Nhà thờ Thánh Basil: Kiệt tác kiến trúc giữa lòng Moscow

1 Giới thiệu về Nhà thờ Thánh Basil

Tọa lạc kiêu hãnh tại phía Nam Quảng trường Đỏ, gần cung điện Kremlin huyền thoại, Nhà thờ Thánh Basil (St Basil's Cathedral) là một trong những công trình kiến trúc đặc sắc và ấn tượng nhất thế giới. Được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới từ năm 1990, nhà thờ là niềm tự hào của người Nga, đồng thời là điểm đến hấp dẫn với vẻ đẹp siêu thực và kỳ ảo như một giấc mơ có thật.

Với 9 tòa tháp chóp hình củ hành rực rỡ sắc màu, công trình này đã trở thành biểu tượng kiến trúc vĩ đại, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm đến chiêm ngưỡng và khám phá những câu chuyện lịch sử đầy thú vị.

2 Lịch sử hình thành đầy thăng trầm của Nhà thờ Thánh Basil

2.1 Nhà thờ Thánh Basil trong giai đoạn đầu

Nhà thờ Thánh Basil, còn gọi là Nhà thờ Thánh Vasily gắn liền với chiến thắng lịch sử quan trọng của nước Nga. Vào năm 1555, vua Ivan IV, được biết đến với biệt danh Ivan Bạo Chúa, đã ra lệnh xây dựng công trình này để kỷ niệm chiến thắng vang dội trước quân Mông Cổ và việc sáp nhập thành công Hãn quốc Kazan vào lãnh thổ Nga. Công trình được khởi công ngay lập tức và hoàn thành vào năm 1561 với 8 tòa tháp ban đầu.

Tên chính thức ban đầu của nhà thờ là "Nhà thờ Chính tòa Pokrovsky trên Hào" với bổn mạng là Mẹ Maria. Cái tên "Thánh Basil" có xuất xứ từ một sự kiện đặc biệt xảy ra sau khi nhà thờ được xây dựng. Vào năm 1588, tòa tháp thứ 9 được bổ sung ở phía Đông để làm nơi chứa hài cốt của linh mục Chính thống giáo người Nga Basil (1468-1552).

Vị thánh này được biết đến như một ẩn sĩ khổ hạnh với khả năng tiên tri kỳ diệu và được người dân Moscow sùng mộ sâu sắc. Từ đó, nhà thờ được gọi phổ biến là Nhà thờ Thánh Basil để tưởng nhớ vị thánh đáng kính này.

2.2 Truyền thuyết buồn về kiến trúc sư tài hoa

Một trong những câu chuyện bi thảm nhất liên quan đến Nhà thờ Chính tòa Thánh Vasily là số phận của người kiến trúc sư tài ba Postnik Yakovlev. Theo truyền thuyết được lưu truyền qua nhiều thế hệ, Sa hoàng Ivan Bạo Chúa sau khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp tuyệt vời của công trình đã ra lệnh làm mù mắt vị kiến trúc sư này. Mục đích của hành động tàn khốc này là để đảm bảo rằng không bao giờ có công trình nào khác có thể sánh được với kiệt tác Nhà thờ Thánh Basil.

2.3 Hai lần suýt bị xóa sổ trong lịch sử

Theo MIA.vn tìm hiểu, xuyên suốt dòng lịch sử, Nhà thờ Thánh Basil đã hai lần đối mặt với nguy cơ bị phá hủy hoàn toàn. Lần đầu tiên xảy ra vào năm 1812 khi Napoleon Bonaparte chiếm đóng Moscow. Hoàng đế Pháp vì không thể di chuyển toàn bộ nhà thờ về Paris như mong muốn nên đã ra lệnh gài thuốc nổ để phá hủy công trình. Tuy nhiên, một cơn mưa rào bất chợt đã dập tắt ngòi nổ và "cứu sống" ngôi nhà thờ một cách kỳ diệu.

Lần thứ hai diễn ra trong những năm 1930 dưới thời Liên Xô. Lazar Kaganovich, phụ tá đắc lực của Stalin, đề xuất phá dỡ nhà thờ với lý do nó cản trở các cuộc diễu hành tại Quảng trường Đỏ. May mắn thay, kiến trúc sư Baranovsky đã kiên quyết phản đối đề xuất này, thậm chí dọa tự sát nếu kế hoạch được thực hiện. Sự can thiệp dũng cảm này đã khiến Stalin phải thay đổi quyết định và giữ lại công trình quý giá.

