Chiêm bái chùa Hương: Vùng “đất thiêng” nổi tiếng bao đời tại Hà Nội

1 Tổng quan về chùa Hương - Ngôi chùa nổi tiếng bậc nhất đất Hà Nội xưa và nay

1.1 Đôi nét về chùa Hương

Địa chỉ: xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội.

Giá vé: 

- Nếu bạn chọn đò là phương tiện tham quan chùa Hương thì bạn sẽ phải trả vé thắng cảnh là 80.000 VNĐ/khách và vé đò là 50.000 VNĐ/khách cho tuyến đền Trình - chùa Thiên Trù - động Hương Tích. 

- Nếu bạn muốn đi theo tuyến Tuyết Sơn, Long Vân thì giá đò là 35.000 VNĐ/người.

- Giá vé cáp treo: 120.000 VNĐ/vé 1 chiều, 180.000 VNĐ/vé khứ hồi đối với người lớn; 90.000 VNĐ/vé 1 chiều, 120.000 VNĐ/vé khứ hồi đối với trẻ em cao dưới 1.2m.

Việt Nam là một trong những quốc gia với nhiều văn hóa tín ngưỡng khác nhau đặc biệt là Phật giáo. Nhắc tới Phật giáo Việt Nam không thể không kể đến hàng loạt các ngôi chùa có lịch sử rất lâu đời như Linh Quy Pháp Ấn, chùa Thiên Mụ,... và không thể không nói tới chùa Hương. Đây là một quần thể chùa mang trong mình nét đẹp xưa cũ cũng như nhiều giá trị lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng của người dân miền Bắc. Với địa thế “tựa sơn hướng thủy”, chùa Hương không chỉ là điểm hành hương mà còn là thắng cảnh nổi tiếng của miền Bắc. Từ năm 2017, nơi đây đã được công nhận là Di tích Quốc gia Đặc biệt, đồng thời nằm trong 21 khu du lịch quốc gia của Việt Nam.

Xem thêm: Tham quan chùa Trấn Quốc - Cổ tự ngàn năm tuổi bên hồ Tây

1.2 Bề dày lịch sử của chùa Hương

Có nhiều thuyết cho rằng chùa Hương hay tên gọi đầy đủ là chùa Hương Sơn được xây dựng vào thế kỷ 17 nhưng thực chất chùa Hương được xây dựng vào thế kỷ 15. Tương truyền năm 1442 - 1497 có ba vị hòa thượng đã tìm ra động Hương Tích dựng lên thảo am Thiên Trù. Lúc đó động Hương Tích là chùa trong, thảo am Thiên Trù là chùa ngoài và gọi chung hai nơi này là chùa Hương hay “Hương Thiên Bảo Sái”.

Tuy được hình thành lâu đời nhưng một trong những người có công đưa chùa Hương vào nét văn hóa tín ngưỡng của người dân miền Bắc chính là chúa Trịnh Sâm. Ông cũng chính là người đã đặt nền móng hình thành lễ hội chùa Hương và tập tục đi dâng lễ vào mùng 6 tháng Giêng hàng năm.

Nhưng trong cuộc kháng chiến chống Pháp năm 1947 quần thể chùa Hương đã bị hủy hoại một cách nghiêm trọng. Đến năm 1988, dưới sự chỉ dạy của cố hòa thượng Thích Thanh Chân, hòa thượng Thích Viên Thành mới nhận thấy giá trị to lớn của quần thể chùa Hương đối với người dân thủ đô nói riêng và miền Bắc nói chung mà chùa Hương mới được khôi phục lại.

1.3 Cách thức di chuyển đến tham quan quần thể chùa Hương

Nếu bạn là một người đam mê đi phượt thì xe máy là một lựa chọn tuyệt vời dành cho bạn. Từ trung tâm Hà Nội bạn có thể đi theo hướng Nguyễn Trãi - Hà Đông, khi tới ngã ba Ba La thì rẽ bên trái theo hướng Vân Đình. Sau khi đi tiếp khoảng 40km tới Tế Tiêu, bạn chỉ cần rẽ trái và hỏi người dân địa phương ở đây thì sẽ đến được chính xác vị trí của chùa Hương. 

Ngoài xe máy thì ôtô cũng là một lựa chọn được nhiều người ưa thích khi di chuyển đến chùa Hương. Bạn chỉ cần đi theo hướng quốc lộ 1A Pháp Vân - Cầu Giẽ, tới nút giao Đồng Văn rồi rẽ phải vào quốc lộ 38, sau đó đi tiếp 15km theo hướng chợ Dầu là sẽ đến chùa Hương.

