cùng rộn ràng và vui vẻ. Vào ngày lễ, các làng người Mông, người Dao, người Giáy ở Mường Hoa đều tập trung về nhộn nhịp tham gia lễ hội. Mỗi gia đình sẽ cử “đại diện" ra một người, không phân biệt nam, nữ, già, trẻ, và sẽ tập trung về miếu thờ ở vùng thung lũng Mường Hoa, ngôi miếu ba gian tại đầu cầu treo sang bản Tả Van.

3Lễ hội Nào Cống diễn ra như thế nào?

Lễ hội Nào Cống tổng cộng có 3 phần quan trọng, đó chính là nghi lễ cúng thần, công bố quy ước chung cả vùng và ăn uống được mọi người trong bản làng rất chờ đợi và háo hức.

3.1. Phần Nghi Lễ cúng thần của lễ hội Nào Cống

Phần đầu tiên là nghi lễ cúng thần trong lễ hội Nào Cống. Theo tập tục, lễ vật dâng cúng lên cho các thần linh là trâu đen, lợn đen và gà vịt. Tất cả đều là do các làng đóng góp lại mua. Người Giáy của làng Tả Van còn có trách nhiệm chuẩn bị vàng hương, bát đĩa dâng cúng.

Trước kia, người chủ lễ là thầy mo người Tày của Mường Bo. Từ thập kỷ 40 đến 50 đến thế kỷ này, chủ lễ được đổi lại là thầy mo của dân tộc người Giáy ở Tả Van.

3.2 Phần Công bố Quy ước chung cả vùng của lễ hội Nào Cống

Sau phần nghi lễ cúng thần, là đến phần công bố quy ước chung của lễ hội Nào Cống Sapa. Chức dịch Mường Hoa trịnh trọng lên đọc quy ước chung của cả bản Mường. Nội dung của bản quy ước sẽ đề cập đến 4 vấn đề quan trọng trong vùng, bao gồm: trị an, bảo vệ rừng, chăn dắt gia súc và ứng xử xã hội.

- Đối với vấn đề trị an của các làng: Người dân trong các bản làng không được trộm cắp, và đồng thời một lòng cũng đoàn kết, có biện pháp phòng ngừa kẻ xấu từ nơi khác đến thực hiện hành vi trộm cắp.

- Về vấn đề bảo vệ rừng: Yêu cầu toàn thể các làng người Mông, người Dao, người Giáy, cùng nhau vừa sản xuất, vừa phải biết giữ gìn và bảo vệ rừng, phải chú ý làm rẫy, cấm lấy củi hái măng ở khu rừng cấm thờ thổ thần linh thiêng,  những khu rừng trên đầu nguồn nước của làng…

- Bên cạnh đó, đối với vấn đề chăn thả gia súc: Quy ước có quy định cụ thể chi tiết thời gian cấm thả rông gia súc là mỗi năm từ ngày 15 tháng chuột (tháng 10 âm lịch) đến ngày Thìn tháng giêng (ngày mở hội xuống đồng), người dân mới được thả gia súc. Còn ngoài khoảng thời gian trên, cấm mọi người thả rông gia súc để tránh bị chúng phá hoại mùa màng.

- Cuối cùng là vấn đề ứng xử xã hội, được rất nhiều người dân trong làng đặc biệt quan tâm. Các quy ước của cả vùng đều đồng bộ, đề cập đến việc tất cả người dân trong làng, bất kể giới tính, tuổi tác và dân tộc như thế nào, đều phải biết tương trợ giúp đỡ lẫn nhau, ví dụ như giúp đỡ những gia đình đang có tang chế... Đồng thời, phê phán tình trạng quan hệ nam nữ không lành mạnh, như "Cấm kéo đàn bà, con gái vào trong núi"..., hay hàng xóm láng giềng cãi vã, xô xát và xung đột với nhau.

Theo Wiki, khi kết thúc phần đọc các quy ước, người chức dịch còn nhấn mạnh rằng "Hôm nay, tôi nói cho mọi người biết như thế, từ đây mọi người trở về nhà phải tuân theo những đường lối này và kể cho cả nhà được biết để tuân theo".

3.3. Ẩm thực tại lễ hội Nào Cống 

Sau phần lễ trang nghiêm, là đến với phần ẩm thực rộn ràng của lễ hội Nào Cống. Ở phần này, mọi người sẽ cùng ngồi vào bên mâm cơm và cùng ăn uống, trò chuyện tâm sự những câu chuyện vui với nhau.

4 Một số lưu ý khi tham gia lễ hội Nào Cống

Khác với lễ Nhặn sồng, Nào sồng, lễ Nào Cống không được tổ chức bàn bạc hay thảo luận quy ước. Mọi người đến tham dự chỉ có trách nhiệm là tuân theo quy ước do chức dịch đã phổ biến. Kết thúc phần phổ biến quy ước, mọi người dự lễ Nào Cống đều vui vẻ ngồi vào mâm ăn uống. Dân làng nào sẽ tự túc nấu lấy thức ăn cho làng ấy, và cùng ăn với nhau ở ngoài miếu. Còn ở trong miếu, chỉ có các chức dịch là lý trưởng, phó lý, thầy mo mới đủ tư cách ngồi ăn. Ngoài ra, gia đình nào trong làng không có thành viên đến tham dự thì người khác sẽ để dành phần thức ăn và mang về.

Ngày nay, lễ hội Nào Cống đã trở thành nét đẹp độc đáo, để lại dấu ấn đậm nét cho những du khách gần xa, nhất là những ai đam mê du lịch “bụi” ghé đến đây tham quan và khám phá. Với những gì MIA.vn chia sẻ, hy vọng khi bạn tới du lịch Lào Cai vào đúng dịp lễ hội Nào Cống, thì nhất định không được lỗi hẹn với lễ hội này nhé!