Giữa những lớp bụi thời gian, Hà Nội 36 phố phường vẫn hiện ra như một lời gọi thân thuộc. Nhưng con số ấy từ đâu mà có và vì sao lưu truyền hơn trăm năm qua? Câu chuyện không chỉ kể về địa danh, mà còn kể về khí chất của một vùng đất từng là kinh đô, là nơi người xưa tin rằng hội tụ “khí số sinh thành” của trời đất.

Từ nửa cuối thế kỷ XIX, trong dân gian đã truyền miệng rằng đất kinh kỳ có 36 phố phường cùng 5 cửa ô. Đến thập niên 1890 có hai bài thơ xuất hiện đặt tên cho một thời kỳ:

- “Ba mươi sáu phố phường Hà Nội” tác giả khuyết danh.

- “Hà Nội 36 phố phường” của Đặng Huy Thu.

Mỗi bài đều liệt kê tên phố, nhưng lạ thay, danh sách từ hai tác giả lại không trùng nhau hoàn toàn. Và khi đối chiếu với bản đồ Hà Nội 1890 thì chỉ khoảng nửa số tên xuất hiện trên bản đồ. Sang đầu thế kỷ XX, cụ Trần Huy Bá chép lại bài “Hà Nội có 36 phố phường từ bao giờ?”, song ở đó lại chỉ thấy tên phường chứ không có tên phố.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 2

Dù trải qua biết bao biến động, 36 phố phường ở Hà Nội vẫn giữ nguyên nét cổ kính và trở thành điểm check-in yêu thích của du khách. Ảnh minh họa: Tạp chí Người Hà Nội

Dựa vào đối chiếu giữa nguồn Việt và Pháp, đây là tên 36 phố phường Hà Nội vào đời Đồng Khánh (1885–1888), cũng là danh sách căn bản mà người đời sau vẫn nhắc đến khi hỏi 36 phố phường Hà Nội bán gì và sự hình thành của chúng:

1. Hà Khẩu – Hàng Buồm

2. Việt Đông – Hàng Ngang

3. Hàng Mã

4. Hàng Mắm

5. Báo Thiên – Hàng Trống

6. Nam Hoa – Hàng Bè

7. Hàng Bồ

8. Vàng Bạc – Hàng Bạc

9. Hàng Giấy

10. Mã Mây

11. Đồng Lạc

12. Thái Cực – Hàng Đào

13. Đông Hà – Hàng Chiếu

14. Phúc Kiến – Lãn Ông

15. Phục Cổ – Nguyễn Du

16. Hàng Lam – Thợ Nhuộm

17. Đồng Xuân

18. Thanh Hà

19. Hàng Gai

20. Hàng Đẫy

21. Hàng Chè

22. Hàng Muối

23. Quảng Minh Đình

24. Hàng Đường

25. Hàng Mành

26. Hàng Hòm

27. Hàng Gà

28. Hàng Đồng

29. Hàng Nón

30. Hàng Vai

31. Hàng Lược

32. Hàng Bông

33. Lò Sũ

34. Bắc Ninh (Nguyễn Hữu Huân)

35. Hàng Tre

36. Sở Lục lộ – Hàng Vôi

Những cái tên không chỉ là địa danh; chúng mô tả nghề nghiệp, mặt hàng, cả nhịp sống của Hà Nội lúc bấy giờ. Đó chính là điều tạo nên linh hồn “Hà Nội 36 phố phường”. Để hình dung rõ hơn, bạn có thể tham khảo bài thơ truyền thống kể tên 36 phố phường Hà Nội:

“Rủ nhau chơi khắp Long Thành,

Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai;

Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai,

Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Hài, Hàng Khay,

Mã Vĩ, Hàng Điếu, Hàng Giầy,

Hàng Lờ, Hàng Cót, Hàng Mây, Hàng Đàn,

Phố Mới, Phúc Kiến, Hàng Ngang,

Hàng Mã, Hàng Mắm, Hàng Than, Hàng Đồng,

Hàng Muối, Hàng Nón, cầu Đông,

Hàng Hòm, Hàng Đậu, Hàng Bông, Hàng Bè,

Hàng Thùng, Hàng Bát, Hàng Tre,

Hàng Vôi, Hàng Giấy, Hàng The, Hàng Gà.