2.4 Các giai đoạn trùng tu và thay đổi kiến trúc

Qua nhiều thế kỷ, Nhà thờ Thánh Basil đã trải qua nhiều đợt trùng tu và đại trùng tu quan trọng. Cuối thế kỷ XVII, công trình được bổ sung hành lang ngoài trời có mái che và trang trí theo phong cách Baroque, đồng thời tháp chuông cũ cũng được xây mới. Đến thế kỷ XVIII, nhà thờ bị hư hại do hỏa hoạn, nhưng may mắn được Nữ hoàng Ekaterina II cấp kinh phí trùng tu nên đã có chi phí để mạ vàng mái vòm và khôi phục các bức tranh tường.

Đặc biệt nhất là màu sắc rực rỡ của hệ thống mái vòm tại Nhà thờ Thánh Basil. Ban đầu, mái vòm ursprünglich chỉ có tông màu trắng và vàng biểu tượng hoàng gia. Tuy nhiên, đến thế kỷ XVII-XVIII, phần mái vòm này đã được "khoác lên chiếc áo màu sắc" lộng lẫy như hiện tại.

3 Khám phá kiến trúc đặc sắc của Nhà thờ Thánh Basil

3.1 Tổng quan về quy mô và cấu trúc của nhà thờ

Nhà thờ Thánh Basil được đánh giá là có kiến trúc độc đáo và đẹp nhất trên toàn thế giới. Với chiều cao 81 mét bên ngoài và 69 mét ở bên trong, công trình này thực sự là một kỳ quan kiến trúc đáng kinh ngạc. Điều đặc biệt nhất là nhà thờ thực chất là một tổ hợp gồm 11 nhà thờ nhỏ được xây dựng trên cùng một nền móng. Con số này tượng trưng cho 11 trận đánh lớn trong chiến dịch Kazan lịch sử.

Khi nhìn từ trên cao xuống, toàn bộ công trình tạo thành hình một ngôi sao 8 cánh với 8 tòa tháp bao vây quanh một tòa tháp chính ở trung tâm. Thiết kế này không chỉ mang ý nghĩa kiến trúc mà còn chứa đựng nhiều biểu tượng tâm linh sâu sắc.

3.2 Phần mái vòm hình củ hành độc đáo

Điểm nhận diện đặc trưng nhất của Nhà thờ Thánh Basil chính là 9 tòa tháp chóp hình củ hành với màu sắc rực rỡ và hoa văn đa dạng. Mỗi tháp đều có hình dáng, màu sắc và hoa văn hoàn toàn khác nhau, tạo nên tổng thể vừa đa dạng vừa hài hòa. Các màu chủ đạo bao gồm đỏ, xanh lá, vàng, xanh dương và trắng, tất cả đều được trang trí tinh xảo với những họa tiết phức tạp và một Thánh giá ở trên đỉnh.

3.3 Sự giao thoa phong cách kiến trúc Đông - Tây

Một trong những khía cạnh làm cho Nhà thờ Thánh Basil trở nên độc đáo chính là sự giao thoa tuyệt vời giữa các phong cách kiến trúc Đông - Tây. Công trình sở hữu nét đặc trưng của trường phái Byzantine cổ điển, pha trộn với những nét tinh tế của kiến trúc Gothic châu Âu, cùng với ảnh hưởng từ phong cách Hồi giáo và Ấn Độ cổ.

Điều đặc biệt nhất là không giống như kiến trúc châu Âu truyền thống với quy tắc đối xứng nghiêm ngặt, Nhà thờ Thánh Basil được thiết kế theo nguyên tắc "lộn xộn có chủ đích". Sự bất đối xứng này tạo nên một tổng thể vừa phá cách vừa hài hòa, thể hiện tư duy kiến trúc độc đáo của người Nga thời kỳ đó.