2 Quần thể kiến trúc chùa Hương

2.1 Đền Trình

Điểm đến đầu tiên khi tham quan quần thể chùa Hương chính là đền Trình. Đây là nơi thờ Quan Tư Mã Hùng Lang - vị thần tướng có công đánh giặc Ân, phò vua Hùng Vương thứ VI. Ngoài ra đây cũng là nơi diễn ra lễ khai sơn nhằm xin phép thần rừng được vào rừng bái lễ và làm ăn sinh sống vào mùng 6 tháng Giêng hàng năm.

2.2 Chùa Thiên Trù

Một trong hai ngôi chùa chính của quần thể chùa Hương là chùa Trò mà tên chữ chính là chùa Thiên Trù. Nơi đây là một thiền viện lớn để cho các tu sĩ tu tập cũng như lưu giữ kinh, luật, luận của đạo Phật. Chùa có lối thiết kế hài hòa với tam bảo, tiền đường, nhà thờ tổ, nhà thờ mẫu, nhà khách... cũng là nơi dùng bữa và nghỉ lại của các tín đồ từ khắp mọi nơi khi đến thăm quần thể chùa Hương. 

2.3 Chùa Hương Tích - "Nam thiên đệ nhất động" của quần thể chùa Hương

Thật là thiếu sót khi nhắc đến quần thể chùa Hương mà không nhắc đến chùa Hương Tích - ngôi chùa được dùng để đặt tên cho quần thể chùa Hương. Nếu những kiến trúc bên ngoài được tô vẽ bằng bàn tay những người thợ thủ công lành nghề của thế hệ trước thì chùa Hương Tích hay còn gọi là chùa Trong lại nằm một hang động cổ. Bước đến lối vào động, bạn sẽ được chiêm ngưỡng dòng chữ “Nam thiên đệ nhất động” - một trong những bút tích hiếm hoi còn sót lại của chúa Trịnh Sâm khi chúa tuần du qua nơi đây. 

Phần trần động Hương Tích có chín khối thạch nhũ với hình dáng như những con rồng xung quanh một khối thạch nhũ bên dưới nền động mà người dân hay gọi là hình ảnh “Cửu long tranh châu”. Ngoài ra, đây cũng là nơi thờ tự các pho tượng cổ được chạm khắc tinh tế mà hiện nay ít nơi nào còn bảo quản được.

2.4 Bến Đục – Điểm khởi hành của hành trình về miền Phật

Mỗi hành trình khám phá chùa Hương Hà Nội đều bắt đầu tại Bến Đục. Nằm bên triền núi, nơi đây là cửa ngõ dẫn lối du khách xuôi thuyền vào cõi tĩnh lặng của Hương Sơn. 

Từ Bến Đục, hàng trăm con thuyền nhỏ sẵn sàng đưa du khách trôi theo dòng suối Yến tạo nên con đường thủy đẹp như tranh. Giữa cảnh núi non hùng vĩ, tiếng mái chèo khua nhẹ, tiếng chim ríu ran và làn gió mát từ núi thổi về khiến hành trình dường như chậm lại, thanh thản hơn.

2.5 Suối Yến – Dải lụa mềm giữa rừng xanh

Suối Yến, hay Yến Vĩ, dài khoảng 4km là một trong những cảnh quan đặc trưng nhất của chùa Hương. Mỗi năm, khi xuân về, hai bên bờ suối nở rộ hoa gạo đỏ rực, phản chiếu xuống làn nước xanh biếc, tạo nên bức tranh mộc mạc mà mê hoặc.

Hành trình xuôi dòng suối Yến là trải nghiệm không thể thiếu. Ngồi thuyền trôi chậm, ngắm rặng tre, nghe tiếng nước vỗ mạn thuyền, bạn sẽ cảm nhận được sự bình yên sâu lắng, thứ cảm giác chỉ có thể tìm thấy ở vùng đất Phật này.

Đặc biệt vào mùa thu, bạn sẽ thấy hoa súng tím nở kín mặt nước, khiến suối Yến mang vẻ đẹp huyền ảo như chốn tiên cảnh. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để chụp ảnh và tận hưởng không gian thanh tịnh của chùa Hương Hà Nội.