Quanh đi đến phố Hàng Da,

Trải xem Hàng phố, thật là cũng xinh.”

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 3

Mỗi tên phố gợi nhắc về nghề nghiệp từng phổ biến ở đây và là cầu nối đưa du khách về với Hà Nội 36 phố phường xưa. Ảnh minh họa: Vinpearl

Cũng chính thời Đồng Khánh, bản đồ huyện Thọ Xương ghi nhận 36 phường và trùng hợp một cách kỳ lạ với số phố. Danh sách trải dài từ Nhật Chiêu, Trích Sài, Võng Thị cho đến Bạch Mai, Phục Cổ, Đồng Xuân và Hòe Nhai.

Điều này khiến nhiều học giả tin rằng con số 36 không phải ngẫu nhiên. Nó được lặp lại trong cấu trúc của đất kinh kỳ, như phản chiếu của một trật tự mà người xưa quan niệm là hợp với “thiên khí”.

Trong Y Tông Tâm Lĩnh, Hải Thượng Lãn Ông từng giải về cấu trúc trời đất dựa trên hệ 6–6 và 9–9. Số 9 thuộc Lạc Thư; số 6 tạo nên vòng 360 độ. Người xưa dùng chúng để hình thành cửu trù, cửu khiếu, cửu châu và cả tam thập lục kế.

Với họ, đất Thăng Long (rồi Hà Nội) là nơi tụ khí, hợp số, hợp vận. Dù giặc Pháp đặt Phủ Toàn quyền ở đây thì các bậc nho học vẫn tin rằng Hà Nội vốn là đất đế đô từ trước và số 36 là biểu tượng cho sự đầy đủ, hoàn chỉnh của một đô thành có khí mạch mạnh nhất phương Bắc.

Những dấu tích đầu tiên của khu phố xuất hiện từ thế kỷ XI đến XIII, khi các làng nghề hội tụ về Thăng Long. Người thợ Tràng An cần mẫn suốt ngày, vừa buôn bán vừa sinh hoạt ngay trên những con phố mang tên nghề. Chính từ đó, hệ thống tên 36 phố phường Hà Nội ra đời, mỗi tên là một câu chuyện, một lát cắt văn hóa của thời xưa.

Bước một vòng từ Hàng Đào sang Hàng Bạc, qua Hàng Gai rồi đến Hàng Đồng, người ta thấy mỗi góc phố như một trang sử nhỏ. Ngày ấy, người thợ gò từng miếng kim loại, người thợ dệt từng sợi lụa, người bán hàng đặt sạp ngay bên hiên nhà. Họ sống đơn giản, mộc mạc, nhưng chính sự bền bỉ ấy đã tạo nên một Hà Nội cổ kính, đầy chiều sâu. Ngày nay, khi đi giữa 36 phố phường ở Hà Nội, du khách vẫn cảm nhận được nhịp sống xưa thấp thoáng đâu đó.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 4

Mùi gỗ mới pha lẫn hơi kim loại tại Hàng Đồng, tiếng kéo bạc leng keng trên Hàng Bạc hay sắc màu rực rỡ trên Hàng Mã như đưa ta quay về một Hà Nội rất khác nhưng vẫn quen thuộc. Ảnh minh họa: Vinpearl

Dù xã hội thay đổi theo thời gian, nhiều phố nghề vẫn giữ lại tinh thần cũ. Hàng Bạc vẫn có nghệ nhân tỉ mỉ chế tác từng chiếc vòng, chiếc nhẫn. Hàng Đào tiếp tục bán lụa và vải, biểu tượng của cuộc sống thanh lịch Hà Thành. Phố Lãn Ông còn lưu giữ nghề Đông dược, với những mùi hương thảo mộc len trong không khí.

Ở Hà Nội 36 phố phường bán gì, câu trả lời luôn gắn với ký ức. Có người tìm gia vị thuốc Bắc, có người săn chút vàng bạc tinh xảo, có người đi chỉ để mua một tấm lụa tặng bạn bè xa xứ. Tất cả đều mang dấu ấn những nghề đã nuôi sống biết bao thế hệ người Tràng An.