3.4 Không gian bên trong Nhà thờ Thánh Basil

Bước vào bên trong Nhà thờ Thánh Basil, khách du lịch sẽ cảm nhận được sự đối lập thú vị giữa vẻ đẹp rực rỡ bên ngoài và không gian giản dị, trang nghiêm bên trong. Không giống như những nhà thờ lớn khác, nhà thờ sở hữu hệ thống các phòng nguyện nhỏ và cầu thang chằng chịt tạo nên một mê cung thú vị.

Điểm nổi bật nhất trong nội thất là Bàn Thánh được tạc theo trường phái Byzantine từ cẩm thạch quý giá có niên đại thuộc thế kỷ XVI. Bên cạnh đó, nhiều cầu thang gỗ được âm sâu trong các bức tường, một trong số đó mới chỉ được phát hiện vào năm 1970 trong quá trình trùng tu. Các bức tường bên trong được trang trí bằng những hình ảnh hoa lá mài lam tinh tế và các bức tranh treo tường mang dáng vẻ trang nghiêm.

3.5 Bộ sưu tập nghệ thuật và di tích quý giá

Nhà thờ còn là nơi lưu giữ một bộ sưu tập tranh thánh đồ sộ từ thế kỷ XVI đến XIX, trong đó có những tác phẩm nổi tiếng như "Chúa Ba Ngôi trong Cựu Ước" và "Đức Mẹ Smolensk" từ thế kỷ XVI. Ngoài ra, nơi đây còn bảo quản Thánh tích của Thánh Basil Chân phước và Thánh Gioan Chân phước, những di vật tôn giáo có giá trị tâm linh to lớn đối với người dân Nga.

4 Ý nghĩa tâm linh và biểu tượng sâu sắc

4.1 Ý nghĩa thiêng liêng của con số 8 và ngôi sao 8 cánh

Thiết kế hình ngôi sao 8 cánh của Nhà thờ Thánh Basil chứa đựng nhiều biểu tượng tâm linh sâu sắc. Trong Thiên Chúa giáo, con số 8 mang ý nghĩa đặc biệt, tượng trưng cho ngày Chúa Jesus phục sinh và sự sống đời đời. Ngôi sao 8 cánh được xem là ngôi sao dẫn đường cho loài người trong bóng tối.

Hình ảnh hai hình vuông đặt chồng lên nhau tạo thành ngôi sao 8 cánh biểu trưng cho nhiều khía cạnh: sự bền vững vĩnh cửu, 4 góc địa cầu, 4 tác giả Phúc Âm và 4 bức tường của thành phố thiên đường. Những ý nghĩa này khiến nhà thờ không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng tâm linh mạnh mẽ.

4.2 Biểu tượng thành phố Jerusalem trên thiên đường

Việc trang trí lộng lẫy và đầy màu sắc của Nhà thờ Thánh Basil được các nhà nghiên cứu cho rằng nhằm tái hiện hình ảnh thành phố thiên đường Jerusalem trong Kinh Thánh. Những màu sắc rực rỡ và ánh sáng lung linh được tạo ra từ các mái vòm tượng trưng cho thành phố thiêng liêng tràn ngập ánh sáng và niềm vui vĩnh cửu.

4.3 Sự phản ánh vũ trụ thiêng liêng trong kiến trúc

Cách bố trí các ngôi tháp của nhà thờ được thiết kế để mô phỏng thế giới thiêng liêng theo truyền thống Chính thống giáo Nga. Nhà thờ trung tâm tượng trưng cho Chúa Trời - trung tâm của vũ trụ. Trong khi đó, các tháp xung quanh đại diện cho các thiên thần hoặc các phương trời. Mỗi mái vòm với màu sắc và họa tiết độc lập được xem là biểu tượng cho sự đa dạng và trật tự hoàn hảo trong vũ trụ do Thiên Chúa tạo ra.

Nhà thờ Thánh Basil thực sự là một kiệt tác kiến trúc độc đáo, mang vẻ đẹp rực rỡ và chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh sâu sắc của nước Nga. Đây là điểm đến không thể bỏ lỡ khi du lịch Moscow, hứa hẹn mang đến những trải nghiệm thú vị và đáng nhớ cho mọi du khách muốn khám phá linh hồn cổ kính của đất nước Bạch Dương. Xách vali lên và đi thôi bạn ơi!