2.6 Đền Cửa Võng – Nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn

Nằm trên đường từ chùa Thiên Trù lên động Hương Tích, Đền Cửa Võng ẩn mình giữa vách đá và rừng cây. Đền thờ bà Chúa Thượng Ngàn là vị thần cai quản núi rừng, tượng trưng cho sự phồn thịnh và sức sống.

Giữa không gian tĩnh mịch, dường như ta chỉ có thể nghe tiếng gió rừng và tiếng chuông chùa vọng lại. Du khách thường dừng chân nơi đây để cầu may, cầu bình an, trước khi tiếp tục hành trình lên động Hương Tích.

2.7 Chùa Giải Oan – Nơi thanh lọc tâm hồn

Nằm ngay dưới chân núi, Chùa Giải Oan gắn liền với truyền thuyết Quan Thế Âm Bồ Tát cứu độ các linh hồn oan khuất. Người ta tin rằng đến đây dâng hương và cầu nguyện sẽ giúp giải tỏa phiền muộn, gột rửa những nỗi oan trong tâm khảm. Giữa không gian yên tĩnh, tiếng chuông vang vọng như lời nhắc nhở con người hướng thiện, sống nhân ái hơn.

2.8 Động Tuyết Sơn – Chùa Bảo Đài, vẻ đẹp của sự hòa quyện

Một điểm đến khác trong quần thể chùa Hương là Động Tuyết Sơn và Chùa Bảo Đài. Ngôi chùa nằm dưới chân núi, được xây dựng từ thế kỷ XVII, nổi bật với hai cây ngọc lan cổ thụ gần 300 năm tuổi.

Động Tuyết Sơn mang vẻ đẹp tự nhiên kỳ ảo, có những khối thạch nhũ trắng ngà lấp lánh như tuyết phản chiếu ánh sáng lung linh. Bên trong động chia thành hai nhánh: một thờ Tam Bảo, một thờ Mẫu tượng trưng cho sự giao hòa giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian Việt.

3 Khám phá lễ hội chùa Hương

Một nét văn hóa truyền thống còn được người dân đất thủ đô cũng như người dân miền Bắc gìn giữ đến bây giờ chính là tục đi lễ chùa Hương. Lễ hội chùa Hương thường được diễn ra vào mùng 6 tháng Giêng đến hạ tuần tháng 3 âm lịch hàng năm mà cao điểm nhất là vào khoảng rằm tháng Giêng đến 18 tháng 2 âm lịch. Đây cũng là một trong những lễ hội kéo dài nhất ở nước ta với nhiều hoạt động khác nhau như dâng hương, hoa, nến... và đặc biệt là hoạt động rước lễ và rước văn. 

Đến với lễ hội chùa Hương bạn có thể được cầu tài lộc, cầu bình an hoặc đơn giản chỉ là chiêm ngưỡng nét hùng vĩ của ngôi chùa đã gắn liền với thiên nhiên vùng đất Hương Sơn.

4 Kinh nghiệm viếng thăm chùa Hương 

4.1 Thời điểm lý tưởng để đi chùa Hương

Mùa lễ hội: Từ mùng 6 tháng Giêng đến hết tháng 3 Âm lịch bạn sẽ thấy lễ hội chùa Hương bước vào mùa sôi động nhất. Đây là lễ hội dài nhất Việt Nam, thu hút vô số Phật tử và du khách hành hương. Trong không khí ấy, du khách sẽ bắt gặp những nghi thức truyền thống như rước lễ, tụng kinh, hay các tiết mục văn hóa dân gian đặc sắc. Tuy nhiên, lượng khách đông khiến nhiều điểm như chùa Thiên Trù hay động Hương Tích thường quá tải. Vì vậy, nếu chọn đi đúng mùa lễ hội, bạn nên khởi hành sớm, đặt vé trước và chuẩn bị tâm lý cho việc di chuyển chậm hơn bình thường.

Mùa yên bình: Từ tháng 4 đến tháng 12 Dương lịch, chùa Hương khoác lên vẻ đẹp hoàn toàn khác: thanh tĩnh, thoáng đãng và an nhiên. Đây là giai đoạn mùa thấp điểm, thích hợp cho những ai muốn tránh đám đông, chiêm ngưỡng non nước Hương Sơn một cách trọn vẹn. Thời tiết lúc này dễ chịu, nắng nhẹ, gió mát. Không còn cảnh chen lấn hay tiếng ồn ào, du khách có thể thong thả leo núi, vãn cảnh, hoặc ngồi thiền dưới mái chùa cổ. Ngoài ra, chi phí dịch vụ như thuyền đò, cáp treo hay lưu trú cũng giảm đáng kể, giúp chuyến đi trở nên nhẹ nhàng và tiết kiệm hơn.