Đặc biệt, những hoạt động nghệ thuật dân gian như múa rối nước, hát xẩm, ca trù vẫn được tổ chức thường xuyên tại phố đi bộ. Âm thanh mộc mạc ấy vang lên như nhịp tim của khu phố cổ, giữ lại hơi thở của những buổi chợ xưa, những câu chuyện giữa người với người khi Thăng Long còn là kinh đô cổ.

Khi nắng sớm lọt qua tán cây cổ thụ, Hà Nội 36 phố phường bừng lên vẻ dịu dàng lạ lùng. Tiếng rao bánh khúc, tiếng chuông xe đạp, tiếng bàn chân vội vã hòa trong mùi cà phê phin nhỏ giọt. Mỗi âm thanh, mỗi mùi hương đều mang theo câu chuyện riêng. Buổi sớm vốn yên bình, nhưng đến khi đêm xuống, sự nhộn nhịp lại trở về qua những nồi phở nghi ngút, bún chả thơm lừng hay chè nóng ven đường.

Ở những con hẻm nhỏ, từng mái ngói phủ rêu lại kể tiếp câu chuyện của quá khứ. Còn tại Tạ Hiện, dòng người vẫn tìm đến để hòa mình vào một góc Hà Nội hoàn toàn khác. Nơi ấy, kiến trúc Pháp cũ kỹ vẫn còn nguyên nét thời gian, nhưng bên trong lại là những quán bar và cà phê hiện đại.

Tại đây, du khách gặp nhau, chia sẻ câu chuyện, kết bạn từ những quốc gia xa lạ. Một phố nhỏ nhưng chứa đựng nhiều sắc màu. Nơi mà chỉ cần ngồi một buổi tối, ta đã có thể cảm nhận được nhịp sống của cả một Thủ đô.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 5

Một lớp vỏ xưa, một trái tim trẻ đó là cách Hà Nội giao hòa giữa truyền thống và đổi mới. Ảnh minh họa: Vietnam.vn

Tại khu vực phố cổ, các nghệ nhân vẫn biểu diễn hát xẩm, ca trù, múa rối nước trong những sân khấu nhỏ. Họ lao động bằng đôi tay, bằng giọng hát, bằng những nhịp phách giữ gìn văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những hoạt động ấy không chỉ phục vụ du khách mà còn là cách để truyền lại tinh thần Hà Thành cho lớp trẻ.

Một du khách người Anh từng nói rằng Hà Nội hấp dẫn bởi chiều sâu văn hóa và những câu chuyện nhân văn ẩn trong từng lễ hội. Đó là lý do khiến Hà Nội 36 phố phường luôn tạo nên sự rung động cho những người ghé qua. Không gian nơi đây không chỉ đẹp bởi kiến trúc mà còn bởi ký ức, bởi những di sản phi vật thể được giữ gìn bền bỉ qua thời gian.

Văn hóa Hà Nội luôn mở rộng, luôn tiếp nhận giá trị mới nhưng không bao giờ đánh mất gốc rễ. Văn Miếu, Hoàng Thành Thăng Long, Tứ Trấn hay các ngôi chùa cổ kính vẫn là điểm tựa của ký ức. Những di sản ấy giúp Hà Nội giữ vững tinh thần ngàn năm văn hiến.

Ngay tại Hà Nội 36 phố phường, sự giao thoa văn hóa thể hiện trong từng món ăn, từng sản phẩm thủ công, từng hoạt động sáng tạo của nghệ sĩ trẻ. Họ kết hợp những họa tiết cổ truyền với phong cách hiện đại, đưa văn hóa xưa bước vào đời sống hôm nay. Những chương trình biểu diễn nghệ thuật, các lớp học truyền thống, các lễ hội địa phương đều góp phần nuôi dưỡng tình yêu văn hóa của cộng đồng.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 6

Đây cũng chính là cách Hà Nội kết nối quá khứ với hiện tại, tạo nền tảng để bước vào tương lai mà không mất đi bản sắc. Ảnh minh họa: VNtre

Khu phố cổ không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là một phần quan trọng trong đời sống người dân. Du lịch văn hóa giúp truyền tải câu chuyện Hà Thành đến nhiều du khách, đồng thời mang lại nguồn thu cho người dân địa phương. Đó là con đường bền vững để bảo tồn di sản.

Những biểu tượng như cầu Nhật Tân gợi nhắc một Hà Nội đang vươn mình phát triển, nhưng vẫn giữ lại linh hồn truyền thống. Tại các khu phố đi bộ, không gian nghệ thuật dân gian vẫn sáng đèn mỗi cuối tuần, thu hút đông đảo du khách và giới trẻ. Văn hóa không chỉ nằm trong di tích cổ mà còn nằm trong cách người Hà Nội giao tiếp, trong phong thái nhẹ nhàng, trong nếp sống tinh tế.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 7

Nhờ những giá trị ấy, Hà Nội 36 phố phường luôn giữ được vị trí đặc biệt trong lòng người Việt và bạn bè quốc tế. Ảnh minh họa: Vietnam.vn

Theo thời gian, nhiều con phố đã thay đổi mặt hàng kinh doanh để phù hợp với nhịp sống hiện đại. Không phải tên phố nào cũng phản ánh đúng sản phẩm hiện tại, nhưng vẫn có những nơi giữ truyền thống.

Ví dụ:

- Phố Hàng Bông: Chuyên mền, chăn đệm và các sản phẩm dệt.

- Phố Hàng Bạc: Gia công và buôn bán trang sức vàng bạc.

- Phố Hàng Đào: Vải vóc đa dạng cho người mua.

- Phố Hàng Mã: Đồ vàng mã, đồ thờ cúng, đồ trang trí, đồ chơi dịp lễ Tết.

- Phố Hàng Quạt: Cung cấp đồ thờ.

- Phố Hàng Buồm: Bánh kẹo, mứt tết.

- Phố Hàng Thiếc: Gia công kim loại, đúc thiếc thành các đồ gia dụng.

- Phố Mã Mây: Dịch vụ du lịch lữ hành.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 8

36 phố phường Hà Nội bán gì đều gắn với đời sống hàng ngày, từ nhu cầu thiết yếu đến nghệ thuật truyền thống, tạo nên sự phong phú, đa dạng trong nền kinh tế phố cổ. Ảnh minh họa: Vietadvisor

Khám phá 36 phố phường ở Hà Nội, du khách không chỉ đi qua những con phố nghề truyền thống mà còn gặp những địa danh nổi tiếng:

- Hồ Gươm: Biểu tượng của lịch sử và văn hóa Thủ đô.

- Chợ Đồng Xuân: Thiên đường mua sắm và trải nghiệm ẩm thực.

- Nhà hát lớn Hà Nội: Nơi lưu giữ những giá trị nghệ thuật.

- Hoàng thành Thăng Long: Bảo tàng sống về lịch sử kinh thành.

- Ô Quan Chưởng: Di tích gắn liền lịch sử ngàn năm.

- Phố Hàng Mã: Trung tâm văn hóa, nơi hội tụ âm thanh, màu sắc và truyền thống dân gian.

Hà Nội 36 phố phường: Trái tim ngàn năm văn hiến 9

Mỗi địa danh đều góp phần làm nổi bật bức tranh Hà Nội 36 phố phường, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, mang lại trải nghiệm trọn vẹn cho người yêu khám phá. Ảnh minh họa: Vinpearl

Tất cả các yếu tố từ kiến trúc, nghề truyền thống, lễ hội, nghệ thuật đã biến Hà Nội 36 phố phường thành biểu tượng văn hóa sống của Thủ đô. Nơi đây vừa là kho báu quá khứ, vừa mở cửa đón nhận giá trị mới. Mỗi bước chân là một trải nghiệm, mỗi góc phố là một câu chuyện. Để chuyến đi trọn vẹn bạn sẽ cần một người bạn đồng hành bền bỉ và tiện lợi. Hãy truy cập MIA.vn để chọn cho mình chiếc vali phù hợp, giúp bạn thoải mái tận hưởng từng con phố, từng câu chuyện và từng trải nghiệm tại Hà Nội 36 phố phường.