Chọn thời tiết phù hợp cho chuyến đi: 

Tháng 1 – 3: Trời xuân mát mẻ, rất thích hợp cho hành hương nhưng cũng là mùa cao điểm.

Tháng 4 – 6: Thời tiết chuyển dần sang hè, có nắng nhẹ, lý tưởng cho việc khám phá cảnh đẹp thiên nhiên.

Tháng 7 – 9: Thỉnh thoảng có mưa, bạn nên chuẩn bị áo mưa, ô và theo dõi dự báo thời tiết.

Tháng 10 – 12: Tiết thu – đông se lạnh, ít người, thích hợp cho những ai muốn tận hưởng sự tĩnh mịch của miền đất Phật.

Dù đi vào mùa nào, chùa Hương vẫn giữ nguyên sức hút của một di tích tâm linh giữa lòng thiên nhiên, nơi mỗi bước chân đều là một hành trình hướng về bình an nội tâm.

4.2 Cần chuẩn bị gì khi đi chùa Hương?

Trang phục phù hợp để thể hiện lòng thành kính: Là chốn linh thiêng nên chùa Hương đòi hỏi người ghé thăm phải thể hiện sự tôn trọng. Du khách nên mặc trang phục kín đáo, lịch sự, tránh đồ quá ngắn hoặc phản cảm, nhất là khi vào khu vực thờ cúng. Do phải di chuyển qua nhiều bậc đá và đường rừng, giày thể thao hoặc dép đế mềm là lựa chọn hợp lý nhất. Nếu đi vào mùa xuân hoặc mùa lạnh bạn hãy mang theo áo khoác nhẹ. Còn khi mùa mưa đến, một chiếc ô gấp gọn hoặc áo mưa mỏng sẽ giúp bạn an toàn khi di chuyển trên suối Yến.

Lễ vật dâng hương giản dị nhưng thành tâm: Lễ vật dâng hương tại chùa Hương không cần cầu kỳ, chỉ cần đầy đủ và thể hiện lòng thành. Một mâm lễ cơ bản gồm:

- Hương, hoa tươi, đèn nến.

- Trầu cau, trái cây, bánh kẹo.

Nếu chưa chuẩn bị sẵn bạn có thể mua lễ vật tại các cửa hàng uy tín gần khu di tích. Bánh Gia Trịnh là địa chỉ được nhiều người lựa chọn vì cung cấp các loại bánh thơm ngon, hợp lễ và mang ý nghĩa may mắn.

Lưu ý:

- Không nên dâng đồ mặn như thịt, chả hay giò vì chùa Hương là nơi thờ Phật, việc cúng đồ mặn đi ngược lại tinh thần từ bi.

- Tránh mang quá nhiều vàng mã, vừa tốn kém vừa không đúng với giáo lý Phật giáo. Điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành tâm khi thắp hương cầu nguyện.

4.3 Phương tiện và lộ trình di chuyển

Từ Hà Nội du khách có thể đến chùa Hương bằng xe máy, ô tô riêng hoặc xe khách. Điểm đến đầu tiên là bến Đục (Mỹ Đức). Từ đây bạn sẽ ngồi thuyền xuôi theo suối Yến, dòng nước trong xanh uốn lượn giữa núi non, đưa du khách tiến sâu vào quần thể danh thắng.

Khi vào khu di tích, có hai cách để tiếp tục hành trình:

Đi bộ: dành cho những ai muốn tận hưởng không khí thiên nhiên và thử thách bản thân trên hơn 100 bậc đá lên động Hương Tích.

Đi cáp treo: nhanh hơn, giúp tiết kiệm thời gian và ngắm toàn cảnh Hương Sơn từ trên cao.

Nếu đi bộ, hãy mang theo nước, đồ ăn nhẹ và một cây gậy nhỏ để hỗ trợ khi leo núi. Mỗi bước chân là một trải nghiệm, mỗi dốc núi là một lời nhắc về sự kiên định và niềm tin hướng Phật.

5 Một số ảnh check-in đẹp tại chùa Hương

6 Một số lưu ý khi đến tham quan chùa Hương

- Chùa Hương không chỉ là một địa điểm du lịch mà còn là một nơi thiêng liêng trong văn hóa tín ngưỡng của Phật giáo vì vậy khi đến nơi đây bạn cần phải lựa chọn trang phục phù hợp, lịch sự, kín đáo.

- Khi bước vào các điện thờ, thay vì đi vào từ cửa chính bạn nên sử dụng cửa bên và không nên dẫm lên bậu cửa để bước qua.

- Khi đến tham quan quần thể chùa Hương, bạn sẽ bắt gặp nhiều người bán thuốc nam dọc hai bên đường. Trước khi mua về sử dụng, bạn nên kiểm tra kỹ nguồn gốc của các loại thuốc nam này nhé!

7 FAQ: Những câu hỏi thường gặp về chùa Hương

7.1 Đi chùa Hương Hà Nội nên mua gì làm quà?

Chùa Hương có nhiều đặc sản mang đậm hương vị núi rừng Hương Sơn. Nổi bật nhất là rau sắng, một loại rau quý chỉ mọc ở vùng này; ngoài ra còn có mơ chùa Hương chua ngọt làm mơ ngâm giải nhiệt; chè củ mài, bánh củ mài, chè lam và bánh ngũ cốc đều là món quà giản dị nhưng chứa đựng tinh túy đất trời. Mỗi món quà đều gắn với đời sống văn hóa của người dân vùng Hương Sơn.

7.2 Tới chùa Hương nên trải nghiệm gì?

Ngoài lễ Phật, cầu bình an, du khách nhất định nên đi đò trên suối Yến, dòng suối trong xanh uốn quanh chân núi dẫn vào động Hương Tích. Cảm giác ngồi trên thuyền, nghe tiếng mái chèo khua nước giữa cảnh núi non trầm mặc là trải nghiệm khó quên. Sau đó, bạn có thể leo lên động Hương Tích, tham quan chùa Thiên Trù, chùa Giải Oan hay chùa Thanh Sơn là những điểm tâm linh và cảnh đẹp nổi tiếng trong quần thể này.

7.3 Quần thể chùa Hương gồm những khu nào?

Chùa Hương không chỉ là một ngôi chùa riêng lẻ mà là một quần thể tâm linh rộng lớn nằm trong thung lũng suối Yến, được chia thành bốn khu chính: Hương – Thiên, Thanh Hương, Long Vân và Tuyết Sơn. Trong đó, khu Hương – Thiên là trung tâm nổi bật với chùa Thiên Trù và động Hương Tích là nơi được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhất động”.

7.4 Chùa Ngoài và chùa Trong ở chùa Hương khác nhau thế nào?

“Chùa Ngoài” (Thiên Trù) là công trình kiến trúc do con người dựng nên với tháp chuông ba tầng độc đáo, sân gạch cổ kính và không gian mở đón khách hành hương từ bến Trò. Ngược lại, “chùa Trong” (động Hương Tích) lại là kỳ quan thiên nhiên, một hang đá tự nhiên có cổng khắc “Hương Tích động môn” và vách đá lưu dấu bút tích của chúa Trịnh Sâm từ năm 1770. Hai điểm này hợp thành linh hồn của chùa Hương, kết tinh giữa tự nhiên và nhân tạo.

7.5 Chùa Hương ở đâu?

Nếu bạn từng tự hỏi chùa Hương ở đâu thì câu trả lời nằm tại xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, cách trung tâm thủ đô khoảng 60km về phía Tây Nam. Đây là một vùng đất được thiên nhiên ưu ái, nơi sông núi hòa quyện, tạo nên cảnh sắc hữu tình và linh thiêng.

Chùa Hương nằm ở tỉnh nào? Câu trả lời thật ra vẫn nằm trong Hà Nội, nơi còn giữ nguyên nét hoang sơ và tĩnh lặng hiếm thấy. Quần thể danh thắng này gồm hệ thống chùa, đình, đền, hang động, thung lũng và núi non trùng điệp, rải rác khắp các thôn Yến Vĩ, Đục Khê, Hội Xá, Tiên Mai, Phú Yên và Hà Đoạn.

Không chỉ mang trong mình nét đẹp xưa, quần thể kiến trúc chùa Hương còn là một minh chứng lịch sử và một địa điểm tâm linh trong lòng người dân thủ đô. Hãy để vali MIA.vn đồng hành cùng bạn trong hành trình khám phá chùa Hương, nơi đất trời giao hòa và lòng người tìm thấy bình an.